ناهنجاری‌های موجود در زمینۀ بی‌اخلاقی‌های پژوهشی در دانشگاه‌ها و موسسات علمی برچیده شود

اولین مدرسه تابستانی ملی «اخلاق در پژوهش» به میزبانی دانشگاه علامه طباطبائی و با همکاری کمیته ملی اخلاق در پژوهش (وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) در هتل کیش مهر و با حضور معاونان پژوهشی و مدیران امور پژوهشی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی کشور برگزار شد.

به گزارش عطنا، در آیین گشایش این مدرسه تابستانی، علی خورسندی طاسکوه، مدیر امور پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی و دبیر جلسه، ضمن عرض تسلیت به مناسبت فرا رسیدن ایام سوگواری اباعبداله الحسین(ع) مقدم مهمانان را به اولین مدرسه تابستانی اخلاق در پژوهش خوش آمد گفت و در سخنانی با استناد به گزارش های ملی و بین المللی موجود در زمینه اخلاق در پژوهش به وضعیت نه چندان مناسب اخلاق پژوهشی در فرایندهای مختلف آموزشی و پژوهشی در دانشگاه های کشور پرداخت.

خورسندی طاسکوه با اشاره به کم و کاستی های موجود در این زمینه گفت: هدف از برگزاری این مدرسه تابستانی ملی و کارگاه های مشابه دیگر، توسعه و نهادینه سازی فرهنگ اخلاق در پژوهش در مراحل مختلف طراحی، اجرا و انتشار گزارش پروژه های پژوهشی، پایان نامه ها و رساله های پژوهشی است.

مدیر امور پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی گفت: اخلاق در پژوهش در دانشگاه های ممتاز و بین المللی، بخش اجتناب ناپذیر فرهنگ دانشگاهی و اجتماعات آکادمیک است.

وی افزود: برگزاری این مدرسه و مدارس اینچینی، پاسخ و واکنش به نابهنجاری هایی است که در حوزه اخلاق در پژوهش در اجتماعات مختلف علمی و آموزشی کشور وجود دارد.

در ادامه این نشست، حمیدرضا علومی یزدی، معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی در سخنانی گفت: دانشگاه ها بیش از بحث پیش گیری از تقلب و برخورد با تخلف به وجود اخلاق دانشگاهی و فرهنگ دانشگاهی و یک همبستگی میان دانشگاهیان نیاز دارند.

وی خاطرنشان کرد: نقش دانشگاه و نقش استاد و به طور کلی استانداردهای دانشگاهی نیاز به بازتعریف دارد و راه های درست پژوهش و راه های جلوگیری از تخلف باید آموزش داده شود و فرهنگ سازی شود.

علومی یزدی تاکید کرد: آموزش، فرهنگ سازی و ترویج خویشتن داری مواردی است که باید به همه استادان و دانشجویان آموزش داده شود و سپس در صورت احراز قطعی تخلف پژوهشی مجازات شوند.

معاون پژوهشی دانشگاه ادامه داد: مباحث انتخاب شده در این مدرسه تابستانی به شکل گیری و نشر اخلاق علمی و اخلاق دانشگاهی و پژوهشی در بین دانشگاهیان کمک می کند و از مدیران و معاونان پژوهشی درخواست می کنم در صورت تشکیل کمیته اخلاق در پژوهش در دانشگاه های خود، برنامه هایی که برای اجرای قانون نوشته می شود صرفاً برنامه تنبیهی نباشد.

او در پایان ابراز امیدواری کرد که اندوخته های این کارگاه در ارتقای فرهنگ علمی و دانشگاهی جامعه ایرانی مؤثر باشد.

در ادامه این نشست، مظفر شریفی، مدیر کل دفتر سیاست گذاری و برنامه ریزی امور پژوهشی وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری به ارائۀ گزارشی از کارهایی که در پنج سال اخیر در زمینۀ اخلاق در پژوهش در وزارت علوم مانند تدوین منشور اخلاق در پژوهش، تدوین دستور العمل بررسی تخلفات پژوهشی، تدوین قانون پیش گیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی و تدوین آئین نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی پرداخت.

وی در ادامه به آیین نامۀ اجرایی قانون اخلاق در پژوهش مصوب هیئت دولت در 30 مرداد ماه سال جاری اشاره کرد و گفت: بر اساس این آیین نامه، دو کارگروه تشکیل می شود. کارگروه اول، کارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش است که در سطح وزارت علوم و وزارت بهداشت تاسیس خواهد شد و ماموریت آن تدوین آئین نامه ها و دستورالعمل ها، برگزاری کارگاه ها به صورت کلان، انتقال تجربیات دانشگاه ها به یکدیگر و نظارت عالیه است. کارگروه دوم، کارگروه دانشگاهی است که ماموریت آن توجه به اخلاق در پژوهش و بررسی تخلفات پژوهشی در سطح دانشگاه یا موسسه آموزش عالی است.

‎شجاع احمدوند، معاون آموزشی دانشگاه علامه طباطبائی هم در اين نشست در سخناني با اشاره به پیشینه تاریخی اخلاق در پژوهش به ويژه اتفاقات مربوط به دادگاه و کد نورنبرگ و نیز کمیسیون ملی اخلاق در آمريكا گفت: هدف آنها استانداردسازی اخلاق علمی و حراست از انسان در برابر آثار پژوهش های رفتاری و زیست پزشکی بود.
‎او ادامه داد: سه مفهوم و اصل کلیدی اخلاق در پژوهش یعنی حفظ حرمت افراد در پژوهش، رعایت عدالت در مشارکت کنندگان پژوهش و رعایت رفاه و آسایش افراد وجود دارد.
‎ احمدوند اعلام رضایت افراد در پژوهش را تجلی عینی اخلاق در پژوهش دانست و تصريح كرد: اين امر شاخص حفظ حرمت افراد است.
‎او در پايان ابراز امیدواری کرد که بحث اخلاق علمی در دانشگاه علامه طباطبائی نه صرفاً در حوزه پژوهش بلکه در قالب سند اخلاق حرفه ای دانشگاهی که حداقل دو حوزه آموزش و پژوهش را دربر بگیرد، تدوین شود.

گفتنی است دکتر احسان شمسی گوشکی، دکتر لیلا افشار، دکتر مرتضی طیبی، دکتر مقصود فراستخواه و دکتر محمدهادی میرشمسی، مدرسان این مدرسه تابستانی هستند.