نیازمند بازنگری اساسی در رابطه با حکمرانی پول هستیم

همایش ملی «پول و توسعه» طی روزهای شنبه و یکشنبه هفته جاری در دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

به گزارش عطنا، علی نصیری اقدم، عضو هیئت علمی دانشگاه و دبیر علمی این همایش در سخنانی گفت: شما مشاهده می کنید در سالیان گذشته حجم پول در اقتصاد همواره رشد داشته و به تبع آن تورم ایجاد شده و سیاست های اتخاذی نیز نتیجه ای جز افزایش حجم نقدینگی نداشته است و از طرف دیگر این نقدینگی ایجاد شده به بخش تولید تزریق نشده است.

وی ادامه داد: از سال 92 دولت رویکرد سالم‌سازی رشد نقدینگی را در پیش گرفت که نتیجه آن این شد که حجم نقدینگی از حدود ۴۰۰هزار میلیارد تومان به حدود 2هزار میلیارد تومان رسیده است و پیش بینی می شود میزان نقدینگی در سال آینده خواسته یا ناخواسته حدود ۳۰۰ هزار میلیارد تومان افزایش می یابد.

وی افزود: این تغییرات خارج از اراده بانک مرکزی در حال وقوع است و این نهاد کنترلی بر آن ندارد. این در حالی است که در کتاب های دانشگاهی اشاره می شود کنترل کل‌های پولی در اختیار بانک مرکزی است؛ بدین صورت که بانک مرکزی با اصلاح سیاست های پولی می تواند بر ضریب فزاینده اثر بگذارد و از طریق آن حجم نقدینگی اقتصاد را مدیریت کند.

لزوم بازنگری در فهم و حکمرانی پول در اقتصاد

عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی با تاکید بر فهم نادرست از پول در میان کارشناسان اقتصادی اظهار کرد: آنچه که در دانشکده های اقتصاد در رابطه با پول تدریس می شود درست نیست و مباحث پولی کتاب های دانشگاهی مملو از مفاهیم اشتباه است و لذا نیاز است یک بازنگری اساسی در رابطه با حکمرانی پول داشته باشیم.

نصیری اقدم ادامه داد: با توجه به مطالب بیان شده باید در مورد فهم های پولی که تاکنون داشته‌ایم شک کرد. در کتاب های دانشگاهی گفته می شود پول مانند هر کالای دیگری در اقتصاد است و کارکرد آن تسهیل مبادلات کالاها با یکدیگر است و لذا پول چیزی جز وسیله مبادله نیست. این فهم از پول به ما می گوید که پول نقشی در تولید کالاها ندارد و تولید از جای دیگری تحریک و توسعه می یابد و با به کارگیری پول، مبادلات کالاهای تولیدی صورت می گیرد. به عبارتی پول در این نظام فکری خنثی است و اثری بر رشد اقتصادی ندارد.

وی با اشاره به رابطه پول و بانک اضافه کرد: در این نظام فکری بانک ها واسطه وجوه هستند یعنی بانک ها به عنوان نهاد واسط، پول را از پس اندازکنندگان می گیرند و به سرمایه گذاران می دهند. در این رویکرد فکری وظیفه بانک مرکزی کنترل حجم پول در اقتصاد است. البته زمانی که مشخص شد که بانک مرکزی قادر به کنترل کل‌های پولی نیست، در نسخه های جدید این نظام فکری وظیفه بانک مرکزی استفاده از ابزار نرخ بهره برای کنترل نرخ تورم شد.

بانک ها خالق پول در اقتصاد هستند

نصیری اقدم با اشاره به وجود رویکرهای فکری دیگر در رابطه با فهم پول تصریح کرد: در این نگاه، پول نه به عنوان ابزار مبادله بلکه به عنوان ابزار پرداخت است. شما اگر امروز بخواهید یک سرمایه گذاری انجام دهید تا اینکه به نتیجه و جریان درآمدی برسد حدود چند سال زمان می برد. این شکاف زمانی میان هزینه‌کرد و کسب درآمد با نهاد پول پر می شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به اهمیت بانک ها در خلق پول گفت: در این رویکرد، پول را بانک مرکزی تولید نمی کند و این بانک ها هستند که آن را خلق می کنند. امروز حدود ۹۷ درصد پول موجود در کشورهای مختلف توسط شبکه بانکی خلق شده و تنها ۳درصد پول از ناحیه بانک مرکزی ایجاد شده است.

وی ادامه داد: بانک ها با فشردن یک کلیک خلق پول می کنند و برای انجام این کار نیازی به قرض گرفتن از پس انداز کننده ها ندارند و از هیچ خلق پول می کنند. در اینجا سپرده مقدم بر تسهیلات نیست بلکه موخر از تسهیلات است یعنی بانک ها به محض اعطای تسهیلات در سمت بدهی های ترازنامه خود سپرده ثبت می کنند.

پول در رشد اقتصادی کشور اثرگذار است

در نظام فکری کنونی اینگونه تصور می شود که بانک ها برای اعطای تسهیلات، سپرده پس اندازکنندگان را به سرمایه گذاران منتقل می کنند. این در حالی است که بانک ها میزان سپرده اشخاص نیز بانک تغییری نمی کند و ناظر بر این تسهیلات اعطایی، برای سرمایه گذار سپرده ثبت می شود. با توجه به اینکه پول ابزار پرداخت است، نظام تولید را به حرکت در می آورد بنابراین پول در این رویکرد به رشد اقتصادی کمک خواهد کرد.