ماندن در حصار پیش‌فرض‌ها رسالت علوم انسانی نیست

در گردهمایی مجازی نقش علوم انسانی در پژوهش و فناوری در خصوص برداشته‌شدن موانع در این عرصه تاکید شد تا فضای گفتمانی جدید هم زمینه توسعه و هم مشوق نسل جوان در این عرصه باشد.

به گزارش عطنا، گردهمایی مجازی «نقش علوم انسانی در پژوهش و فناوری» که به مناسبت هفته پژوهش و فناوری به میزبانی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار می‌شد، با سخنانی ضبط شده از آیت‌اله العظمی جوادی آملی آغاز شد و پس از سخنرانی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و رؤسای دانشگاه‌ها و نماینده نهاد رهبر انقلاب در دانشگاه‌ها، خلاصه‌ای از عملکرد خوشه‌های مشورتی در حل مسائل کشور توسط نمایندگان آن‌ها ارائه شد. محورهای این گردهمایی، میزگرد نقش علوم انسانی در رویارویی با بحران‌ها، شیوه‌های دانشگاه‌ها در کمک به حل مسائل کشور، معرفی چهره‌های ماندگار در حوزه علوم انسانی و معرفی شرکت‌های دانش‌بنیان برتر و فعال در حوزه علوم انسانی بود.

سخنان وزیر علوم، تحقیقات و فناوی | موانع گفتمانی در علوم انسانی از سر راه برداشته شود

دکتر منصور غلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در ابتدای سخنان خود با اشاره به تسهیلگری حوزه ارتباطات و فناوری در شرایط اپیدمی کووید 19 که فرصت استفاده از وقت‌ها را بهتر فراهم کرده است، حضور در چنین جلساتی را مایه افتخار دانست. مشروح سخنان وزیر را در پی می‌خوانید:

علوم انسانی در همه عالم مبنا و بستر رشد جوامع و به خصوص تربیت نیروی انسانی تاثیر گذار و هادی جوامع بوده و هست. سابقه دیرینه‌ای است در این‌باره در کشورمان در تایید این سخن است، هر چند که در مدل جدید گروه بندی علوم محیط‌های دانشگاهی و محیط‌های آموزشی به شکلی که بایسته و هست، مطلوب نبوده اما حضور و نمود اندیشمندان و پیدایش شخصیت‌ها، مسیر دانش را در عرصه‌های علوم انسانی همچنان روشن و درخشان نگه داشته است. در این خصوص البته ما جمعیت زیادی از نسل جوان را در حوزه تحصیلات علوم انسانی اعم از تحصیلات در دانشگاه‌ها سایر مراکز علمی کشور داریم. لذا از باب داشتن نیروی انسانی، ظرفیت بالایی داریم و البته سیاست‌ها و اهداف راهبرادی در حوزه علوم انسانی هم در همین مسیر جای گرفته است که لازم است تدابیر و توجه بیش‌تری هم در این حوزه از دانش توسعه‌ای اعمال شود. دستاوردهایی که ما در حوزه علم انسانی داریم قابل توجه است. در تولید علم و انتشار آن در این عرصه تلاش‌های مستمر و موفقی صورت گرفته و البته اساتید دانشگاه‌ها و محققان ما در مراکز علمی به نسبت قابل توجهی با توسعه یافته‌های علمی موفقیت‌های فراوانی را بدست آوردند.

تاکید و توجه در کشور ما بیش‌تر روی مسئله نظریه‌پردازی موقوف بوده و باید بیش از گذشته به آن توجه شود؛ هم به لحاظ دیرینه و هم به لحاظ مباحث فلسفی و دینی، کشورمان با منابع بزرگی از حوزه علوم انسانی وصل هستند، لذا این جایگاه باید با تشویق جوانان در حوزه تحصیلات علوم انسانی تحقق یابد و در حوزه علوم شناختی و علوم انسانی بیش از پیش بدرخشیم. ترویج کروسی‌های آزاداندیشی نیاز به تلاش بیشتر دارد و در این مسیر عوامل موفقیت باید شناخته و موانع از سر راه برداشته شود تا این فضای گفتمانی هم زمینه توسعه و هم به عنوان مشوق نسل جوان در عرصه علوم انسانی مورد توجه و بهره برداری قرار گیرد.

در این خصوص شاخص‌های تولید علم توسط مرکز اسنادی علوم اسلامی در ذیل وزارت علوم و مرکز شیراز صورت گرفته و در رشد علوم انسانی، اقدام به انتشار یافته‌های علمی کردیم. این را هم فراموش نکنیم که بازخورد انتشار این تحقیقات و یافته‌های علمی در عرصه علوم انسانی هم در تقویت مبانی و روش تحقیق در علوم انسانی موثر واقع شده است.

در این عرصه ارتباطات با دستگاه‌های مختلف شکل گرفته و ما در عرصه علوم انسانی، مورد منبع و مراجعه دستگاه‌های علوم انسانی قرار گرفتیم. استقبال اساتید از این مراجع و ضامن تداوم این وضعیت نشان می‌دهد این ارتباط را باید گسترده تر و قوی تر کنیم.

ما در زمینه‌های مختلف گروه‌های علمی تشکیل دادیم و در دستگاه‌های مختلف، مشاوره‌ها و نتایج بررسی‌ها را انتقال دادیم که دانشگاه علامه طباطبایی در این عرصه دانشگاه فعال و تاثیرگذار بوده است که اتفاقا به مواردی در این نشست اشاره خواهد شد. گروه‌های پولی و بانکی و یا حوزه رسانه و ارتباطات از جمله گروه‌ها و بازوهای علمی هستند که ضروری است همکاری‌های قبل‌تر را بیش‌ از پیش‌ ادامه دهند. در این خصوص همکاران ما در وزارت علوم در آیین‌نامه‌های مربوط به ارتقای اساتید وقت گذاشتند و معیارهایی را تعریف کردند و نیاز است این موارد به روز شوند. در این‌باره چهره‌های ماندگار و شخصیت‌های برجسته باید شاخص‌های ارزیابی این حوزه را در نظر بگیرند و این ضرورتی است که خود اساتید باید به ما کمک کنند.

آرزومندم در نشست‌های این‌چنینی و با تلاش و کوشش اساتید، فرصت هم‌اندیشی و عرضه دستاوردها به گونه‌ای باشد که مبنایی برای نشست‌های گسترده‌تر و تخصصی تر در حوزه‌های مختلف علوم انسانی باشد. به امید خدا ما در جمعیت علوم انسانی این ظرفیت را داریم که قطعا توجه از ظرفیت مجموعه‌های علمی فرآیند مستمر به سمت بالندگی را فراهم می‌کند. امیدوارم روزی در آینده در نشست‌های تخصصی اساتید درکنار دانشجویان جوان زمینه‌های گسترده و افق‌های پیش روی وسیع‌تری را باز کنند.

سخنان نهاد نمایندگی رهبر انقلاب | تحول در علوم انسانی جزء رسالت‌های ماست

همچنین دکتر مصطفی رستمی، رئیس نهاد نمایندگی رهبر انقلاب در دانشگاه‌ها نیز به رسالت‌های بزرگ  این نهاد در دانشگاه‌ها در این‌باره به سخن پرداخت:

موضوع تحول در علوم انسانی، علوم انسانی اسلامی، موضوع حصارشکنی از علوم انسانی پذیرفته شده جزو رسالت‌های بزرگ دانشگاه‌های ماست که قطعا این رسالت برای دانشگاه‌های بزرگ و مطرح و دانشمندان بزرگ این فضا سنگین‌تر می‌نماید.

وقتی علوم انسانی ما بناست انسان را بشناسد و بشناساند، طبیعتاً آنچه که به عنوان پیش فرض‌های هر دانشی مطرح است و در عرصه علوم انسانی هم این پیش فرض‌ها به عنوان موضوعی است که مقدمه هر شناخت بعدی محسوب می‌شود.

بخشی از علوم انسانی ما نشأت گرفته از مجموعه دانش تولید شده و به بالندگی رسیده در زیست‌بوم فرهنگی، فکری و هویتی خودمان است. بخشی نیز از زمره علوم انسانی است که در محیط دیگری با تمدن و فکر و فرهنگ دیگری متولد شده، رشد پیدا کرده به کمال و توسعه رسیده است و ما پذیرای آن شدیم.

در بخش دوم این نگرانی که علوم انسانی ما در حصار و قید پیش فرض‌های تعیین‌شده و به عنوان علم تلقی شده و قطعی محسوب شده در محیط‌های دیگر پذیرفته شود و جسارت یا فرصت خروج از این حصارها و پیش فرضها را پیدا نکند برای اینکه بتواند آن طرح‌های نو و جدید را طرح کند، وجود دارد.

شاهد هستیم در علوم قطعی و اثباتی محاسباتی و پوزیتیویستی مانند پزشکی یک باره فرضیه‌های جدید مطرح می‌شود نظریه می‌شود و بنیاد نظریه‌های قبلی را به هم می‌ریزید. فیزیک کوانتوم مجموعه فیزیک قبل از خودش را به هم ریخت، در پزشکی محاسبات و موضوعات جدید به یک‌باره مباحثی را مطرح می‌کند. برای مثال، مجازی شدن این نشست به واسطه یک ویروس ناچیز و خردی است که تمام محاسبات پزشکی را به چالش کشیده است و به نوعی همه پیشرفت‌ها هم فناوری و هم دانش دنبال شناخت مجدد این ویروس و راه‌های مقابله با آن هستند.

این اتفاقاتی است که در عرصه علوم اثباتی فراوان اتفاق می‌افتد. پس چه رسد به علومی مانند علوم انسانی که پیش‌فرض‌ها، محیط آزمایشگاهی و محیط تجربی آن بسیار فراتر از محاسبه یک ویروس و به عمر دهه‌ها، قرن‌ها و انسان‌ها باید توجه کند. اینجاست که رسالت سنگین مجموعه دانشمندان و فرهیختگان علوم انسانی ایجاب می‌کند که در این حوزه به تأمل بپردازند.

سخنان معاون وزیر علوم، تحقیقات و فناوری |در علوم انسانی ایده‌های جدید داریم

غلامحسین رحیمی، معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هم به مسئله‌های بنیادی در این عرصه پرداخت. مشروح سخنان وی را در ادامه می‌خوانید:

قطعاً یکی از توفیق‌های مهم علوم انسانی ما ارتباط و پیوند زدن شاخه‌های مختلف علوم انسانی با شاخه‌های مختلف علوم طبیعی است. مسئله دیگری که مقداری کلی‌تر است، بحث پژوهش در علوم انسانی است. اینکه آیا واقعاً ماهیت پژوهش در علوم انسانی با علوم دیگر متفاوت است یا نه.

باید این پرسش را از خودمان بپرسیم که چرا ما باید در انتشار نتایج تحقیقات‌مان در علوم دیگر موفق باشیم در سطح دنیا ولی اصلاً توفیقی در علوم انسانی نداشته باشیم، در حالی که تعداد رشته‌های علوم انسانی ما و حتی مقاطع تحصیلی و تکمیلی ما در علوم انسانی بیشتر از رشته‌های علوم دیگر است. اگر پژوهش در این علوم یک ماهیت دارند، چرا آنجا به آن توفیق دست پیدا کردیم و در علوم انسانی این‌قدر عقب هستیم.

هم‌اکنون در سطح دنیا رتبه ۱۵ از نظر کمیت را داریم و بیش از ۶۵ هزار سند را در سال ۲۰۲۰ در پایگاه‌های بین‌المللی نمایه کرده‌ایم که بخش کمی از آن در حوزه علوم انسانی است. این امر به آن معنا نیست که پژوهش‌های علوم انسانی کم اعتبارند و یا بی‌اعتبارند. سوال این است که آیا اهتمام نکردیم، یا مشکل دیگر بوده است؛ مشکل زبان هیچ وقت نباید جلوی این مسئله را بگیرد. اصل این است که محقق ما محتوای تلاش خودش را در قالب استاندارد منتشر کند.

در چاپ مقاله همان انتظاری را که از رشته‌های علوم طبیعی داریم، از رشته‌های علوم انسانی حتی بیشتر داریم. معتقدیم در علوم انسانی حرف‌هایی داریم که جدید است و در برخی از شاخه‌ها خیلی زود می‌توانیم به مرجعیت علمی برسیم. در حالی که در علوم طبیعی ما باید اول فاصله خودمان را دنیا را کم کنیم بعد دوش به دوش آنها جلو بریم و بعداً بتوانیم حتی حرف‌های جدید بزنیم.

به هر حال فناوری‌هایی که در علوم انسانی مطرح هستند با فناوری‌هایی که در حوزه علوم دیگر مطرح هستند تفاوت ماهوی دارند. قطعاً آنچه ما در علوم انسانی می‌شناسیم فناوری نرم است. ولی معنای دقیق این فناوری نرم چیست؟ در علوم انسانی در عرصه عمل چه چیزی به عنوان فناوری داریم؟ علوم انسانی اثر بسیار زیادی در حوزه‌های مختلف تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی دارد. شاید بتوانیم بگوییم این بخشی از فناوری‌های علوم انسانی است.

سخنان ریاست دانشگاه علامه طباطبایی | معیارهای علم‌سنجی در علوم انسانی متفاوت از دیگر رشته‌هاست

همچنین دکتر حسین سلیمی، ریاست دانشگاه علامه طباطبایی در سخنان خود با تشریح گزارش عملکرد به تصویر روشن‌تری از جایگاه علوم انسانی در این‌باره پرداخت:

بسیار خرسندم و برای ما جای افتخار است که در این جمع گرامی و فرهیخته حاضر هستیم و میزبان استادان برجسته و مقامات حوزه علوم انسانی در کشور هستیم. در ابتدا لازم است خدمت مقدم ریاست محترم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و نماینده رهبر انقلاب در دانشگاه و روسای هفت دانشگاه برتر تهران، شهید بهشتی، تربیت مدرس، فردوسی مشهد، اصفهان، تبریز و شیراز که چهره‌های برجسته دانشگاهی هستند و برای حضور در این نشست لطف کردند، ادب و احترام عرض کنم.

بسیار روز فرخنده‌ای است که  نخستین‌بار در چنین روزی، چنین بزرگداشتی در پژوهش در علوم انسانی، اساتید چهره‌های ماندگار علوم انسانی به میزبانی دانشگاه علامه طباطبایی به عنوان تنها دانشگاه دولتی تخصصی علوم انسانی، گرد هم جمع شدند. در این خصوص لازم است گزارشی از وضعیت علوم انسانی و تولید دانش در علوم انسانی خدمت حضار و فرهیختگان این نشست ارایه نمایم.

ما فکر می‌کنیم علوم انسانی به رغم تاثیر شگرفی که در جامعه ما داشته است اما اندکی مورد کم لطفی قرار گرفته است و بیش‌تر ضریب تعداد مقالات و جایگاه‌های آن مورد ملاک قرار می‌گرفته و همین عامل باعث شده بعضاً علوم انسانی به جایگاه واقعی خود دست نیابد و دستاوردهای مهمی که جامعه دانشگاهی داشته است به رغم مشکلات موجود، دریغ شود.

سخن خود را با مضمون سخنان رهبر انقلاب دنبال می‌نمایم که همه دانش‌ها همانند کالبدی هستند که علوم انسانی روح آن‌هاست. کارل یاسپرس در کتاب ایده دانشگاه هم عنوان کرده که دانشگاه زمانی تاثیرگذار است که دارای یک حیات فکری فراگیر باشد. علوم انسانی در ایران هم سعی کرده با تغذیه جامعه، روح جامعه و حیات فکری را گسترش دهد.

در این حیطه و رویکرد ما دو برش بنیادی در علوم انسانی داریم و این پرسش پیش‌روی قرار می‌گیرد که آیا معیارهای علم سنجی در علوم انسانی باید همان معیارهای علم سنجی در علوم پزشکی باشد؟ طبیعتاً پاسخ ما منفی است، چرا که اساس و بنیاد این علوم با هم فرق دارند. علوم انسانی هم جهت دهنده فضای اندیشه اجتماعی در ایران و هم نقشه فرآیند تکاملی در این عرصه را فراهم می‌کند. در واقع علوم انسانی و علوم اجتماعی یکسان نیستند؛ لذا با این رویکرد و نظر طبیعتا نمی‌شود از آن‌ها انتظار واحد داشت. تاریخ دانشگاهی علوم انسانی در ایران که خاستگاه آن به آکادمی علوم سیاسی در ایران بر می‌گردد، بعد از انقلاب اسلامی نه فقط در عرصه کاربردی بلکه در عرصه معرفت‌زایی و معرفت آفرینی پیشتاز شد. در این‌باره با چهار شاخص به مسئله تاثیرگذاری علوم انسانی در عرصه جامعه می‌پردازم:

نخستین معیار، تولید کتاب به عنوان بنیادی‌ترین معرفت و اندیشه در جامعه ایران است. ما بعد از انقلاب اسلامی در ایران شاهد یک جهش بزرگ در حیطه تولید کتاب هستیم؛ آمار و تحقیقات پیش‌رو در این عرصه نشان می‌دهد که ما از منظرتولید کتاب به نقطه اوج می‌رسیم که عرصه ادبیات در صدر حوزه‌های موضوعی تولید کتاب قرار دارد. فلسفه، روان‌شناسی و به اصطلاح علوم اجتماعی در رده‌های بعدی تالیف کتاب قرار دارند. همچنین در عرصه پدیده آورندگان کتاب نیز در سال‌های اخیر با تحول جدی روبه‌روهستیم؛ به طوریکه تعداد پدیدآورندگان کتاب در دهه 1387 تا 1396 به بیش‌ از 600 هزار نفر می‌رسد که رشد فوق العاده به حساب می‌آید، حدود 89 درصد از این پدیدآورندگان به عرصه علوم‌انسانی اختصاص دارند که در تولید کتاب به عنوان اثرگذارترین حیات فکری و اجتماعی در جامعه ما نقش محوری داشته است. همچنین سرانه کتاب خوانی بعد از انقلاب نسبت به قبل از انقلاب به بیش از 30 برابر رسیده است. تولید کتاب را اگر مهمترین شاخص اثرگذاری حیات اجتماعی فکری جامعه ایران بدانیم، علوم انسانی یک انقلاب و یک جهش بزرگ ایجاد کرده است.

شاخص دوم که در بیانات حضرات جناب آیت‌اله جوادی آملی و فرمایشات وزیر علوم، تحقیقات و فناوری هم مشهود بود، دال بر این رویکرد است که اگر نظریه پردازی را به گونه‌ای برجسته نماییم، در طول 5 یا 6 سال گذشته ما شاهد جهش در کرسی‌های نظریه‌پردازی در جامعه دانشگاهی بودیم. برگزار شدن کرسی‌های جدید و ارایه نظریه‌پردازی جدید در عرصه علوم انسانی با تاکید در زمینه‌هایی همچون زبان‌شناسی، فهم روابط بین کشورها، نظریه روابط الملل، فلسفه و فلسفه اسلامی که بنیادی‌ترین فهم جهان پیرامون ما را در بر گرفته است، نشان از تحرکات مطلوب و مثبت ما در این عرصه است.

معیار سوم تولید مقالات پژوهشی بوده که مقام محترم وزارت در سخنانشان به این مسئله اشاره کردند. مقالات و مدارک منتشره پژوهشی نشان می‌دهد علوم انسانی در تولید علم در جامعه ایران بعد از علوم مختلف دیگری قرار گرفته است. اگر چه تولید مقالات منتشره در حوزه بین‌الملل نقطه ضعف ماست اما در جامعه ایران رشد بسیار فوق‌العاده‌ای داشته‌ایم. البته تولید مقالات ما در عرصه علوم انسانی به نسبت معیارهای جهانی، نسبت قابل قبولی است. البته آمارهای جدید نشان می‌دهد که تولید در حوزه علوم انسانی در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است.

آخرین معیار تاثیرگذاری علوم اجتماعی و علوم انسانی این است که با در نظرگرفتن این مقوله شاهد این هستیم که در ساختار تصمیم‌گیری کشور نیمی از دانش آموختگان را علوم انسانی تشکیل داده‌اند و عامل اصلی رویکرد عقلایی و تعهدطلبی در جامعه ایران به دلیل دانش آموختگان عرصه علوم انسانی در جامعه ایران است. در سال‌های اخیر بر مبنای همین رویکرد، خوشه‌های مشورتی در دانشگاه‌های کشور برای توصیه‌های سیاستی و کلان مدنظر قرار گرفتند که گزارش‌ها و ارایه توصیه‌های سیاستی و برگزاری جلسات روسای این دانشگاه‌ها در حضور عالی‌ترین روسا و مسئولان سه قوه مجریه، مقننه و قضاییه حکایت از پدیده بی‌سابقه تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی آموزش عالی ایران در عرصه سیاست‌گذاری حکایت دارد. بیش از 85 درصد تولید مطبوعاتی در ایران توسط داشتن آموختگان علوم انسانی اتفاق می‌افتد که در سال‌های اخیر الگوی جدید شکل‌گیری رشد کارآفرینی در حوزه‌های علوم انسانی در دانشگاه‌های مختلف باعث شده ما بتوانیم مدل جدیدی از کارآفرینی و نوآوری و تاثیرگذاری اجتماعی در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان داشته باشیم.

با ارایه این رویکرد مختصر در حوزه علوم انسانی به این نتیجه می‌رسیم که جامعه دانشگاهی در عرصه علوم انسانی در حوزه تولید کتاب به عنوان مهم‌ترین فرآورده تأثیرگذار در حوزه تولید علم، در قالب تولید مقالات داخلی در حوزه تاثیرگذاری در توصیه‌های سیاستی و شکل‌گیری شرکت‌های دانش بنیان و مطبوعات تاثیرات شگرف داشته است. قطعاً تاثیرگذاری علوم انسانی به معنای نادیده گرفتن ضعف‌های علوم انسانی نیست و در تصویر پیش‌رو یک راه طولانی برای اعتلای علوم انسانی وجود دارد که ما می‌توانیم با سیاست‌گذاری بهتر و با تلاش مضاعف، شرایط ارتقای بین المللی آموزش و پژوهش را ایجاد کنیم.

در پایان سخن لازم است تاکید ‌کنم دانشگاه علامه طباطبایی و 7 دانشگاه بزرگ کشور (در اصطلاح 1+7) به رغم چالش‌های پیش‌رو در عرصه علوم انسانی، بر ضرورت تقویت عرضه علوم انسانی در دانشگاه‌ها، اهتمام جدی دارد و با وجود وضعیت مناسب، قصد دارند با ارتقای نقش سیاست‌گذاری به جایگاه رفیع‌تری دست یابد.

چهره‌های ماندگار علوم انسانی معرفی شدند

در این مراسم البته ریاست 7 دانشگاه بزرگ و روسای خوشه‌های مشورتی به ارایه نکاتی در این خصوص پرداختند. سید جلال دهقانی فیروزآبادی، معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی نیز ضمن گرامیداشت یاد و خاطرۀ شهدای علمی کشور از جمله شهید محسن فخری‌زاده گفت: جا دارد در این مراسم از جایگاه رفیع این شهدای عزیز یادی کنیم و یادشان را گرامی بداریم. در این خصوص از چهره‌های ماندگار علوم انسانی کشور، نظریه‌پردازان، دست اندرکاران خوشه‌های مشورتی و همچنین واحدهای فناور حوزه علوم انسانی نیز تشکر و قدردانی می‌کنم. وی در پایان ابراز امیدواری کرد: این گردهمایی گام اولیه‌ای برای تقدیر و بزرگداشت بزرگان علوم انسانی کشور باشد.

در پایان گردهمایی مجازی «نقش علوم انسانی در پژوهش و فناوری»  از چهره‌های ماندگار علوم انسانی، خوشه‌های مشورتی، نظریه‌پردازان (کرسی‌های نظریه‌پردازی موفق) و واحدهای فناور علوم انسانی تقدیر شد. اسامی نظریه‌پردازان، چهره‌های ماندگار علوم انسانی، نمایندگان خوشه‌های مشورتی و واحدهای فناور علوم انسانی که در این مراسم مورد تقدیر قرار گرفتند به شرح زیر است:

نظریه‌پردازان

• دکتر محمدرضا ریخته‌گران (دانشگاه تهران)


• دکتر سید جلال دهقانی فیروزآبادی (دانشگاه علامه طباطبائی)

چهره‌های ماندگار

• دکتر احد فرامرز قراملکی، دانشگاه تهران، گروه زبان، زبان‌شناسی و ادبیات


• دکتر سید علی اصغر میرباقری‌فرد، دانشگاه اصفهان، گروه زبان، زبان‌شناسی و ادبیات


• دکتر محمدجعفر یاحقی، دانشگاه فردوسی مشهد، گروه زبان، زبان‌شناسی و ادبیات


• دکتر محمدتقی ایمان، دانشگاه شیراز، علوم اجتماعی و ارتباطات


• دکتر حافظ نیا، دانشگاه تربیت مدرس، جغرافیا، تاریخ و باستان‌شناسی


• دکتر علی دلاور، دانشگاه علامه طباطبائی، روان‌شناسی و علوم تربیتی


• دکتر سید مصطفی محقق احمدآبادی (داماد)، دانشگاه شهید بهشتی، حقوق و علوم سیاسی

خوشه‌های مشورتی

• دکتر هادی خانیکی، خوشۀ مشورتی ارتباطات و رسانه، دانشگاه علامه طباطبایی


• دکتر هاشم بت‌شکن، خوشۀ مشورتی پولی و بانکی، دانشگاه علامه طباطبایی


• دکتر اسدالله یاوری، خوشۀ مشورتی حقوق شهروندی، دانشگاه شهید بهشتی


• دکتر منصور خلیلی عراقی، خوشۀ مشورتی اقتصاد کلان، دانشگاه تهران


• دکتر عباس حاتمی، خوشۀ مشورتی سرمایۀ اجتماعی، دانشگاه اصفهان

واحدهای فناور

• دکتر یوسف قاسمی، مدیرعامل شرکت داد فلامینگو، حوزۀ فعالیت: خدمات حقوقی و ارزش‌گذاری، دانشگاه علامه طباطبائی، رتبه ۱


• ادریس مظلوم‌زاده، مدیرعامل شرکت بهین ره‌آورد بهبود، حوزۀ فعالیت: سامانه جامع پدافند غیرعامل، مدیریت بحران و امداد و نجات، دانشگاه فردوسی مشهد، رتبه ۲


• علیرضا نجار صراف وندایی، مدیرعامل شرکت پرتو نوین مدیریت ایرانیان، حوزۀ فعالیت: تخصصی حسابداری، دانشگاه تهران، رتبه ۳