اینستاگرام حس واقعی زنان از توانمندی‌هایشان را افزایش داده است

دانشجوی دکترای «مطالعات زنان و خانواده» دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه اینستاگرام حس واقعی زنان از توانمندی‌هایشان در گذار به مادری را افزایش داده است، گفت: نومادران بر مبنای شبکه‌های مجازی به اطلاعات‌جویی در زمینه‌های مختلف می‌پردازند.

به گزارش عطنا، «اولین همایش ملی مسائل اجتماعی زنان» به همت دانشگاه علامه طباطبائی با همکاری دیگر دانشگاه‌های علوم انسانی کشور و مراکز تخصصی مطالعات زنان با حضور جمعی از استادان و دانشجویان متخصص حوزه مطالعات زنان دوشنبه، ۱۰ اردیبهشت‌ماه و سه‌شنبه، 11 اردیبهشت‌ماه در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

حمیده هدایت‌خواه، دانشجوی دکترای مطالعات زنان و خانواده دانشگاه ادیان و مذاهب در پنل دوم این همایش با موضوع «زنان و هویت» به ارائه مقاله خود با عنوان «تیپولوژی ابعاد مادری در فضای مجازی: مطالعه موردی صفحه اینستاگرام نی‌نی‌بان و من‌و‌کودکم» که با حسین بستان نوشته بود پرداخت.

هدایت‌خواه در ابتدا گفت: این مقاله یک مقاله کمی و روتین است و با وجود زحمات استادان و دلسوزان حوزه زنان هنوز بحث‌های عمیق و بنیادینی در این حوزه وجود دارد، در این زمینه بیشتر با روش‌های تحقیق کمی کار شده است تا روش‌های تحقیق کیفی، در حالی که اگر بخواهیم غرب و روش‌های آنها را مبدأ و مرجع تحولات علمی بدانیم، در غرب همه روش‌ها به سمت کیفی شدن و بررسی‌های جدید با نگاه نو رفته است.

وی با مطرح کردن این سوال که «مادری» در فضای مجازی چگونه نمایش داده می‌شود و «نومادران» ما در فضای مجازی از چه شیوه‌هایی برای برقراری ارتباط با شرایط جدید خودشان بهره می‌برند؟ اظهار کرد: برای تبیین این پژوهش از نظریه‌ «گذار به مادر» بهره ‌برده شده است و روش تحقیق آن تحلیل محتوا است.

دانشجوی دکتری مطالعات زنان در ادامه گفت: مهیا شدن امکان بهره‌مندی از فضای مجازی در تلفن همراه در سال‌های اخیر زمینه گسترش استفاده از این فضا در میان کاربران مختلف را افزایش داده است بنابراین نمی‌توانیم از تاثیرات ناشی از این بستر جدید ارتباطی چشم‌پوشی کنیم، زیرا این بسترها با زندگی کاربران آمیختگی پیدا کرده است و تعدادی از این کاربران نیز مادران و نومادران هستند.

هدایتخواه افزود: تفاوت‌های جنسیتی و توقعاتی که از نقش‌های زن و مرد در جامعه و خانواده وجود دارد موجب تفاوت‌هایی در کم و کیف بهره‌بری ارتباط، نحوه استفاده و نحوه عملکرد زنان و مردان در اجتماعات آنلاین می‌شود.

وی مهم‌ترین نقش که از زنان انتظار می‌رود را «خانه‌داری» و «مادری» خواند و افزود: پیوند خوردن زنان با این نقش‌ها باعث شکل‌گیری یک موقعیت جدید در نومادران شده است که بر مبنای آن به اطلاعات جویی در زمینه‌های مختلف در شبکه‌های مجازی می‌پردازند، پژوهش انجام شده در این زمینه نشان می‌دهد که کارکردهای جدید اینترنت در ساحت مادری موجب افزایش حس واقعی زنان از توانمندی‌هایشان در گذار به مادری شده است.

دانشجوی دکتری مطالعات زنان درباره مفاهیم و ادبیات نظری این پژوهش گفت:  فضای مجازی بستری است که در آن رسانه‌های برخط (آنلاین) با ویژگی‌هایی مانند بی‌زمانی و بی‌مکانی نوعی تعامل را رقم زده‌اند تا افراد بتوانند به صورت ناشناس در این فضاها حضور داشته باشند و سوالات و حرف‌های خود را مطرح ‌کنند، افراد در این فضاها در جامعه جدید به صورت مجازی زندگی می‌کنند و به تولید و اشتراک محتوا مشغول می‌شوند.

هدایت‌خواه مفهوم دوم را جنسیت و شبکه خواند و گفت: دیدگاه شبکه معتقد است که بقای زندگی، ذخایر اطلاعات و فرصت‌های ساختی متفاوتی برای زنان و مردان ایجاد می‌کند.

وی با مطرح کردن این سوال که مادران از شبکه‌های مجازی و فضای مجازی با توجه به نقش‌هایی خود چه استفاده‌هایی می‌برند؟ اظهار کرد: شبکه‌های اجتماعی اینترنتی به عنوان مکان تبادل آرا و افکار، محلی‌ برای حضور اقشار مختلف جامعه به ویژه زنان شده است که نیازهای اطلاعاتی متناسب با زندگی آنها را تامین می‌کند.

این دانشجوی دکتری با اشاره به اینکه در این مقاله بحث نظریات مادری از نظریات در حوزه زیست‌شناسی، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و فمنیسم مطرح می‌شود، چهار دسته اصلی در پژوهش زنان را زنان بدون فرزند، زنان در مرحله اقدام به باروری، مادران باردار و نو مادران دانست.

هدایت‌خواه گفت: زنانی که زایمان کرده‌اند نیازمند یادگیری نقش‌های مادری برای دریافت هویت مادرانه خود هستند، که بخشی از این یادگیری در فضای خانواده و اطرافیان است و بخش دیگر را نیز مادران جدید از طریق فضاهای مجازی آموزش می‌بینند.

وی افزود: یافته‌های تحقیق به صورت 8 مقوله بارداری، پیرامون نوزاد، غذای کودک و بیماری‌های کودک، شیردهی زنان و ... دسته‌بندی شده که با استخراج از پاسخ سوالات به صورت تصادفی انتخاب شده است.

هدایت‌خواه با بیان اینکه بارداری برای زنان جزء زمان است، گفت: زنان از نقش زن به نقش مادر گذر می‌کنند، در «نظریه گذار» خود دوره بارداری و مقدمات آن هم جزء نظریات گذار به مادری محسوب می‌شود.

حمیده هدایت‌خواه، دانشجوی دکترای مطالعات زنان و خانواده دانشگاه ادیان و مذاهب در پایان گفت: مادران جوان و نامادران با استفاده از فرصت گم‌نامی که در رسانه‌ها برای آنها فراهم می‌شود، سوالات و فعالیت‌های خود را با رسانه در میان می‌گذارند تا پاسخ لازم را بگیرند.