آموزش؛ راه‌حل مدیریت تعارضات مسائل آبی کشور

• فاطمه ملک‌پایین

به گزارش عطنا، پایان‌نامه «آشنایی مدیران و خبرنگاران خوزستان با مؤلفه‌های سواد آب؛ مطالعه موردی سیل 98 خوزستان» سه‌شنبه 29 مهر ماه در دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی دفاع شد. پژوهشگر این پایان نامه نادره وائلی‌زاده، دانشجوی کارشناسی ارشد روزنامه‌نگاری است. راهنمایی پایان‌نامه را دکتر هادی خانیکی، مشاورۀ آن را دکتر محمدمهدی فرقانی و داوری را دکتر زرین زردار برعهده داشتند.

نادره وائلی‌زاده درابتدای گفت‌وگو به بحث «سواد آب» در پایان‌نامه‌اش اشاره کرد و گفت: «در واقع مؤلفه‌های سواد آب، اساس پایان‌نامه است. سواد آب مبحث جدیدی است و همانطور که ما سواد رسانه‌ای، سواد کامپیوتر، و نظایر آن را داریم، باید سواد آب نیز داشته باشیم. سواد آب در ارتباطات بسیار کاربرد دارد؛ چون باعث افزایش دانسته‌ها و دانش عموم مردم نسبت به آب می‌شود».

وائلی‌زاده با اشاره به تازگی موضوع «سواد آب» در پژوهش‌های علمی گفت: «تقریباً موضوع سواد آب برای اولین بار در پایان‌نامه‌ها‌ آمده است و قبل از این پایان‌نامه، پایان‌نامه‌ای با این موضوع نداشتیم. هرچند قبلاً موضوع سواد آب در وزارت نیرو در سطح ابتدایی مطرح شده و الان در کتاب انسان و محیط زیست برای اولین بار دربارۀ سواد آب آموزش می‌دهند. در دنیا نیز تحقیقات محدودی درباره سواد آب انجام شده است».

سیل؛ هم فرصت و هم تهدید

این دانشجوی روزنامه‌نگاری به موضوع تحقیق خود اشاره می‌کند و می‌گوید: «موضوع این پایان‌نامه بیشتر خطرات مرتبط با آب است؛ چون سواد آب در دو سطح آموزش داده می‌شود. یکی از این سطوح، سطح عمومی است مثل آن چه که در کتاب «انسان و محیط زیست» آمده است و افراد تا سن 18 سالگی را با چیستی آب و نحوۀ مصرف آن آشنا می‌کند. اما در سطح پیشرفته در این پایان‎نامه سواد آب را معادل امنیت آب در نظر گرفتیم و مؤلفه‌های آن را معرفی کردیم. از آن جایی که یکی از خطرات مرتبط با آب سیل است، به بررسی سیل خوزستان در سال 98 پرداختیم. سیل در دنیا هم فرصت و هم تهدید در نظر گرفته می‌شود».

جامعه هدف این تحقیق خبرنگاران و مدیران هستند که لازم است هر دو گروه در سطح پیشرفته سواد آب آموزش ببینند تا بتوانند درباره مدیریت کارای آب صحبت و اظهار نظر کنند. این پایان‌نامه با رویکرد کیفی و با بهره‌گیری از روش گراندد تئوری (Grounded theory) انجام شده و داده‌های آن به صورت مصاحبه جمع‌آوری شده است.

وائلی زاده در مورد نتایج پایان‌نامه خود گفت: «با مقایسه یافته‌های تحقیق، می‌توان گفت که دو گروه خبرنگاران و مدیران با عوامل پدیدآورنده سیل آشنا هستند، اما در برخورد با مسئله سیل که یکی از خطرات آبی است، آموزش کافی را ندیده‌اند و برخورد و سطح ارتباطات بحران خبرنگاران و مدیران پایین است. درواقع این دو گروه حرفی برای گفتن دارند اما در عمل نتوانستند آن طور که شایسته است، عمل کنند. این مورد نشان می دهد آموزش سواد آبی برای مدیران و خبرنگاران ضروری است».

نگاه قطبی به سازۀ سد؛ برخی خبرنگاران سد را به قومیت و سیاست ربط می‌دادند

او با تأکید بر مقوله محوری تحقیق خود افزود: «موضوع دیگر این است که در گراندد تئوری مقوله‌ای محوری مطرح می‌شود و مسئله‌محوری در این تحقیق، نگاه قطبی به سازۀ سد بود. خبرنگاران و مدیران نیز این نگاه قطبی را به سازه سد داشتند. گروهی از این افراد سازۀ سد را خوب و گروه دیگر منفی و مخرب محیط زیست می‌دانستند. گروه سوم که بیشتر خبرنگاران بودند، مسئله سد را به مسئله قومیت و سیاست متصل می‌کردند و نگاه متفاوتی به این موضوع داشتند. این موضوع را می‌توان از طریق مسئله دریافت در ارتباطات تعریف کرد. نظریه دریافت می‌گوید که هر پیامی که فرستنده تولید می‌کند، تعریف‌ها و برداشت‌های متفاوتی در مخاطب خود ایجاد می‌کند».

وائلی زاده در پایان با ارائۀ راه‌حل می‌گوید: «برای حل این مسئله یعنی خوانش متضاد و معکوس در جامعۀ هدف در قضیۀ سیل لازم است که این دو گروه آموزش ببینند؛ چراکه در حل مسئله سیل نیز اختلال ایجاد کرده است. رفع اختلال مستلزم این است که به لحاظ ارتباطی این دو گروه بتوانند با جامعۀ هدف‌شان بهتر ارتباط برقرار کنند و لازمۀ آن سواد آب و آموزش جامعۀ هدف و مناطق سیل‌خیز است».