حمایت، هدایت و رصد دانشجویان نخبه، وظیفۀ دانشگاه است

نشست مدیران دفاتر استعدادهای درخشان دانشگاه های سراسر کشور با حضور، شریعتی نیاسر، معاون آموزشی وزیر علوم، حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبائی و جمعی از مسئولان و کارشناسان این حوزه در محل کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

به گزارش عطنا، شریعتی نیاسر، معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در این نشست گفت: اینکه چنین جلسه ای در دانشگاهی مانند دانشگاه علامه طباطبائی که جزو دانشگاه های سطح یک و دانشگاه های مطرح و برتر است، تشکیل شده است، این نگاه تقویت می شود که توجه به برترین ها سرلوحۀ چنین نشستی است. در رابطه با استعدادهای درخشان در جلسه ای که در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تشکیل شده بود اشاره شد که ما در ارتباط با جوانان که در طبقه بندی استعدادهای درخشان قرار می گیرند، سه مرحله را باید مدنظر داشته باشیم؛ مرحله ی اول  شناسایی و جذب آنان در نظام دانشگاهی است. مرحله دوم حمایت و هدایت آنان در طول تحصیل است و مرحلۀ سوم رصد آنان بعد از ترک دانشگاه است.

دانشگاه کارخانۀ آدم سازی است

او در ادامه تصریح کرد: ما هیچ وقت به این فکر نیفتاده ایم که آیا می شود انسان ها را با اشیا مقایسه کنیم یا خیر. در اینجا بنده قصد دارم سخنی از امام خمینی(ره) را یادآوری کنم. حضرت امام می فرمایند: «دانشگاه کارخانۀ انسان سازی است.» هر وقت به یاد این عبارت می افتادیم، فقط از بُعد مسائل انسانی به موضوع نگاه می کردیم که در واقع دانشگاه محل تربیت انسان هاست که البته حرف درستی  است. منتها می خواهم از یک زاویۀ دیگری به این عبارت نگاه کنیم.

شریعتی نیاسر در ادامه افزود: اگر ما صحبت از کارخانه و محصول می کنیم بهتر است موضوع دانشگاه را کنار بگذاریم و بررسی کنیم که در یک نظام صنعتی چه اتفاقی می افتد. کارخانه دار یک محصول را تولید و سرمایه گذاری می کند و به بازار ارائه می دهد؛ کارخانه‌داری که از مدیریت فهیم برخوردار باشد شرط عقل حکم می کند که محصول خودش را رصد کند تا بفهمد در کجا خریدار دارد. چقدر مشتری دارد. چقدر می تواند تولید داشته باشد. آیا می تواند این محصول را به همۀ استان های کشور عرضه کند؟ آیا این محصول را می تواند به خارج از کشور هم صادر کند؟ آیا می تواند این محصول را بهبود دهد؟ آیا می تواند از جامعۀ مصرف کنندۀ کالا نظرسنجی کند و نظر عامۀ مردم را نسبت به کالایی که تولید کرده است  بفهمد؟ و سپس بر اساس آن عرض و طول کارخانۀ خود را وسعت و کیفیت دهد و استانداردهای ملی و بین المللی را در نظام مدیریتی کارخانه خود پیاده کند.

معاون آموزشی وزیر علوم خاطر نشان کرد: این نگاهی است که یک کارخانه دار به محصولش دارد که طبیعتاً باعث پیشرفت جامعه هم می شود و علاوه بر این تولید داخل است. این عبارت هم داریم که حمایت از کالای ایرانی، این هم مزید بر علت است که کارخانه دار بیشتر توجه کند که تولید خودش که تولید داخلی است با کیفیت به بازار عرضه شود. ما این نگاه کالا محور را اگر به سمت دانشگاه ها بیاوریم، موضوع فرق خواهد کرد.

او در ادامه گفت: ما در نظام دانشگاهی اگر فکر کنیم همان کارخانه هستیم که محصول به بازار عرضه می کنیم و محصول ما منابع انسانی است، چقدر مدیریت این کارخانه انسان سازی باید فکر کند به این که محصولش در بازار کجا خریدار دارد؟ اصلاً چقدر از مدیران ما توانستند فکر کنند که محصولشان به کجا می رود؟ رصد کنند و ببینند کجا خریدار دارد و دستگاه های بهره بردار چه کسانی هستند؟ کارفرمایانی که از این ها استفاده می کنند، چه کسانی هستند، آیا این محصولشان در داخل ایران تنها خریدار دارد یا به خارج هم صادر می شود و در خارج هم از آنان استقبال می شود؟

دانشجویانی که از دانشگاه های برتر فارغ التحصیل می شوند در سطح ملی و بین المللی خریدار دارند

شریعتی نیاسر بیان کرد که واقعیت این است اگر ما این نگاه را اندکی وسیع تر و دقیق تر کنیم، این کارخانه های ما منحصراً در ارتباط با مراکز برتر، سطح یک و ممتاز کشور است. آنان که اندکی ضعیف تر هستند، سطح سه و چهار هستند که انشاالله آنان هم روز به روز بهتر خواهند شد، ولی فعلاً در این سطح صحبت کنیم.

او در ادامه یادآور شد: دانشگاه هایی که در واقع محصول برتر دارند اگر ما یک رصدی کنیم و ارزیابی کنیم از یک طرف در کارخانۀ خودشان که در آنجا تولید شده اند، یعنی در دانشگاه ها، واقعاً با هزینۀ کم تولید شده اند و در عین حال کالای بسیار با ارزشی هم تولید شده اند. یعنی این جوانان و نخبگان ما که از دانشگاه های خوب کشور فارغ التحصیل می شوند، جزو کالای بسیار ارزشمند و با کیفیتی هستند که در جامعه خریدار دارد؛ نه تنها در سطح ملی بلکه در سطح بین المللی هم خریدار دارد.

وی با بیان اینکه فارغ التحصیل های ما به خوبی در سطح بین الملل جذب می شوند و امکان جذب شدن دارند، اظهار کرد: در داخل کشور هم اگر ما به آمار بیکاری رجوع کنیم اتفاقاً بیشترین بیکاری مربوط به دانشگاه هایی است که سطح پایین تری دارند. یعنی دانشگاه های ممتاز ما محصولشان بهتر خریدار دارد ولی ما این کالای ارزشمند و کیفی را با سرمایه گذاری کم تولید می کنیم. اگر اعتبار سرانۀ بهترین دانشگاه داخل کشور را با پایین ترین  دانشگاهی که در سطح بین المللی در بین دویست دانشگاه برتر دنیا است را مقایسه کنیم، اعتبار سرانۀ آن، برای دانشجو چهار برابر آن چیزی است که بهترین دانشگاه ما در داخل کشور دارد.

معاون آموزشی وزیر علوم گفت: از دو زاویه باید به موضوع نگاه کنیم. یکی آن زاویه است که دولت مردانمان، نظام اجرایی کشور، نظام قانون گذاری کشور باید به آن فکر کند و آن که راهکاری پیدا کند که از این کارخانه های انسان سازی از این مراکز علمی کشور که محصول خوب به بازار می دهند حمایت جدی کنند و آن دستگاه های بهره بردار و آن دستگاه هایی که از آن محصول استفاده می کنند، هزینۀ آن را بدهند.

در جذب نخبگان، بُعد مهم حمایت و هدایت آنان است

او در ادامه تصریح کرد: ما انتظار نداریم که دولت در حد کفایت اعتبار مورد نیاز دانشگاه ها را بدهد طبعاً تا یک شرایطی این انتظار وجود دارد که از ما حمایت شود یا لایحۀ بودجه در راستای حمایت از دانشگاه ها باشد. ولی قطعاً می شود پیش بینی کرد که آن حد نیازی که ما در مقام مقایسه یا در مطالعات تطبیقی به آن می رسیم که چقدر اعتبار نیاز داریم آن را دولت نتواند تامین کند؛ ولی لااقل راهکارهایی را باید ارائه دهیم که آن دستگاه های بهره بردار، آن مراکز صنعتی و دستگاه های اجرای که از این محصول ارزشی دانشگاه های ما استفاده می کنند، بخشی از هزینه ها و حمایت ها را تقبل کنند.

شریعتی نیاسر در ادامه خاطرنشان کرد: چگونه یک کارخانه دار یک محصول را به بازار می دهد، هزینه هایی که انجام شده را از کسی که آن را استفاده می کند، تامین می کند؛ ما باید راهکار قانونی یا لایحۀ قانونی را پیدا کنیم که بتوانیم نیاز دانشگاه ها را از دستگاه هایی بگیریم که از این محصول ما استفاده می کنند و این کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

وی معتقد است که باید این نگاه جدید را در فضای مدیریتی جامعه آن هم در سطح کلان پیاده کنیم و راهکارهایی را برای آن به دست بیاوریم.

معاون آموزشی وزیر علوم در ادامه بیان کرد: نکته دیگر این است که ما خودمان یک نقطه ضعفی داریم که به نظرم باید به آن بیشتر توجه کنیم. آن بُعد دوم قضیه است. ما در جذب استعدادهای درخشان ساختارهای قانونی تصور کرده ایم. گر چه این ساختارهای قانونی که آقای دکتر سلیمی هم به آن اشاره داشتند در تشخیص استعدادهای درخشان کفایت نمی کند. ولی بالاخره یک ساز و کاری تعریف شده است. بر اساس آن ساز و کار جوانان برتر را انتخاب می کنیم و جذب می کنیم. ولی آن بُعد دوم قضیه که بحث حمایت و هدایت است، شاید نیاز باشد که پر رنگ تر شود.

دانشگاه ها باید فارغ التحصیلانشان را رصد کنند

او افزود: ما در دانشگاه ها به خصوص در دانشگاه هایی که جذب بیشتری از استعدادهای درخشان دارند باید یک ساز و کار در واقع موثرتری را پیش بینی کنیم و اینکه این دانشجویان بتوانند در مسیر تحصیل هم دچار ناامیدی و یاس نشوند. هم مسیر خودشان را بتوانند برای آینده پیدا کنند و به آیندۀ شغلی خودشان امیدوار باشند و هم کمک شود به آنان که بتوانند در آینده در جامعه نقش داشته باشند. آنچه که مسلم است آیندۀ نظام ما متعلق به همین جوانان است که به عنوان استعدادهای درخشان در دانشگاه ها مطرح می شوند.

شریعتی نیاسر تاکید کرد: بعد از این، بحث رصد کردن است که ما در رصد کردن، زمانی صحبت این را می کردیم که در رتبه بندی دانشگاه ها شاید یکی از پارامترهایی که در آینده لازم است به آن بپردازیم این است که دانشگاه هایی که محصول خودشان را رصد می کنند، دانش آموختگانشان را رصد می کنند از امتیاز بالاتری برخوردار باشند. من که 40سال پیش از یک دانشگاهی فارغ التحصیل شده ام، هنوز به آدرس قدیمی ام کاتالوگ آن دانشگاه ارسال می شود.

وی بیان کرد: این نشان دهندۀ این است که همواره برای آنان مهم است که محصولشان کجا است و ارتباطی با آن برقرار کنند که به اعتقاد من برخی از دانشگاه های ما از این مسئله غافل هستند. نه تنها در کل جامعۀ فارغ التحصیل هایشان، بلکه حتی استعدادهای درخشان هم همین طور، که این بسیار مهم است و ما باید در این رابطه چاره اندیشی کنیم.

داستان حذف کنکور سراسری

معاون آموزشی وزیر علوم در ادامه تاکید کرد: از سال 86 ما بحث حذف کنکور را مطرح کرده ایم و در این زمینه هم موفق نبوده ایم. من باور شخصیم این است که نظام پذیرش دانشجو از طریق کنکور نظام درستی نیست. علیرغم اینکه ممکن است برخی فکر کنند که کنکور یک استانداردی دارد که ممکن است لازم باشد داوطلبان از این استاندارد عبور کنند؛ اما میانگین ارزیابی ما نشان دهندۀ این است که کنکور مسیر درستی نیست و بالاخره سیاست حذف کنکور، سیاستی است که ما دنبال می کنیم.

وی افزود: سال 86 این قضیه مصوب شد و در سال 92 به دلیل عدم موفقیت راهکار دیگری را جایگزین کردیم و گفتیم که ظرف پنج سال 85درصد دانشجویان بر اساس سابقۀ تحصیلی ورود پیدا کنند و در سال 92 این قانون وضع شد و سال 97 ما بیش از این 85درصد رسیدیم که جوانان ما با تکیه به سوابق تحصیلی وارد دانشگاه شوند.

شریعتی نیاسر اظهار کرد: نکته ای که تا سال گذشته بوده است که تا سال گذشته همان هایی هم که وارد دانشگاه می شدند باز در کنکور شرکت می کردند و باز آن فضای روانی و فشارهای خانوادگی و مسائلی از این دست داوطلبان را به هر صورت تهدید می کرد. کاری که امسال در راستای سیاست حذف کنکور که دکتر غلامی، وزیر محترم به دفعات به آن اشاره کرده اند و ما هم در حال دنبال کردن آن هستیم، این است که از امسال ورودی های 98 به بعد یعنی داوطلبانی که با تکیه به سوابق تحصیلی وارد دانشگاه می شوند، اصلاً کاری به کنکور ندارند و نیازی به شرکت در کنکور و حضور در کنکور نخواهند داشت. به همین دلیل هم است که رشته محل هایی که بر تکیه بر سوابق تحصیلی است کاملاً جدا شدند. دفترچه اش کاملاً جدا منتشر شد. البته این منافاتی با این ندارد که اگر کسی می خواهد برای رشته های کنکوری ورود پیدا کند به کنکور ورود پیدا کند. منتها فقط برای رشته های خاصی خواهد بود.

دانشگاه ها باید خودشان دانشجویانشان را گزینش کنند

او در ادامه خاطرنشان کرد: حال ارتباط این بحث را با بحث استعدادهای درخشان مطرح می کنیم. یکی از دلایلی که من فکر می کنم دامنۀ استعدادهای درخشان را باید باز کنیم - گذشته از جذب نخبگان- این است که میدان را برای دانشگاه ها باز کنیم که خودشان گزینش کنند و پذیرش کنند. حذف کنکور در آن راستا است و آن را کمک می کند. آن مسیر و آن هدف را کمک خواهد کرد. اگر زمانی ما گفتیم 10درصد استعداد درخشان، امروز صحبت از  40درصد می کنیم. اگر ما بتوانیم این سهم و این اختیار را افزایش دهیم به تدریج به سمت این می رود که دانشگاه خودش بهترین ها را انتخاب کند. وقتی ما این را مطرح می کنیم، بعضی ها صحبت از این می کنند که ممکن است اعمال سلیقه شود. نکته ای که قابل ذکر است، این است که مگر در روش های دیگر امکان خطا نیست؟ در هر روشی امکان خطا وجود دارد. ما باید جلوی خطاها را بگیریم و راهکارهایش را پیدا کنیم و زمینه را باز کنیم که دانشگاه های خوب ما از جمله دانشگاه علامه طباطبائی بتوانند خودشان اختیار داشته باشند که بهترین ها را انتخاب کنند و وارد دانشگاه کنند.

شریعتی نیاسر تصریح کرد: به هر تقدیر فکر می کنم سیاست هایی که امروز در دستگاه آموزش عالی دنبال می شود برای کمک به این است که دانشگاه ها بتوانند استعدادهای درخشان را شناسایی کنند و در دانشگاه پذیرش کنند. با این امید هدایت و حمایت کنند. این ها بتوانند یک محصول خوبی از دانشگاه در جامعه باشند و قطعاً رصد نقش این ها در جامعه هم می تواند بسیار امیدوارکننده باشد.

او با بیان اینکه امید دارد در دستگاه آموزش عالی در این رابطه فعال تر عمل شود، گفت: در بحث های اقتصادی همه باید عنایت داشته باشند و بدانند که ما در شرایط سختی قرار داریم. البته بر این باور هستیم که همیشه در شرایط سخت انسان ها پرورش پیدا می کنند و در واقع بیشتر آب دیده می شوند و یاد می گیرند چگونه راه های جدید را برای خود رقم بزنند. ولی حداقل خودمان را باید آماده کنیم شاید ایجاب کند که دانشگاه ها به سمت درآمدهای اختصاصی بیشتر بروند.

معاون آموزشی وزیر علوم در پایان تاکید کرد: ممکن است دانشگاه ها در آینده مجبور شوند که از محل درآمدهای اختصاصی خود به هر میزانی که امکان پذیر است برای استعدادهای درخشان و برای رشد این مسیرها سرمایه گذاری کنند و کمک کنند. امیدوار هستم در سال 98 بخش عمده ای هم از طرح سامان دهی آموزش عالی را پیاده کنیم و در بخش سامان دهی رشته ها هم دانشگاه ها خودشان بتوانند ورود پیدا کنند و رشته هایی که ضعف امکاناتی دارند را به رشته هایی تبدیل کنند که پتانسیل اجتماعی بیشتری دارند.