واژه‌سازی صداوسیما مسخره است

اسدالله امرایی می‌گوید: در تمام رسانه‌های ملی و بین‌المللی سعی می‌کنند کلمات مناسب به کار ببرند در حالی که در صداوسیمای ما واژه‌سازی‌ها نه تنها خوب نیست، بلکه مسخره هم هست.

این مترجم در گفت‌وگو با ایسنا، درباره اشتباه‌های رایج در زبان فارسی اظهار کرد: به هر حال دستور زبان و املای لغات قاعده‌ای مشخص دارد. کلمات مبنای مشخصی دارند که براساس ریشه‌های آن‌ها شناسایی می‌شوند. حتی از بعضی حروف کلمات می‌توان فهمید که از چه زبانی نشأت گرفته‌ و وارد زبان فارسی شده‌اند. لغات شناسنامه‌ای دارند و ما با بر هم زدن نوشتار آن‌ها این شناسنامه را از بین می‌بریم.

او با بیان این‌که اشتباه نحوی به بافت جمله آسیب می‌رساند افزود: این مشکل با ویراستاری و تذکر تصحیح می‌شود. به عنوان مثال در کلمات تنوین‌دار، تنوین را تغییر می‌دهیم که کار درستی نیست. در زبان‌های دیگر هم حروف ناخوانا وجود دارد، مثلا در زبان فرانسه در یک کلمه چهار حرف پشت سر هم می‌آید که خوانده نمی‌شود، ولی فرانسوی‌ها آن حروف را حذف نمی‌کنند.

امرایی درباره‌ اهمیت زبان در رسانه‌ها بیان کرد: زبان میراث جامعه است و هویت ملی را نشان می‌دهد. تغییرات این‌چنینی آسیب زیادی به این هویت می‌رساند. نکته جالب و قابل اشاره این است که همه کشورها در رسانه‌هایشان متعهدترین افراد به زبان را استخدام می‌کنند. به عنوان مثال بی‌بی‌سی در بخش گزینش خود کارکنانی را استخدام می‌کند که زبان انگلیسی را حتما با لهجه بریتانیایی و فرم استاندارد صحبت کنند و بنویسند.

او در ادامه افزود: تمام تلویزیون‌ها، رادیو‌ها و رسانه‌های ملی و بین‌الملل سعی می‌کنند کلمه‌ها و واژه‌های مناسب به کار ببرند و از غلط املایی، انشایی و گفتاری پرهیز کنند. اما ما که در بسیاری از موارد از غرب تقلید می‌کنیم، بهتر است از اصول خوب هم تقلید کنیم.

این مترجم درباره‌ واژه‌سازی در صداوسیما اظهار کرد: در صداوسیمای ما واژه‌سازی می‌کنند در حالی که بعضی از این واژه‌ها نه تنها خوب نیست بلکه مسخره هم هست. مثلا برای متلک انداختن به بخش خصوصی که در دست دولتیان است کلمه خصورتی را ساخته‌اند. واژه‌های این‌چنینی در بعضی سریال‌های طنز نیز دیده می‌شوند، که به زبان مردم هم راه پیدا کرده‌اند. این واژه‌سازی نه تنها کمکی به زبان نمی‌کند بلکه آسیب زیادی به آن می‌رساند. نیاز است که جلو این اشکال‌ها گرفته شود.

امرایی با بیان این‌که انجمن‌های مجازی و حقیقی برای تصحیح زبان وجود دارند، گفت: البته هیچ‌کدام به صورت سازمان‌یافته کار نمی‌کنند. تنها فرهنگستان است که مداوم این کار را ادامه می‌دهد. فرهنگستان باید آدم‌های هر رشته را برای واژه‌گزینی جمع کند. گاهی برای کلمات جدید معادل وجود دارد و نیاز نیست حتما کلمات را به شکل اولیه به کار ببریم. می‌توانیم آن‌ها را ترجمه کنیم و ترجمه مناسب را بین مردم جا بیاندازیم. بیش‌تر زبان‌های پویا، همین کار را انجام می‌دهند.

او درباره‌ی افراط در تغییر نیز بیان کرد: در انگلیسی 2000 کلمه با ریشه فارسی و در ترکی 1500 کلمه با ریشه فارسی وجود دارد، اما این دو برای پالایش زبان خود، کلمات فارسی را دور نریختند.

این مترجم با بیان برخی واژه‌ها به اصطلاح ترجمه قرضی دارند، افزود: به عنوان مثال برای کلمه اتومبیل واژه خودرو جایگزین شد. واژه‌های این‌چنینی را فرهنگستان به خوبی واژه‌سازی کرده است اما بعضی واژه‌ها در بین مردم مقبولیت نیفتاده‌اند و در زبان عامه نمی‌چرخند. مثلا برای واژه «ایمیل» کلمه «پست الکترونیک» واژه‌سازی شد، در این مورد باید گفت که همان «ایمیل» قابل قبول‌تر است. بعد از آن برای این واژه کلمه «رایاپیک» را جایگزین کردیم که باز هم مقبول نیست.

امرایی در پایان درباره آثار جدیدش گفت:‌ کتاب جدیدی به نام «بینایی» از ژوزه ساراماگو توسط نشر مروارید به چاپ خواهد رسید. سه ترجمه از ریموند کارور هم تجدید چاپ شده به این شکل که «هر وقت کارم داشتی تلفن کن» به چاپ پنجم، «راه‌های میان‌بر» به چاپ سوم و «کلیسای جامع» به چاپ چهارم رسیده که توسط انتشارات نقش و نگار به بازار عرضه می‌شوند.