راه اندازی آرشیو و نمایشگاه دائمی نشریات دانشجویی/ بیش از 19000نسخه نشریه دانشجویی در ترم گذشته چاپ شد

علیرضا قنبری با بیان اینکه در ترم گذشته بیش از 19000 نسخه نشریه منتشر شده گفت: خوشبختانه شهریور امسال آرشیو و نمایشگاه دائمی نشریات دانشجویی را راه‌اندازی کردیم و دانشجویان می‌توانند از این آرشیو و نمایشگاه روزانه بازدید و استفاده کنند.

به گزارش عطنا، علیرضا قنبری، مسئول خانه نشریات دانشگاه که از سال 1390 در این سمت فعالیت می‌کند از علاقه خود به این کار می‌گوید و معتقد است کار در حوزه نشریات تنها با عشق و علاقه ممکن است، آثار این علاقه در محیط کار و رشد کیفی و کمی نشریات دانشگاهی در شش سال گذشته نمایان است، برای پی بردن به آمار دقیق این فعالیت‌ها و سر زدن به نمایشگاه دائمی و آرشیو نشریات دانشگاهی دانشگاه علامه‌طباطبائی با او در محیط کارش به گفت‌وگو نشستیم؛

آرشیو نشریات دانشگاهی از چه سالی به صورت کامل در مجموعه شما وجود دارد؟

از سال‌ها پیش نشریات آرشیو و نگهداری می‌شده است اما متاسفانه به دلیل عدم اختصاص فضایی مناسب و دائمی به نشریات، جابجایی چندین باره مکان معاونت فرهنگی و به تبع آن خانه نشریات و تغییر کارشناسان، آرشیو کاملی شکل نگرفته یا اگر کامل بوده حفظ نشده است. اما از سال 1391 تا به امروز اما هم نسخه مکتوب و هم نسخه الکترونیک(PDF) همه شماره‌های نشریات به صورت کامل آرشیو شده‌اند.

نمونه دیگر نشریات چطور؟ آیا آرشیوی از نشریاتی که در سال‌های قبل منتشر شده‌اند وجود دارد؟

نسخه الکترونیک بعضی از نشریاتی که در سال 90 منتشر شده‌اند موجود است اما در مورد سال‌های قبل، آرشیو کاملی وجود ندارد، شماره‌هایی از نشریاتی که در سال‌های قبل از 90 منتشر شده‌اند در آرشیو ما است اما تمام نشریات و تمام شماره‌های منتشر شده از آنها وجود ندارد، برخی از شماره‌های نشریات نیز دراختیار موزه آستان قدس رضوی قرار گرفته است.

 علت کامل نبودن آرشیو نشریات دانشگاهی قبل از سال 90 چیست؟

همانطور که گفتم محل خانه نشریات از سال 90 به علت جابه‌جایی چندین باره معاونت و مدیریت فرهنگی سه بار عوض شده است، محل ثابت و مشخصی برای آرشیو وجود نداشته است، یا محلی که به نشریات تعلق می‌گرفت فضای مناسبی نبود، متاسفانه نگاه و همت مناسبی به اهمیت آرشیو و نگهداری این اسناد که به نوعی میراث مکتوب دانشگاه محسوب می‌شود وجود نداشته است، در حالی که نشریات دانشگاهی و خصوصاً دانشجویی می‌تواند منبع خوبی برای آگاهی آیندگان از وضعیت فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و حتی علمی دانشگاه و دانشجویان در هر دوره از مقاطع کشور باشد.

در حال حاضر خوشبختانه با انتقال معاونت فرهنگی و اجتماعی به مجموعه فرهنگی امام علی‌(ع) این مشکل حل شده و ما توانستیم شهریور امسال با طراحی این فضا آرشیو و نمایشگاه دائمی مناسبی را از نشریات دانشجویی داشته باشیم.

خانه نشریات دانشجویی یا دانشگاهی؟

اگر دانشجوی جدیدی بخواهد نشریه‌ای دانشجویی چاپ کند از چه راهی می‌تواند این کار را انجام دهد؟

متاسفانه به اشتباه به اینجا می‌گویند «خانه نشریات دانشجویی» در صورتی که اینجا «خانه نشریات دانشگاهی» است، یعنی نه تنها دانشجویان بلکه اعضای هیئت علمی و مدیران واحدهای اداری باید از طریق خانه نشریات و کمیته ناظر بر نشریات، نشریات خاص خود را منتشر کنند، هر فرد دانشگاهی که بخواهد در زمینه‌های علمی، فرهنگی، هنری، اجتماعی، سیاسی، ادبی، ورزشی و اقتصادی نشریه‌ای منتشر کند می‌تواند با مراجعه به اینجا درخواست دهد و حدودا پس از 20 روز مجوز بگیرد و پس از گذراندن یک دوره آموزشی، شروع به فعالیت کند.

روند کسب مجوز به چه صورت است؟

فرم درخواست مجوز انتشار پس از تکمیل توسط افراد و تحویل تاییده استعلام آموزشی، به کمیته ناظر بر نشریات دانشگاهی ارجاع می‌شود و پس از بررسی و موافقت کمیته، نشریات می‌توانند از خدمات و حمایت‌های پیش‌بینی شده استفاده نمایند.

پس از کسب مجوز، متقاضیان در کلاس‌های آموزشی خانه نشریات دانشگاهی که هر ترم به صورت کارگاهی و در دو روز متوالی برگزار می‌شود شرکت می‌کنند و پس از فراگیری اصول و مبانی اولیه روزنامه‌نگاری می‌توانند اولین شماره خود را منتشر نمایند.

اعضای کمیته ناظر بر نشریات دانشگاهی چه شرایط و جایگاهی دارند؟

معاون فرهنگی دانشگاه در جایگاه رئیس کمیته، مدیر فرهنگی در جایگاه دبیر کمیته، یک حقوقدان که توسط رئیس دانشگاه انتخاب می‌شود، مسئول نهاد رهبری دانشگاه یا نماینده تام الاختیار او، سه عضو هیئت علمی دانشگاه که شورای فرهنگی دانشگاه این سه عضو را پیشنهاد می‌دهند و رئیس دانشگاه احکام آنها را ابلاغ می‌کند و سه عضو دانشجویی که از بین مدیران مسئول نشریات دانشجویی که در یک‌سال گذشته حداقل یک شماره نشریه منتشر کرده‌اند و دو سال از سنوات مجاز تحصیلی‌شان باقی مانده باشد انتخاب می‌شوند.

روند این انتخابات به چه صورت است؟

توسط فراخوان عمومی به صورت سالانه، از بین کسانی که واجد شرایط هستند نامزدهای عضویت در کمیته ناظر بر نشریات مشخص می‌شوند و مدیران مسئول واجد اخذ رای با برگزاری انتخابات و شرکت در فرآیند رای‌گیری، 3 نماینده دانشجویی عضو کمیته ناظر بر نشریات را انتخاب می‌کنند.

همه دانشجویان در این رای‌گیری شرکت می‌کنند؟ کاندیداها چه شرایطی باید داشته باشند؟

خیر، تنها کسانی می‌توانند رای بدهند که در یک سال گذشته حداقل یک شماره نشریه منتشر کرده باشند. کاندیداها هم باید علاوه بر شرط فوق، 2 نیم‌سال تحصیلی از سنوات مجاز تحصیلی‌شان مانده باشد.

کارگاه‌های آموزشی چند وقت یکبار برگزار می‌شود؟

آخرین کارگاه ما در ترم جاری در روزهای پنجشنبه 26 و جمعه 27 بهمن با حضور 43 نفر از دانشجویانی که درخواست انتشار نشریه داشتند برگزار شد. مدرس این دوره هم آقای امیرهوشنگ قلندری، داور جشنواره‌های کشوری نشریات دانشجویی، مدرس حرفه‌ای دوره‌های آموزشی نشریات دانشجویی و آقای محمدحسین قائمی، از دانشجویان توانمند دکتری حقوق عمومی دانشگاه که مبحث حقوق مطبوعات را در خدمتشان بودیم.

ترم گذشته دانشجویان در حوزه نشریات چقدر فعالیت داشتند؟

ترم قبل حدود 19000 نسخه نشریه منتشر کردیم. 18 عنوان نشریه حدود 6000 نسخه مهرماه چاپ شد، آبان ماه 4 عنوان نشریه حدود 3000 نسخه چاپ شد که فکر می‌کنم این افت به علت حضور دانشگاهیان در راهپیمایی اربعین بود و در آذر ماه 25 عنوان نشریه، حدود 10000 نسخه چاپ شد که این افزایش فعالیت به دلیل همزمانی با روز دانشجو و 16آذر بوده است.

نشریات دانشجویی در سال گذشته جایزه‌ای هم کسب کرده‌اند؟

بله خوشبختانه خانه نشریات 6 رتبه برتر در جشنوراه ملی رسانه و نشریات دانشجویی، تیتر 10 داشت. 1 رتبه اول در بخش عکس، 2 رتبه در بخش علوم انسانی و مقاله فرهنگی و 3 رتبه در بخش‌های سرمقاله و یادداشت، مقاله اقتصادی و مقاله سیاسی داشتیم. بهترین نشریه علمی ما یعنی دولت‌یار توانست در بخش علوم انسانی از بین 37000 نشریه دانشجویی، رتبه دوم را کسب کند چرا که هم از لحاظ محتوایی و هم گرافیک کیفیت قابل قبولی داشت. در بخش هنری هم عملکرد قابل قبولی داشتیم که با کسب رتبه 1 بخش عکس کاملاً مشخص است.

آرشیو کامل نشریات 5 ساله شد

فعالیت در حوزه نشریات چه فایده‌ای برای دانشجویان دارد؟

فعالان فرهنگی -چه در نشریات و چه در انجمن‌های علمی، کانون‌ها یا تشکل‌ها - همیشه یک سر و گردن از هم‌نسلان خودشان بالاتر هستند چرا که فعال فرهنگی مدیریت یاد می‌گیرد، ارتباطات خود را توسعه می‌دهد، یاد می‌گیرد چطور گفتگو و تعامل برقرار کند، کجا و چطور انتقاد کند، مشارکت و کارگروهی و برنامه‌ریزی یاد می‌گیرد، یاد می‌گیرد چطور با مسائل و مشکلاتی که در راه اجرای یک فعالیت بوجود می‌آید برخورد کند، بنابراین فعال فرهنگی به واسطه همین فعالیت‌هایش به یک جامعه پذیری و خودآگاهی از خود و جامعه دست یافته است. چنین دانشجویی یقیناً و به تجربه بعد از فارغ‌التحصیلی در زندگی اجتماعی، شغلی و شخصی خود موفق‌تر از بقیه هم‌سالان  و هم‌نسلان خود خواهد بود. به خاطر فعالیت‌ها و حتی اشتباهاتی که در دوران تحصیل تجربه کرده است. فکر می‌کنم امروزه فقط سرکلاس رفتن و امتحان دادن برای موفقیت و رشد دانشجویان در جامعه کنونی کافی نیست.

با سابقه‌ترین نشریه دانشجویی دانشگاه علامه‌طباطبائی چه نشریه‌ای است؟

با سابقه‌ترین نشریه دانشجویی، «تراز» است که 21 سال است مستمراً منتشر می‌شود.

چه ایده‌هایی برای بهبود فضای خانه نشریات دانشگاهی دارید؟

اولین ایده که اجرائی شده و ما از شهریور امسال فضایی نمایشگاهی و دائمی برای ارائه و آرشیو نشریات داریم و توانستیم با طراحی این قفسه‌ها محل مناسبی را برای آرشیو و نگهداری این اسناد داشته باشیم. بنظرم یک اقدام خوب دیگر که می‌تواند به ماندگاری و حفظ نشریات و بهره‌برداری آیندگان از آنها کمک کند، ایجاد بخش آرشیو نشریات دانشجویی در کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاه است که در صورت استقبال و همکاری انجام خواهد شد و ما می‌توانیم علاوه بر اهدای آرشیو مکتوب کنونی خود، از این به بعد نسخه‌ای از نشریات منتشر شده را هم به این مرکز اهداء کنیم. این اقدام در سال‌های بعد می‌تواند گنجینه‌ای از نشریات دانشجویی دانشگاه را در دل خود جای دهد که در نوع خود کار با ارزشی است.

در حال حاضر چند نشریه فعال داریم؟ گزارشی از وضعیت انتشار آنها به ما دهید.

در حال حاضر 107 نشریه فعال داریم که دارای ترتیب انتشار و زمینه انتشار متنوعی هستند. در حال حاضر بیشتر نشریات به صورت فصلنامه، گاهنامه و ماهنامه منتشر می‌شوند که زمینه انتشار آنها به ترتیب بیشتر موضوعات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و علمی را در بر می‌گیرد. بیشترین تعداد نشریات در دانشکده‌های علوم ارتباطات، حقوق و علوم سیاسی و مدیریت و حسابداری منتشر می‌شود. بیشترین صاحبان امتیاز نشریات نیز مربوط به افراد حقیقی و دانشجویان است و در رتبه بعدی انجمن‌های علمی دانشجویی و کانون‌ها قرار دارند و کمترین تعداد مربوط به تشکل‌هاست که بیشترین تعداد مجوز نشریات تشکل‌ها مربوط به بسیج دانشجویی با 5 نشریه و انجمن اسلامی دانشجویان مستقل با 3 نشریه است.

اکثر دانشجویان نمی‌توانند ترتیب انتشارشان را رعایت کنند

زمانی که شما در این سمت قرار گرفتید وضعیت نشریات به چه صورت بود؟

سال 1390 زمانی که بنده خانه نشریات را تحویل گرفتم تعداد نشریات ما 54 نشریه بود، بیشترشان هم برای انجمن‌های علمی بود، حمایت‌های مالی خوبی هم از نشریات می‌شد اما به علت نظارت پیش از چاپ، دانشجویان تمایل و رغبتی برای فعالیت نداشتند اما بعد از تغییر دولت و ریاست دانشگاه و با برداشته شدن نظارت پیش از چاپ دانشجویان نیز تمایل بیشتری برای انتشار نشریات خود خصوصاً در حوزه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی پیدا کردند.

همانطور که گفتم سابقاً بیشتر نشریات ما علمی و غیرسیاسی و اکثر صاحبان امتیاز مربوط به انجمن‌های علمی و کانون‌ها بودند اما در حال حاضر بیشتر صاحبان امتیاز را شخصیت‌های حقیقی یعنی دانشجویان تشکیل می‌دهند. این به خاطر احساس اعتماد و آزادی عملی است که در دوره جدید نسبت به دوره قبل بوجود آمده است.

گرافیک و شکل ظاهری نشریات در چه سطحی قرار دارد؟

زمانی که بنده به خانه نشریات آمدم کیفیت طراحی گرافیکی و صفحه‌آرایی نشریات اصلاً رضایت‌بخش نبود. حمایت مالی برای طراحی بسیار کم و به طور غیرکارشناسی‌ای برای همه برابر بود و تفاوتی بین نشریات با کیفیت و بدون کیفیت در میزان حمایت مالی دیده نشده بود. اما اکنون با افزایش میزان حمایت مالی برای طراحی، صفحه‌آرایی و لوگوتایپ نشریات، زیبایی ظاهری و شکل و فرم نشریات بسیار بهتر شده است. حتی طی دو سال گذشته در جشنواره های ملی و منطقه‌ای صاحب رتبه برتر در بخش‌های هنری جشنواره‌های نشریات شده‌ایم؛ رتبه 1 عکس جشنواره تیتر 10 در سال 96 ، و رتبه 1 بخش گرافیک و صفحه‌آرائی جشنواره تیتر 9 در سال 1394. این موضوع نشان دهنده درستی این تغییر سیاست و نتیجه مثبت اقدامات فعلی برای حمایت از نشریات دانشجویی است.

آیا فضایی برای اشتغال دانشجویی در این نشریات وجود دارد؟

استفاده از توانمندی‌های هنری دانشجویان در حوزه طراحی و صفحه‌آرائی نشریات و خوداتکایی و عدم مراجعه به طراحان خارج دانشگاه و غیردانشجویی و ایجاد نوعی اشتغال موقت از دیگر اقداماتی است که صورت گرفته است. دانشجویانی داشته‌ایم که بعد از فارغ‌التحصیلی از راه انجام امور طراحی و گرافیک و آموزش آن به نوعی خوداشتغالی دست پیدا کرده‌اند.

همچنین دانشجویانی که کار طراحی نشریه‌شان را با سطح کیفی مناسبی انجام دهند، شناسایی شده و به سایر نشریات معرفی می‌شوند تا در صورت تمایل از توانمندی و خلاقیت آنها در ارتقای سطح گرافیکی سایر نشریات نیز استفاده شود. حمایت مالی اختصاص یافته برای طراحی نشریات هم منبع درآمدی کوچکی برای این دسته از دانشجویان خواهد بود.

نشریه فعال به چه معنی است؟

نشریه فعال طبق تعریف شیوه‌نامه انتخابات مدیران مسئول نشریات، نشریه‌ای است که در یک سال گذشته با هر ترتیب انتشاری که برای آن مجوز گرفته است حداقل یک شماره منتشر کرده باشد.

شما چه رویکردی به نشریات غیرفعال دارید؟

در آیین‌نامه گفته شده نشریات از زمانی که مجوز می‌گیرند شش ماه برای چاپ شماره اولشان مهلت دارند و بعد از چاپِ اولین شماره باید توالی انتشارشان را رعایت کنند، اگر سه دوره توالی انتشارشان را رعایت نکنند تذکر می‌گیرند تا بیایند و دلایل این عدم انتشار را توضیح دهند. اگر دلایلشان قانع‌کننده نبود می‌توانیم نشریه‌شان را لغو مجوز کنیم اما تا به حال مجوز نشریه‌ای را لغو نکرده‌ایم، مگر خود فرد درخواست ابطال یا استعفا داده یا فارغ‌التحصیل شده باشد.

آیا نشریات به صورت مرتب بر اساس ترتیب انتشاری که درخواست داده‌اند چاپ می‌شوند؟

اکثر دانشجویان نمی‌توانند ترتیب انتشارشان را رعایت کنند، عموماٌ وقتی برای درخواست انتشار مراجعه می‌کنند، به آنها می‌گوییم که ترتیب انتشاری انتخاب کنند که در توانشان باشد و فرصت و توانایی فنی و محتوایی لازم را داشته باشند اما در مرحله اول قبول نمی‌کنند اما بعد از یکی دو شماره انتشار، خودشان می‌آیند و ترتیب انتشارشان را مطابق با توانایی خود تغییر می‌دهند.

منظم‌ترین نشریات یک‌سال گذشته چه نشریاتی هستند؟

نشریه لیقه، دربست مستقیم، خط سفید، باران، قاصد، سحر، دولت‌یار، گزاره، خط سفید و تراز از نشریاتی بوده‌اند که در یک سال اخیر منظم‌تر از بقیه منتشر شده‌اند.

آیا همه محتوای نشریات دانشجویی تولیدی است؟

تاکید ما به دانشجویان این است که محتوای نشریه‌شان کاملا تولیدی باشد اما ممکن است یک الی دو مطلب آنها تحلیل و یا یادداشت برخی اساتید و افراد شاخص کشور باشد. به جد می‌توان گفت عمده مطالب نشریات حال حاضر ما تولیدی و به قلم خود دانشجویان منتشر می‌شود.

در مورد زمینه انتشار چطور؟

بدیهی است که نشریات باید زمینه انتشاری که در هنگام اخذ مجوز دریافت کرده‌اند را رعایت کنند، مثلا کسی که به نوشتن مطالب صنفی علاقه دارد، نباید در نشریه علمی قلم بزند. عدم رعایت زمینه و موضوع انتشار در واقع نوعی بی‌نظمی و بی‌احترامی به مخاطبین نشریه است. خوشبختانه دیگر ما شاهد چنین مواردی در نشریات نیستیم و در حالیکه سال‌های پیش بعضاً در نشریات علمی دیده می‌شد که مطالب صنفی یا ادبی یا حتی طنز در نشریه منتشر شده است که با تذکر و آموزش دیگر شاهد چنین مواردی نیستیم و خود دانشجویان هم برای وزانت نشریه‌شان هم که شده رعایت می‌کنند.

تا به حال در کار پژوهشی از آرشیو نشریات استفاده شده؟

بله، گروهی در حوزه آسیب‌های اجتماعی نیاز به تمام شماره‌های یکی از نشریات داشتند که در اختیارشان قرار داده‌ایم. همچنین طرح تحلیل گفتمان نشریات دانشجویی از سال 92  تا 96 توسط اساتید علوم ارتباطات دانشگاه در حال انجام است که پس از اتمام، نتایج آن منتشر خواهد شد.

در پایان یک گزارش کلی از فعالیت خانه نشریات دانشگاهی در ترم گذشته به ما بدهید.

در ترم تحصیلی گذشته 30 عنوان نشریه مجموعاً اقدام به چاپ 47 شماره نشریه کرده‌اند که در مجموع شمارگان چاپ این نشریات بیش از 19000نسخه بوده است.

کمیته ناظر بر نشریات در نیم سال اول تحصیلی با تشکیل 4 جلسه با درخواست انتشار 35 نشریه جدید و مجوز 18 نشریه دیگر که صاحب امتیاز، مدیرمسئول، سردبیر و یا ترتیب انتشار آنها نیاز به تغییر و جابه‌جایی داشت موافقت کردند؛ در مجموع می‌توان گفت در ترم تحصیلی گذشته 53 نشریه جدید شروع به فعالیت کرده‌اند.