همایش «نسبت اسلام و توسعه اقتصادی از منظر پنج متفکر اسلامی»

همایش «نسبت اسلام و توسعه اقتصادی از منظر پنج متفکر اسلامی» با حضور شخصیت‌هایی همچون علی مطهری، سیدکاظم صدر، فرشاد مؤمنی، حسین راغفر و ... در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.

به گزارش عطنا به نقل از ایسنا، در نشستی که با عنوان «نسبت اسلام و توسعه اقتصادی از منظر پنج متفکر اسلامی» ۱۰ تیرماه در سالن شهید مطهری خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، علی مطهری، نایب‌رئیس اول مجلس شورای اسلامی، بابیان این‌که موانع تحقق اقتصادی با شاخص‌هایی که مدنظر اسلام است باید رفع شود و ما باید ابتدا این شاخص‌ها را بشناسیم و بعد به سراغ آن‌ها برویم، اظهار کرد: تقسیم‌بندی ساختار اقتصادی کشور به بخش دولتی، حاکمیتی و خصوصی ضعف‌ها و نقاط قوتی دارد. ما باید ساختار اقتصادی کشور را تغییر بدهیم. بنا نبود که بنیادها در کشور به کارتل‌های بزرگ اقتصادی تبدیل شوند و انتظار ما از رئیس‌جمهور اصلاح این ساختار بود.

وی بابیان این‌که تاکنون هیچ رئیس‌جمهوری نیامده است که این ساختار را تغییر بدهد، گفت: موانع تحقق اقتصاد با شاخص‌های مدنظر اسلام و با تقسیم‌بندی اقتصاد به برنامه‌ای عملی و نظری نیازمند است. اقتصاد برنامه‌ای می‌تواند به اقتصاد اسلامی و غیر اسلامی تقسیم شود که متکی به دستورات و احکام اسلامی است. همان‌گونه که فیزیک اسلامی و غیر اسلامی نداریم اقتصاد علمی و نظری اسلامی و غیر اسلامی هم نداریم.

وی در ادامه با اشاره به بخشی از سخنان شهید مطهری در رابطه با مسائل اقتصادی و بابیان این‌که جامعه اسلامی باید شرایط را برای همگان یکسان و مساوی قرار بدهد و پیشرفت حق تمام افراد است، گفت: ایجاد عدم تعادل در جامعه به دلیل پیدایش طبقه محروم با عقده‌های روانی از یک‌سو و طبقه پرتوقع از سوی دیگر باعث می‌شود که شاخص‌های اقتصادی مدنظر اسلام پیاده نشود. ثروت نباید به‌صورت زمین بایر درآید و باید تمام طبقات جامعه را محترم بشماریم.

او در ادامه بابیان این مطلب که پیوند اقتصاد و اسلام از طریق اخلاق انجام می‌شود، گفت: تا زمانی که حدود اسلام مشخص نشود، نمی‌توانیم اقتصادی سالم داشته باشیم. اقتصاد بدون در نظر گرفتن اخلاق قابل تأمین نیست.

وقتی اقتصاد کشور به سه بخش دولتی، حکومتی و خصوصی تقسیم می‌شود در این میان بخش خصوصی کوچک و ضعیف است. ما نتوانستیم زمانی که بازار قطر نیازمند محصولات ما بود آن را تسخیر کنیم چون بخش خصوصی کشور ضعیف بود. حتی در زمان اختلاف بین ترکیه و روسیه نیز ما به دلیل ضعف در همین بخش نتوانستیم بازارهای این کشور را در دست بگیریم.

توسعه اقتصادی بدون اعتماد اجتماعی صورت نمی‌گیرد

در ادامه این نشست، سیدکاظم صدر، استاد اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی، بابیان این‌که هیچ‌گاه توسعه اقتصادی بدون توسعه اجتماعی صورت نمی‌گیرد، گفت: تا زمانی که در جامعه اعتماد به وجود نیاید ما به توسعه اقتصادی نمی‌رسیم. ازجمله دلایل موفقیت امام موسی صدر در لبنان این بود که امام موسی صدر سخنرانی‌های مبتنی بر جهان‌بینی اسلامی را همواره مطرح می‌کرد و به آن جامه عمل می‌پوشاند. امام موسی صدر تنها شخصیت متفکر اسلامی بود که در جوانی علاوه بر تحصیلات حوزوی، تحصیلات آکادمیک را آموخت.

وی یادآور شد: از دیدگاه امام موسی صدر با تحقق انقلاب صنعتی به‌جای این‌که به مادر تحولات و نوع تحولات توجه داشته باشیم باید به محصولات آن توجه کنیم. امام موسی صدر برای تقویت سرمایه انسانی نهادهای متعددی ازجمله نهادهای محلی، منطقه‌ای و همگانی را ایجاد کرد و بخش عمده این نهادها شامل بخش‌های آموزشی، عمرانی و نهاد دفاعی بود. همچنین برای رسیدن به یک اقتصاد پویا باید امنیت را در بازار برقرار کنیم.

شهید بهشتی همواره بر نظم اجتماعی غیر قائم به شخص و مشارکت محور تأکید داشتند

در ادامه این نشست، فرشاد مؤمنی، استاد دانشگاه علامه طباطبائی، نیز گفت: برای خروج از بحران‌های جامعه به دو سطح از معرفت نیاز داریم، یکی بنیان‌های اندیشه‌ای شکل‌دهنده‌ی وضع موجود و دیگری بنیان‌های اندیشه‌ای شکل‌دهنده‌ی وضع مطلوب است.

وی در ادامه با اشاره به دیدگاه‌های شهید بهشتی در رابطه با اقتصاد و اسلام، گفت: آن شهید تلاش برای بهبود کیفیت زندگی فردی و اجتماعی را بدیهی می‌دانست و تلاش برای اعتلای بخش اجتماعی را به‌عنوان یک تکلیف شرعی قرآنی به‌حساب می‌آورد و همواره در هویت جمعی پیدا کردن جامعه تأکید داشت.

وی در ادامه بابیان این‌که شهید بهشتی همواره بر نظم اجتماعی غیر قائم به شخص و مشارکت محور تأکید داشتند، گفت: شهید بهشتی در ارتباط با امکان موضوعیت یافتن عملکرد قابل‌قبول اقتصادی، بر این باور بود که باید به سمت نظم اجتماعی غیر قائم به شخص رفت که مهم‌ترین کارکرد آن پیش‌بینی پذیر کردن امور و فراهم‌سازی امکان انباشت سرمایه‌های انسانی و فردی است.

اگر شهید مطهری و شهید بهشتی امروز زنده بودند، قطعاً نوع نگاهشان نسبت به عدالت اجتماعی متحول می‌شد

در ادامه نشست، حسین راغفر، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا، بابیان این‌که جامعه مبتنی بر بازار با اصل بازار فرق دارد، گفت: سازوکار بازار تخصیص منابع است اما اگر بازار رنگ و بوی بی‌عدالتی بدهد یعنی بی‌اخلاق است. جامعه مبتنی بر بازار یعنی این‌که همه‌چیز را باید به عرضه و تقاضا سپرد. درحالی‌که سازوکار بازار مبتنی بر اصل برابری است. باید ضرورت‌ها در جامعه تأمین شود و نابرابری‌ها از بین برود.

وی در ادامه بابیان این‌که برخی از جوامع، اسلامی‌تر از ما رفتار می‌کنند، گفت: علت آن حاکم بودن اصل برابری در این جوامع بوده است. اندیشمندان اسلامی بیشتر به مسائل گروه‌های رقیب یعنی سرمایه‌داری و سوسیالیسم و کمتر به واقعیت‌های اجتماعی پرداخته‌اند درحالی‌که غربی‌ها به‌طور عمده به مسائل جوامع خود توجه داشته‌اند.

یکی از تفاوت‌های جوامع غربی و اسلامی در اقتصاد و عدالت اجتماعی این است که اندیشمندان اسلامی بر رعایت اخلاق تأکیددارند اگرچه مشابهت‌های خیلی جدی هم بین سوسیالیسم اخلاقی در غرب و نگاه اندیشمندان اسلامی وجود دارد.

این استاد اقتصاد ادامه داد: اگر افرادی مانند شهید مطهری و شهید بهشتی امروز زنده بودند، قطعاً نوع نگاهشان نسبت به عدالت اجتماعی متحول می‌شد و این نگاه در پاسخ به نیازهای روز ما بود که به دلیل نبود نقش عدالت اجتماعی با مشکلات جدی در این بخش روبه‌رو هستیم.

وی در ادامه با نکوهش سلطه اندیشه بازار و واسپاری تمام پدیده‌های اقتصادی به بازار، گفت: سیاست‌های تعدیل ساختاری نئولیبرالیسم فردگرایانه را در جامعه ترویج و آن را مبتنی بر بازار تعریف کرد و تمام پدیده‌های انسانی را به عرضه و تقاضا سپرد.