نسل دوم مهاجران شرایط پرمخاطره‌تری از نسل اول را تجربه می‌کنند

استاد پژوهشگری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی گفت: موقعیت نسل دوم به‌ویژه جوانی نسل دوم، به لحاظ فرهنگی موقعیت پرمخاطره‌ای است و آمارها نشان می‌دهد که در بعضی از مسائل روانی مثل خودکشی، نسل دوم مهاجران پرمخاطره‌تر از نسل اول هستند.

 به گزارش عطنا، در نشست «تجربه زیسته و سبک زندگی دایاسپورای ایرانی» که دوشنبه، ۲۳ مهرماه با مدیریت وحید شالچی، استاد جامعه‌شناسی علامه طباطبائی انجام گرفت، مهدی اصل زعیم با موضوع «مطالعه سبک زندگی ایرانی تباران حیدر آباد دکن هند»، حسین میرزایی، استاد مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبائی، با موضوع «دایاسپورای ایران در فرانسه»، عبدالله کریم‌زاده با موضوع «واکاوی پالیمسست‌های فرهنگی در آثار نویسندگان دایاسپورای ایرانی»، وحید شالچی، استاد پژوهشگری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی با موضوع «چالش‌های نسل دوم مهاجران»، سمیه سادات شفیعی، عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات اجتماعی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با موضوع «روایت زنان جوان مهاجر از دیاسپورای ایرانی؛ مطالعه موردی صفحات اینستاگرامی پرطرفدار» ارائه مقاله داشتند.(گزارش تصویری)

در این نشست، وحید شالچی، استاد پژوهشگری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی با تحلیل «تجربه زیسته و سبک زندگی دایاسپورای ایرانی» گفت: دایاسپورا مفهومی است که تاریخی را با خودش حمل می‌کند؛ مهاجرت با تغییرهایی همراه است، تغییرهایی که از سطوح فیزیکی مانند تغییر مکان، تغییر آب‌وهوا و تغییر غذا شروع می‌شود تا تأثیراتی که در سبک زندگی می‌گذارد.

وی افزود: مهاجران و دایاسپوراها کسانی هستند که هنوز مایل به یک خویشتن فرهنگی هستند و آن را حس می‌کنند اما اتفاقی که برای آنها می‌افتد این است که به زمان و مکانی وارد می‌شوند که دیگر زمان و مکانی نیست که سبک زندگی‌شان را شکل داده است و با تغییر سختی در مهاجرت روبه‌رو می‌شوند‌.

شالچی درباره تغییرات سخت دوران مهاجرت بیان کرد: این تغییر سخت در دوره‌های مختلف مهاجرت متفاوت است معمولا دوره اول، دوره لذت است اما در دوران‌های بعد وارد مراحلی می‌شوند که به جنبه‌های سختش می‌رسند.

وی ادامه داد: ما مردم ایران، مردمان خیلی باسابقه‌ای در مهاجرت به خارج از ایران نیستیم از این جهت تجربه‌هایمان نسبت به یهودیان محدودتر است؛ خود واژه دایاسپورا از تجربه یهودی‌ها در دنیا شکل می‌گیرد.

استاد پژوهشگری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه موج اول مهاجرت در ایران معاصر با انقلاب اسلامی شروع می‌شود، گفت: موج اولین مهاجران را آنها شکل می‌دهند و مهاجرانی به شکل گسترده هستند؛ مهاجرت تأثیر خودش را در ایرانی‌های خارج از ایران گذاشته است حتی سبک زندگی آنها وابسته به این است که به کدام کشور و در چه دوره تاریخی رفته‌اند.

وی اظهار کرد: مهاجرت یک تغییر مهم در سبک زندگی است؛ یک تقلا و کشمکش برای حفظ سبک زندگی در شرایطی که حفظش ممکن نیست؛ گاهی هم مهاجران ما کسانی هستند که به صورت پناهنده می‌روند؛ گریزانند و می‌روند، فرار برای وجوهی از سبک زندگی ایرانی و در عین حال حفظ وجوهی از سبک زندگی ایرانی منتها در یک بستری که هیچکدام به راحتی ممکن نیست.

شالچی درباره صحبت‌های دکتر میرزایی در خصوص نسل دوم مهاجران گفت: موقعیت نسل دوم به‌ویژه جوانی نسل دوم، به لحاظ فرهنگی موقعیت پرمخاطره‌ای است. یعنی به این جهت که به غیر از کسانی که مهاجران سیاسی و اجباری بودند، معمولاً مهاجرت به این صورت است که شرایط بهتر برای نسل دوم فراهم شود؛ در ایران کسانی که خانواده‌گرا هستند معمولاً فراهم کردن موقعیت بهتر برای نسل دوم برایشان بسیار مهم است.

وی ادامه داد: نسل اولی که مهاجرت می‌کنند وضعیت سختی دارند از لهجه و زبان گرفته تا این که مهارت‌ها و شبکه ارتباطی‌شان را نسبت به جامعه مقصد عوض کنند و دشواری‌هایی که با آن مواجه هستند اما نسل دوم ظاهراً این موانع را ندارند، یعنی نسل دوم مسئله زبان را که مسئله مهمی است، ندارد. تحصیلات فرد جنس همان تحصیلاتی است که بازار کار مقصد لازم دارد و این‌گونه مسائل را ندارد به‌ویژه اگر از خانواده‌های ایرانی باشد یک مزیت‌هایی را هم نسبت به جوانانی که از تبار مهاجر نیستند، دارد؛ برای مثال، معمولاً حمایت از فرزندان در خانواده‌های شرقی بیشتر از خانواده‌های غربی است.

وی افزود: اگر به آمارها نگاه کنیم متوجه می‌شویم که در بعضی از مسائل مانند بیماری‌های روانی مثل خودکشی، نسل دوم پرمخاطره‌تر از نسل اول است و مشکلات اینها بیشتر از نسل اولی است که معمولاً وقتی که مهاجرت می‌کند افول‌های متعددی را خواهند داشت.

شالچی درخصوص زمینه‌های چالش برای جوان نسل دوم گفت: مطالعاتی وجود دارد که نشان می‌دهد این جوانان با مسائلی مانند سبک زندگی، انتخاب و آمیختگی و تجربه‌های زیسته باهم و ناهم‌خوانی‌هایشان روبه‌رو هستند؛ مثلاً یک جامعه‌شناس آمریکایی حدود ۵۷۰۰ مصاحبه با نسل دوم مهاجران انجام داده است و به بیان او یک عامل این چالش‌ها، فشار زیستن همزمان در دو فرهنگ است و این فشار مهیبی است.

وی افزود: یکی از بدترین راهکارهایی که انتخاب می‌شود محصور ماندن در شبکه اجتماع خودی است، یعنی خیلی از خانواده‌ها سعی می‌کنند که شبکه دوستان و مدرسه کودک خود را طوری انتخاب کنند تا کمتر با فرهنگ میزبان روبه‌رو شود و قصدشان حفظ فرهنگ مبدأ است ولی معمولا تعارضات تشدید می‌شود.

وی راهبردهای متفاوت نسل اول را یکی دیگر از عوامل چالش نسل دومی‌ها دانست و بیان کرد:  راهبردهای متفاوتی که نسل اول انتخاب می‌کند در مواجه با فرهنگ دیگری  پیچیدگی‌هایی را به‌وجود می‌آورد و این فشار تحمل‌ناپذیر را به جوان نسل دوم وارد می‌کند.

شالچی با اشاره به مسئله تبعیض هم گفت: اگر آمارها را نگاه کنید می‌بینید که موفقیت تحصیلی نسل دوم مهاجران در آمریکای شمالی حتی از آنهایی که پدر و مادر غیرمهاجر دارند، بهتر است اما در حوزه اشتغال میزان بیکاری در بین این نسل دومی‌ها بیشتر است.

وی افزود: مسئله تبعیض یک تجربه دردناکی است که نسل دومی‌ها گاهی با آن روبه‌رو می‌شوند معمولا هم از کودکی مواجه‌های متعددی را با آنها دارند.

استاد پژوهشگری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی فشار خانواده‌های شرقی و ایرانی برای موفقیت جوانان را چالش دیگر نسل دومی‌ها دانست و گفت: مسئله‌ای که در خانواده‌های ایرانی و شرقی وجود دارد این است که فشارشان بر جوانان برای موفقیت زیاد است. مثلاً خانواده‌های ایرانی انتظار دارند که همه جوانان تا آخرین مقطع تحصیلی، آن هم در رشته‌های خاص پیش بروند و این فشار برای موفق شدن، فشار کمی نیست.

وی در پایان تصریح کرد: زیستن در این وضعیت تعارض‌آمیز شرایط دشواری است که نسل دوم با آن روبه‌رو است.