کم توجهی به علوم انسانی بحران های اجتماعی را افزایش می‌دهد

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی می گوید: بی توجهی به علوم انسانی در جامعه امروز کشور بحران های اجتماعی بسیاری ایجاد می کند، چرا که درک درستی از پدیده های اجتماعی و نظام اعتماد در جامعه وجود ندارد، در حال حاضر بسیاری از مفاهیم از جمله کنشگری دگرگون شده است.

به گزارش عطنا به نقل از ایرنا، «تحقیقات علوم انسانی فقط شامل سیاست در معنای کلان نیست، از روان‌شناسی صنعتی برای بررسی روحیه کارگران در محیط کار، علوم ارتباطات و نگاه به جامعه --به صورت یک مجموعه بدون ارتباط میان انسان ها که مختلط می شود - تا آسیب های اجتماعی و مدیریت آموزش عالی از مهم ترین مباحث علوم انسانی است که با اطمینان می توان گفت رشته های علوم انسانی نقش محوری در حل مشکلات کشور دارد.»
این جملات بخشی از سخنان دکتر «حسین سلیمی » رئیس دانشگاه علامه طباطبائی در باره اهمیت رشته های علوم انسانی است. وی از سال 92 تاکنون ریاست دانشگاه را برعهده دارد .
با توجه اهمیت علوم انسانی در پیشبرد امور کشور گروه دانشگاه ایرنا مصاحبه ای تفصیلی با وی به عنوان سکاندار بزرگترین دانشگاه علوم انسانی کشور انجام داده است.

** ایرنا: آقای دکتر لطفا درباره سطح علمی دانشگاه علامه طباطبائی در داخل و خارج از کشور توضیح دهید؟

**سلیمی: درحال حاضر دانشگاه با توجه به سطح بندی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری براساس الزامات قانون برنامه پنجم در داخل کشور ، در سطح یک قرار گرفته است و این درحالی است که در دوره های گذشته در میان دانشگاه های سطح یک قرار نداشت. اما این دانشگاه فعالیت در رشته های تخصصی علوم انسانی در رنکینگ بین المللی جایگاه ویژه ای ندارد ، چرا که در به دست آوردن جایگاه مناسب بین المللی مهم ترین ملاک و امتیاز در خصوص تعداد مقالات بین المللی است .

رشته های علوم پایه و فنی برای انجام پژوهش دامنه های گسترده ای دارد. در علوم انسانی به دلیل مفهوم و محتوا و هم تعداد نشریات امکان انجام مقالات بین المللی به طور بسیار وجود ندارد. یکی از مهم ترین اهداف دانشگاه ارتقا در سطح بین المللی است. البته ناگفته نماند که در دنیا فقط 7 الی 8 درصد از مقالات نمایه شده بین المللی و در ایران حدود 2 الی 3 درصد مقالات به علوم انسانی تعلق دارد، از این رو طبیعی است که وقتی در مقالات هم 2،3 درصد سهم داشته باشیم، در رنکینگ ها نسبت به دانشگاه هایی که رشته های علوم پایه و فنی دارند و بر اساس تحقیقات آزمایشگاهی مقالات بین المللی چاپ می کنند، تعداد مقالات کمتر باشد.

ما معتقد هستیم که افزایش مقالات بین المللی در حوزه علوم انسانی غیر قابل انجام نیست و در این راستا اقداماتی را نیز انجام داده ایم . در حال حاضر دانشگاه ما در بسیاری از رنکینگ های بین المللی شناخته شده است، یعنی توانسته ایم انقدر مقاله به چاپ برسانیم که در دنیا به عنوان تولید کننده شناخته شده باشیم اما این کار به یک برنامه چند ساله نیاز دارد تا سطح دانشگاه در این حوزه ارتقا یابد.

**ایرنا: درحال حاضر دانشگاه علامه طباطبائی پژوهشکده هایی را راه اندازی کرده ، این پژوهشکده ها چه میزان می تواند به بهبود جایگاه بین المللی دانشگاه کمک کنند؟

**سلیمی: دانشگاه در حال حاضر 9 پژوهشکده فعال دارد، پژوهشکده اقتصادی یکی از این مراکز است که 10 سال پیش از وزارت اقتصاد منقطع شد و به دانشگاه پیوست اما در حال حاضر وزارت اقتصاد با فشارهای بسیار خود برای برگرداندن این پژوهشکده مانع تولید و کارآمدی می شود.
واقعا جای سوال دارد که اگر دانشگاه ها دولتی هستند و وظیفه آموزش و پژوهش بر عهده دانشگاه است چه لزومی دارد که وزارتخانه ها خود مرکزی برای آموزش و پژوهش داشته باشند؟ وزارتخانه ها و سایر نهادهای اجرایی می توانند آموزش و پژوهش خود را به دانشگاه ها محول کنند .
پژوهشکده اقتصادی توانسته طرح های ملی مهمی را به سرانجام برساند، از سوی دیگر مجلات علمی و پژوهشی بسیاری دارد که بارها رتبه اول پژوهشکده اقتصادی ایران را بدست آورده است. دانشگاه علامه طباطبائی پژوهشکده فرهنگ پژوهی دارد که پژوهش های بسیار موثری را انجام داده ، اخیرا در حوزه فضای مجازی نیز پژوهشی را انجام داد که شخص رئیس جمهوری این تحقیق را مشاهده کرده و به کمیسیون های دولتی پیشنهاد داد تا به یافته های پژوهش دقت لازم را داشته باشند. پژوهشکده ترجمه از دیگر مراکز تحقیقاتی دانشگاه علامه است که ترجمه های خوبی را تولید می کند.

پژوهشکده تحول علوم انسانی نیز در حوزه علوم انسانی طرح های بسیار موثری را انجام می دهد اما این پژوهشکده ها در تولید مقالات بین المللی توفیق چشمگیری نداشته اند، چرا که اولا فضای علوم انسانی در کشور ما با فضای علوم انسانی در سایر کشورها متفاوت است. در دانشگاه ، یک دوره طولانی استاد برای تحصیل به خارج از کشور اعزام نشده ، بخش بزرگی از اعضای هیأت علمی دانشگاه علامه فارغ التحصیل داخل کشورهستند و نمی توانند مانند تحصیلکردگان در خارج از کشور ارتباط دائمی با دانشگاه های خارجی برقرار کنند.

همچنین در بسیاری از حوزه های محتوایی مجلات برجسته بین المللی در خصوص مقالات فعالیت می کنند که خط فکری استادان ایرانی با آنها هماهنگی ندارد. به طور مثال مجله ای به نام مطالعات مسلمانان به دانشگاه معرفی شد که در جلدی از این نشریه در خصوص سلمان رشدی نوشته های وجود داشت که با فضای ذهنی استادان ایرانی متفاوت بود .
مجله ای دیگر در باره فلسفه نیز به دانشگاه معرفی شد که مشهور است ماتریالیست های چپ در آن می نویسند و یکی از بالاترین رنکینگ های بین المللی را دارد. استادان ما توانایی چاپ خطوط فکری خود در این مجلات را ندارند. اما راه حل افزایش مجلات بین المللی برای دانشگاه علامه طباطبائی به گونه ای دیگر است، باید در داخل ایران مجلات انگلیسی نمایه شود تا استادان و دانشجویان بتوانند مقالات خود را در آن چاپ کنند.

از سوی دیگر باید استادان به عنوان اعضای هیأت علمی پیوسته به دانشگاه های دیگر فرستاده شوند تا به صورت عضو وابسته یا پیوسته دپارتمان های دانشگاه های دیگر درآیند و بتوانند مقالات مشترک چاپ کنند. ورود جدی رشته های علوم انسانی در نشریات بین المللی احتیاج به سرمایه گذاری و زمان بسیاری دارد.
افزایش مقالات علوم پایه و مهندسی حاصل تغییرات 16 سال گذشته وزارت علوم است.

**ایرنا: آقای دکتر بحث پژوهش همیشه در کشور ما در شاخه های مختلف علوم مطرح بوده است که در حوزه علوم انسانی همچنان احساس می شود برخی معتقدند مخاطب هدف پژوهش های علوم انسانی احساس نیاز چندانی به این پژوهش ها نمی کند شما این گزاره را قبول دارید؟ از طرف دیگر برخی مواقع در حوزه علوم انسانی پژوهش به جای کار کرد اصلی خود تبدیل به توجیهاتی برای تایید نظر سیاستمداران و اصحاب قدرت می شود با این نظر موافقید ؟ و در نهایت اینکه چگونه باید پژوهش های علوم انسانی را به سمت مساله محور کردن و حل معضلات کشور برد؟

**سلیمی: من با هردوی این نظرات به طور کامل مخالفم، صحبت خود را با مثال هایی آغاز می کنم. چند روز گذشته برای حضور در جلسه ای در طبقه چهاردهم وزارت علوم در اتاق معاون آموزشی این وزارتخانه حاضر شدیم ، در این اتاق کوه های زیبای شمال تهران به دلیل ساخت برج های بلند و نابهنجار شهرک غرب قابل دیدن نبود، در این برج ها هیچ نشانه ای از فرهنگ ایرانی، فرهنگ اسلامی ، بافت شهری وتراکم مناسب جمعیت دیده نمی شد.

در همان مکان عنوان کردم که اگر مهندسان طراح این برج ها به رشته ای در علوم انسانی به نام برنامه ریزی شهری توجه کرده بودند در حال حاضر شهر ما جلوه زیبایی داشت، چرا که بسیاری از تحقیقات در علوم پایه و فنی و مهندسی انجام می شود در جامعه به طور صحیح کاربردی نمی شود. در حال حاضر کشور در نانو تکنولوژی رشد داشته اما این سوال مطرح می شود که چقدر از فرآورده های نانو در جامعه بکارگرفته می شود ؟ وارد شدن این ها دانش و نانوها به بازار و طراحی آنها برای کالا شدن نیازمند تخصص های متنوع علوم انسانی از جمله اقتصاد و بازاریابی است.

چرا صنعت خودرو به لحاظ بروکراسی بزرگ شده که نصف درآمد آن به هزینه حقوق و دستمزد کارمندان اختصاص یابد؟ امروزه خودروی بی کیفیت ایرانی علاوه بر تخریب محیط زیست ، تعداد کشته ها در جاده های کشور را نیز افزایش می دهد. طراحی صنعت خودروی ما براساس یک نگرش پیشرفته مدیریتی نبوده که بگویند این بخش چقدر پرسنل نیاز دارد. تشکیلات بیهوده در این بخش از صنعت ایجاد شده که هزینه تولید یک خودروی بی کیفیت ایرانی را با اندازه یک خودروی با کیفیت خارجی برابر می کند.

تمامی این مسائل نشان دهنده بی توجهی به علوم انسانی و یافته های این رشته هاست که در بسیاری مواقع سبب شده تحقیقات به ضد توسعه بدل شود.رشته مدیریت آموزش عالی رشته ای در علوم انسانی است اما آیا در تاریخ آموزش عالی ایران مدیریت آموزش عالی دست متخصصان این رشته بوده است؟ در اینجا فقط به اهمیت علوم انسانی اشاره نمی کنم بلکه می گویم بی توجهی به رشته های علوم انسانی بحران های اجتماعی بسیاری در کشور ایجاد می کند.

در حال حاضر با ظهور شبکه های اجتماعی، تعریف اعتراض و کنش اجتماعی نیز تغییر کرده است و جامعه با درک نادرست از این مسائل دچار بحران های کلان بسیاری می شود. البته من فکر می کنم علوم انسانی در حل مشکلات مدیریتی آموزش عالی نقش محوری دارد. در بودجه سال 1397 ورق بزنید، یک محاسبه عادی نشان می دهد نزدیک به 500 میلیارد تومان دولت در وزارتخانه هایی خارج از وزارت علوم هزینه پژوهش در علوم انسانی شده و این موضوع درحالی است که اگر این هزینه پژوهش به دانشگاه های سطح یک و دو تزریق شود، اقتصاد آموزش عالی دگرگون شده و در نتیجه جامعه نیز از این یافته ها بهره مند می شود.

** ایرنا: بازار کار علوم انسانی را چگونه ارزیابی می کنید؟ به نظر شما راهکار بهبود وضعیت بازار کار رشته های علوم انسانی چیست؟

** سلیمی : راهکاری که درحال حاضر در دانشگاه برای بهبود وضعیت بازار کار در نظر گرفته برگزاری کلاس های آموزش مهارتی است . مسئولان دانشگاه سعی کرده اند که با رصد کردن بازار کار کلاس های بسیاری برای ارتقا مهارت های دانشجویان برگزار کنند. به طور مثال اگر روزنامه نگاران به مهارت صفحه بندی نیاز داشته باشند، کلاس های مهارتی در این خصوص برای آنها برگزار می شود.
اما با توجه به آمار وزارت علوم تحقیقات و فناوری و همچنین معاونت پژوهشی این وزارتخانه ، بازار کار برای رشته های علوم انسانی در جامعه کم نیست. بیشترین بیکاری بازار کار در وهله اول برای رشته کشاورزی و پس از آن برای رشته های مهندسی است.

رشته های علوم انسانی در رده سوم و چهارم در شاخص بیکاری قرار دارند ، برخی رشته های علوم انسانی مانند ریاضیات مالی، حسابداری ، برخی گرایشات ارتباطات و حقوق قراردادهای نفتی بازار کار بسیار خوبی دارند. با توجه به آمارها، تا امروز حدود 68 در صد فارغ التحصیلان علامه طباطبائی جذب بازار کار شده اند و مابقی یا در حال تحصیل در مقاطع بالاتر هستند و یا به سربازی رفته اند. نمی گویم وضعیت بازار کار بسیار خوب است اما آنطور که شعارگونه گفته می شود هم بد نیست.

**ایرنا: نسبت اعضای هیأت علمی یا همان استاد به دانشجو در دانشگاه علامه طباطبائی چگونه است و چه راهکاری برای بهبود این نسبت در دانشگاه در نظر گرفته شده است؟

** سلیمی: در سال 92 حدود 17 هزار دانشجو در دانشگاه مشغول تحصیل بودند که 420 عضو هیأت علمی به آنها آموزش می دادند، یک سوم اعضای هیأت علمی در مقطع دانشیار به بالا قرار داشتند. امروز تعداد دانشجویان در دانشگاه به 15 هزار نفر کاهش یافته و تعداد استادان نیز به 550 نفر رسیده ، یعنی نسبت استاد به دانشجو از 42 به 27 ارتقا یافته است .

الان نزدیک به 45 درصد استادان ما دانشیار به بالا هستند ، یعنی هرم اعضای هیأت علمی دانشگاه نیز اصلاح شده است. اگر نسبت استاد به دانشجویان روزانه درنظرگرفته شود، یکی از بهترین نسبت ها در کشور یعنی یک به شانزده به دانشگاه علامه طباطبائی تعلق دارد. برنامه استراتژیک دانشگاه این است که سطح دانشجویان ثابت بماند ، البته سطح دانشجویان پردیس کاهش یافته و این تعداد از 2 هزار و 700 نفر به یکهزا و 200 نفر رسیده است.
برنامه این است که تا سه سال آینده تعداد استادان دانشگاه به 600 نفر برسد که اگر این امر به درستی محقق شود، یکی از بهترین نسبت استاد به دانشجو را در کشور خواهیم داشت.

**ایرنا: از سال 92 تاکنون در دانشگاه چه تغییراتی رخ داده است ؟

**سلیمی: دانشگاه در حوزه آموزش و نسبت استاد به دانشجو ، وضعیت مناسبی نداشت، این وضعیت از سال 92 تاکنون ارتقا یافته، به نحوی که دانشگاه در میان دانشگاه های سطح یک قرار گیرد. از سوی دیگر دانشگاه در حوزه تولید علمی نیز از تولید سالانه حدود 800 مقاله به هزار و 600 مقاله رسیده ، تعداد تولیدات بین المللی ما دو برابر شده است. بی شک در تولید مقالات بین المللی باید تلاش شود اما در این سال ها این تعداد دوبرابر شده است.

همچنین در ارتباط با قراردادهای ارتباط دانشگاه با صنعت و دستگاه های اجرایی در حوزه پژوهش ، دانشگاه علامه طباطبائی از حدود 300 میلیون تومان در سال 92 در سال 96 به 9 میلیارد تومان رسیده که نشان از 30 برابر شدن این مبلغ است.
از سوی دیگر در دانشگاه علامه در سال 92، دفتر همکاری های بین المللی وجود نداشت و این در حالی است که بسیاری از دانشگاه ها معاونت بین المللی دارند.
امروز یکی از فعال ترین دفاتر بین المللی در دانشگاه علامه طباطبائی ایجاد شده که هرسال در یکی از حوزه ها به عنوان دفتر برجسته شناخته می شود و جزء موسسین یک شبکه دانشگاهی به نام شبکه جاده ابریشم در جهان است که در حال حاضر صد دانشگاه در آن عضویت دارند و علامه طباطبائی در بخش هیأت مدیره قرار گرفته است.

همچنین دانشگاه علامه طباطبائی امسال سه رشته مشترک با دانشگاه های خارجی تأسیس کرده که به امید خدا تا سال آینده سه و چهار رشته مشترک دیگر نیز ایجاد می کند. در سال گذشته حدود 200 استاد خارجی به دانشگاه ما رفت و آمد کرده اند، تعداد دانشجویان خارجی دانشگاه نیز از 60 نفر به 300 نفر رسیده است.
از نظر فضای فیزیکی علامه طباطبائی یک دانشگاه پراکنده بود که کتابخانه مرکزی، مرکز درمانی، مسجد و ساختمان های مستقل برای دانشکده ها نداشت اما در 5 سال های گذشته 600 هزار متر مربع بدون کمک دولت ساخته شد که دانشگاه از حالتی نیمه ساز به یک دانشگاه قابل قبول تبدیل شد.

در سال 92 خوابگاه های دانشجویی دانشگاه با توجه به رده بندی صندوق رفاه وزارت علوم حتی در رده سطح سه و چهار قرار داشتند، اما در حال حاضر تمامی خوابگاه ها سطح یک و دو هستند. دانشگاه در نظر دارد که مشکل فشردگی خوابگاه ها را در آینده برطرف کند. البته ناگفته نماند علامه طباطبائی تنها دانشگاهی است که به تمامی دانشجویان روزانه و شبانه خوابگاه ها اختصاص داده در حالی که به طور قانونی موظف به این کار نیست.
همچنین از سال 92 تاکنون در سطح فعالیت های فرهنگی تعداد تشکل های سیاسی 4 برابر شده و تعداد فعالیت هایی که تشکل های سیاسی انجام می دهند، در طول سال 96 پنج برابر افزایش یافته است. تعداد عنوان نشریات دانشجویی مجوز دار دانشگاه علامه طباطبائی در گذشته سی بوده اما درحال حاضر به یکصد و سی رسیده است. در 5 سال گذشته مراکزی ایجاد شده که در گذشته اصلا موجودیت نداشته اند ، از جمله آنها می توان به مرکز آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان اشاره کرد که امروز یکی از موفق ترین مراکز در این حوزه است.

مرکز رشد و شرکت های دانش بنیان در دانشگاه علامه وجود نداشت اما امروز تنها مرکز رشد علوم انسانی و یکی از مراکز رشد نمونه کشوری متعلق به این دانشگاه است که در حوزه علوم انسانی کارآفرینی می کنند. مرکز آموزش های مهارتی در دانشگاه علامه طباطبائی وجود نداشت اما امروز هر دانشجویی که وارد دانشگاه می شود ، علاوه بر تحصیل با هزینه دانشگاه در یک دوره مهارتی شرکت و مدرک جداگانه اخذ می کند. در یک سال گذشته 5 هزار نفر از دانشجویان این دانشگاه آموزش مهارتی برای بازار کار دیده اند.