برجام یک سند بین‌الملل الزام‌آور است نه یک سند دو جانبه

استاد حقوق دانشگاه علامه طباطبائی در این نشست گفت: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تا این لحظه می‌تواند تایید کند که ایران به تعهدات برجام خود عمل کرده است. دبیرکل سازمان ملل متحد نیز در 3 گزارش خود تایید کرده است که ایران به فعالیت‌هایی که مربوط به برجام بوده است پایبند است.

به گزارش خبرنگار عطنا، نشست علمی «بازخوانی حقوقی برجام در پرتو استراتژی جدید ایالات متحده در قبال ایران» سه‌شنبه، 14 آذر با حضور محمدرضا ضیایی‌بیگدلی، پوریا عسکری، اساتید حقوق، سید قاسم زمانی مدیرگروه حقوق عمومی و بین‌الملل دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی و حسن سواری، استاد دانشگاه تربیت مدرس در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

همه تحریم‌های هسته‌ای طبق برجام لغو می‌شود

دکتر محمدرضا ضیایی‌بیگدلی، استاد حقوق دانشگاه علامه طباطبائی در ابتدای نشست گفت: من امروز به بحث‌های پیشا‌برجام، برجام و پس از برجام می‌پردازم. از سال 1392 سری جدید مذاکرات شروع و 23 ماه مذاکرات فشرده انجام شد که در نوع خود بی‌نظیر بود، 5 عضو شورای امنیت، آلمان، اتحادیه اروپا و ایران مذاکره کردند و برنامه جامع اقدام مشترک معروف به برجام را در 14 ژوئیه 2015 برابر با 23 تیرماه 94 نهایی کردند.

این استاد حقوق بین‌الملل افزود: به دنبال، برجام قطعنامه 2231 نیز تصویب شد که آن هم در نوع خود قطعنامه ویژه‌ و کم‌نظیری است. بحث برجام پیوست شماره 1 قطعنامه2231 است، برجام مورد تایید قطعنامه قرار گرفته است، مستقل و متفاوت اما مرتبط با قطعنامه است، مفاد قطعنامه مفاد برجام محسوب می‌شود و بسیاری از مقررات برجام در قطعنامه آمده است.

این حقوقدان ادامه داد: این قطعنامه، قطعنامه‌های تحریم هسته‌ای پیشین علیه ایران را لغو می‌کند، این قطعنامه بر اساس ماده 25 منشور صادر شده و کم‌نظیر است و برای اولین بار کشور ایران در تهیه و تنظیم قطعنامه شورای امنیت مشارکت داشته است. ایران برای اولین بار در تنظیم و تهیه قطعنامه‌ای نقش داشته است و بر همین اساس است که 10 بند این قطعنامه که مشتمل بر 30 بند است، مستند به ماده 41 منشور و 25 بند دیگر آن ساکت است یعنی ظاهرا فصل 6 است.

برجام یک توافق چندجانبه است و از نظر حقوقی درباره این توافق اختلاف نظر وجود دارد و اکثریت معتقدند که این توافق یک توافق غیر معاهده‌ای است.

وی افزود: از 10 مورد فصل 7 تنها 1 مورد مربوط به تعهد ایران است یعنی بر اساس فصل 7 ایران فقط در 1 مورد متعهد است و 9 مورد دیگر کشورهای غیر از ایران متعهد هستند و قطعنامه 2231 در کل یک قطعنامه فصل 7 است. در برجام پیش‌بینی شده است که قطعنامه‌ای صادر خواهد شد، برجام یک توافق چندجانبه است و از نظر حقوقی درباره این توافق اختلاف نظر وجود دارد و اکثریت معتقدند که این توافق یک توافق غیر معاهده‌ای است.

بیگدلی با بیان اینکه درباره برجام یک اتفاق نظر وجود دارد که چون ضمیمه شماره1 قطعنامه2231 است، پس یک توافق حقوقی است گفت: شورای امنیت یک رکن سیاسی است و قطعنامه‌هایی که صادر می‌کند سابقه سیاسی دارد اما از نظر حقوقی قطعنامه‌ها جنبه حقوقی دارند. این توافق چون ضمیمه قطعنامه فصل 7 شده است جنبه حقوقی پیدا کرده است و با وجود اختلاف نظرهای موجود باز هم جنبه حقوقی دارد.

او در ادامه با اشاره به نظام ضمانت اجرا گفت: در یک نگاه کلی برجام و قطعنامه 2231 یک رژیم خودبسنده است که عمدتا به بحث اقدام متقابل بازمی‌گردد. آژانس بین المللی نقش تعیین کننده‌ای جهت راستی آزمایی فعالیت‌های هسته‌ای دارد و تا به حال 9 گزارش به شورای امنیت داده است که در تمام آنها فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را تایید کرده و این به آمریکایی‌ها ضرر وارد کرده است. برجام 37 بند و 5 ضمیمه دارد و همه تحریم‌های هسته‌ای اتحادیه اروپا و حتی تحریم‌های ثانویه ایالات متحده آمریکا طبق برجام و قطعنامه2231 لغو می‌شود.

اروپایی‌ها به رغم اینکه تحت فشار تهدیدهای ترامپ قرار گرفتند حاضر نشدند برجام را لغو کنند و حتی از ایران حمایت کردند.

محمدرضا ضیائی بیگدلی بیان کرد: اگر ایران نقض عهد کند قطعنامه‌های تحریم پیش از 2231 به صورت اتوماتیک به جای خود بازمی‌گردد، اما اگر 1+5 نقض عهد کند، ایران حق فعالیت‌های هسته‌ای خود را دارد.

وی چندین اصل از اصول تعهدنامه را اینگونه بیان کرد که عبارت‌اند از: اصل وفای به عهد، اصل حسن نیت، اصل اجرای برجام در فضای سازنده، اصل احترام متقابل، اصل منع هرگونه سیاست خصمانه علیه ایران، اصل تعهد به همکاری، اصل عدم هر گونه اقدام خلاف متن و روح برجام. در بحث پسابرجام بلافاصله پس از به اجرا درآمدن برجام در زمان اوباما آمریکا برخی تحریم‌ها علیه ایران را تمدید کرد که البته تحریم‌ها غیرهسته‌ای بودند و بعد از روی کار آمدن ترامپ، تهدید به لغو برجام ایجاد شد.

بیگدلی با بیان اینکه فشار سیاسی کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا مانع از آن شد که ترامپ به صورت رسمی لغو برجام را اعلام کند، گفت: اروپایی‌ها به رغم اینکه تحت فشار تهدیدهای ترامپ قرار گرفتند حاضر نشدند برجام را لغو کنند و حتی از ایران حمایت کردند. چون ترامپ در فشار بود موضوع را به کنگره سپرد و به آن 3 ماه مهلت داد و در کنگره بحث بازنگری در برجام و ایجاد محدودیت‌های بیشتر برای ایران مطرح است.

وی تصریح کرد: کنگره تحریم‌های جدید غیرهسته‌ای، محدودیّت‌ها و تحریم‌های مسافرتی را علیه ایران وضع کرد و پس از بازنگری نماینده آمریکا اعلام کرد که ما تعهدهای خود را در این توافق ادامه می‌دهیم و انتظار داریم ایران هم به طور دقیق به تعهدات خود عمل کند.

برخی اقدامات نقض روح برجام است

در ادامه این نشست، دکتر پوریا عسکری، عضو هیئت‌علمی حقوق بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی گفت: موضوع بحث من به‌ روح برجام و روح قانون مربوط می‌شود، به روح توافق‌های بین‌المللی و یا روح برجام به اندازه کافی در دکترین توجه نشده است، بنابراین همیشه در شناخت دقیق معنای روح برجام ابهام وجود دارد. می‌بینید که در روزهای بعد از انتخاب ترامپ ایران و آمریکا به عنوان دو طرف برجام یکدیگر را به نقض روح برجام متهم می‌کنند و سوال اینجاست که اتهامات حول چه محوری شکل می‌گیرد.

وی در مورد ادعاهای ایران درباره نقض روح برجام گفت: زمانی که آمریکایی‌ها تحریم‌هایی را مشابه تحریم‌هایی که قبل از برجام وجود داشته است را وضع می‌کنند و یا اینکه آن تحریم‌ها را به طور کامل لغو نمی‌کنند، می‌تواند نقض روح برجام باشد. نظر ایران این است که صحبت‌های ترامپ و برخی از مقامات دیگر خود می‌تواند نقض روح برجام باشد.

برجام ساز و کاری فرا‌متنی و معقول است که هدف آن رسیدن به نتایج نهایی مورد انتظار طرفین هر توافق بین المللی است.

عسکری ادامه داد: استراتژی جدید ایالات متحده در مقابل ایران یک استراتژی فراگیر است و ایالات متحده در کلیه سطوح روابط خود با ایران نسبت به گذشته سخت‌گیری بیشتری می‌کند و از نظر ایران این مسئله نیز می‌تواند باعث نقض روح برجام باشد و در نتیجه در این استراتژی صحبت از تغییر و لغو برجام مطرح می‌شود.

وی درباره ادعا آمریکا درباره نقض روح برجام گفت: آمریکایی‌ها تاکید کردند که ایران به متن برجام پایبند است اما مشکل آنها این است که ایران روح برجام را نقض می‌کند چون به طور خاص سپاه پاسداران در برخی از کشورهای خاورمیانه عملیاتی را انجام می‌دهد که از نظر آمریکایی‌ها این عملیات برای صلح و امنیت بین الملل دردسر ایجاد می‌کند.

او افزود: آزمایش موشک‌های بالستیک ایران نیز باعث شده است که صحبت از نقض روح برجام نه تنها توسط آمریکا بلکه توسط سایر دولت‌های غربی عضو برجام نیز مطرح شود. مهم‌ترین موضع تعهدات فنی ایران که 9 بار در گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ذکر شده است دال بر این است که آژانس تا این لحظه می‌تواند تایید کند که ایران به تعهدات برجامی خود عمل کرده است. دبیرکل ملل متحد نیزدر 3 گزارش خود تایید کرده است که ایران به فعالیت‌هایی که مربوط به برجام بوده است پایبند است.

استاد دانشگاه علامه طباطبائی در ادامه بیان کرد: اتحادیه اروپا تاکید دارد که بین برجامی که ضمیمه الف قطعنامه 2231 است و ضمیمه ب قطعنامه 2031 که بحث مربوط به موشک های خاص ایران است تفاوت وجود دارد. اتحادیه اروپا حتی در نامه‌ای در خصوص موشک ماهواره بر ایران تاکید کردند که این نقض برجام نیست، هرچند که می‌تواند نقض ضمیمه ب قطعنامه 2031 باشد.

عسکری به اظهار نظر جان‌کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا در زمان اوباما درباره روح برجام اشاره کرد و گفت: جان‌کری تاکید کرد که برجام روح ندارد و توافق‌هایی روح دارند که بر مبنای اعتماد میان طرفین منعقد می‌شود، بنابراین برجام فقط متن است و روح ندارد. در متن برجام به روح برجام استناد شده است و در بند 28 به صراحت خود مذاکره کنندگان تاکید کردند که این سند علاوه بر نص، شامل روح نیز می‌باشد. برای اینکه از روح اسناد بین‌المللی صحبت شود به متن، نیت طرفین از مذاکره و انعقاد متن و در نهایت به سیاق متن توجه می‌شود.

عسکری با بیان اینکه در برجام صحبت از یک ساز و کار فرا‌متنی و معقول است که هدف آن رسیدن به نتایج نهایی مورد انتظار طرفین هر توافق بین المللی است گفت: می‌توانیم از نتایج نهایی برجام به طور مساوی 2 نتیجه برای 1+5 و اتحادیه اروپا و 2 نتیجه برای ایران در نظر بگیریم.

فرامتن با بیرون متن فرق دارد

وی نتایج طرف‌هایی که با ایران مذاکره می‌کردند را اینگونه بیان کرد: یکی اینکه اطمینان حاصل کنند که برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران با اهداف صلح آمیز است و دو اینکه اطمینان حاصل کنند از اینکه ایران هیچ‌گاه بدون قید زمان و تحت هیچ شرایط بدون قید به دنبال تولید صلاح هسته‌ای نخواهد رفت.

او در ادامه نتایج نهایی ایران را اینگونه معرفی کرد: اینکه به یک عضو عادی NPT تبدیل شویم یعنی بتوانیم به عنوان یک عضو عادی تحت شرایط مشخص شده فعالیت‌های هسته‌ای صلح آمیز خود را دنبال کنیم، دوم اینکه نه فقط به عنوان یک عضو NPT بلکه به عنوان یک عضو جامعه بین‌الملل بتوانیم با دنیا تعامل داشته باشیم.

استاد دانشگاه علامه درباره ساز و کار فرامتنی گفت: در دو پاراگراف ساز و کار فرامتنی در برجام توضیح داده شده است که یکی از آنها پاراگراف 28 است که تاکید می‌کند بر اینکه حسن نیت، تداوم فضای سازنده و احترام متقابل باید در اجرای برجام حاکم باشد.

وی اظهار کرد: درست است که این تعهدات در متن ذکر شده‌اند اما فرامتنی هستند، زیرا ما از اینها توضیح خاصی نمی‌بینیم و برای تشخیص اینها باید در فرامتن بگردیم. در پاراگراف 28، ایران و 1+5 متعهد هستند، اما در پاراگراف 29 ایران تعهد ندارد بنابراین عمل خصمانه که نقض روح برجام باشد از طرف ما نمی‌تواند صورت بگیرد. روح برجام زمانی نقض می‌شود که تعهدات فرا‌متنی و معقول یعنی حسن نیت، نگهداشتن فضای سازنده و احترام متقابل نقض شده باشند.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بعد از سال‌ها درگیر بودن با پرونده هسته‌ای ایران در نهایت اظهار کرد که قادر نیست صلح آمیز بودن برنامه‌های هسته‌ای ایران را گواهی کند.

وی با بیان اینکه در ایران در یک نقطه با آمریکا اختلاف دیدگاه اساسی داریم، گفت: ایران به روح برجام یک نگاه فرا متن دارد اما آمریکا یک تفسیر بیرون متنی از متن و روح می‌کنند در صورتی که فرامتن با بیرون متن فرق دارد. تا جایی که نقض روح اثر عینی بر تعهدات طرفین نداشته باشد، به ویژه تعهدی که در بند 29 برجام آمده است، نقض روح برجام، نقض متن برجام به حساب نمی‌آید.

وی ادامه داد: اما جایی که تعهدات طرفین را زیر سوال می‌برد یعنی به عبارتی رسیدن به اجرای موفقیت آمیز برجام را برای رسیدن به موارد مورد انتظار تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، نقض روح، نقض متن برجام خواهد بود. تعهدات ایران در برجام تعهدات تکنیکی است و برای آن ناظر تعیین شده است، هر اقدامی که ایران انجام می‌دهد فنی است و مسئول رسیدگی نیز دارد بنابراین اینکه ایران متهم نقض روح برجام باشد، بسیار پیچیده خواهد بود.

وی در پایان سخنان خود بیان کرد: من با جان‌کری تا اینجا موافقم که شاید تعهدات برجامی ایران روح نداشته باشد چون تکنیکال است، اما برعکسِ ایران، تعهدات طرفین مقابل کاملا روح دارند، بنابراین بسیاری از اقدامات آمریکا یا سایر طرفین می‌تواند نقض روح برجام و نقض متن باشد.

روح برجام، انتظارات و امیدهای دو طرف است

در ادامه نشست محمدرضا ضیایی بیگدلی استاد دانشگاه علامه  با استناد به کتاب روح القوانین منتسکیو گفت: هر قاعده حقوقی روح  دارد و افزود: در بحث پی‌بردن به مفهوم روح صرف نظر از نیت، فضای سازنده و احترام متقابل که در واقع مسئله تفسیر هستند برداشت من از روح برجام انتظارات و امیدهایی است که طرفین از اجرای برجام دارند و وقتی این انتظارات برآورده نشود روح برجام نقض شده است.

وی تصریح کرد: وقتی صحبت از نقض روح برجام می‌شود یعنی طرفین هیچ سند و نصی در اختیار ندارند تا اثبات کنند که حریف از عمل به مفاد صریح سر باز زده است. به نظر من اقدامات موشکی که روی آنها بنویسم مرگ بر اسرائیل، مبتنی بر یک سیاست خصمانه بوده است. دبیر کل سازمان ملل متحد می‌گوید آزمایش‌های موشکی ایران با روح برجام سازگار نیست و همچنین خانم موگرینی نماینده اتحادیه اروپا گفته است که بحث آزمایش‌های موشکی ایران خلاف برجام نیست.

شورای امنیت اختیارات محدود ندارد

دکتر حسن سواری، استاد دانشگاه تربیت مدرس در ادامه این نشست گفت: بر فرض اینکه روح یا جسم برجام نقض شود، بندهای 36 و 37 برجام مکانیزمی را تعریف کرده است که کشورهای مدعی بتوانند به آن مکانیزم متصل شوند که یک ماهیت سیاسی دارد و نمی‌توان به آن مکانیزم حقوقی حل اختلاف گفت.

وی افزود: سبقه سیاسی این مکانیزم بر سبقه حقوقی آن غلبه دارد و به اعتقاد من یک مکانیزم حل و فصل اختلافات هم نمی‌تواند باشد، بلکه شاید یک مکانیزم تفسیری است. مراجع حل اختلاف ممکن است از عبارات و الفاظی که در برجام و قطعنامه مورد اختلاف است تفسیر ارائه دهند و  با ارائه تفسیر خود مشکل را حل کنند، بنابراین گویی این مکانیسم هم مکانیسم حل اختلاف و هم مکانیسم تفسیری است.

وی با بیان اینکه در نهایت این مکانیسم شورای امنیت را درگیر می‌کند گفت: در نهایت خط پایان این ساز و کار حل اختلاف درگیر شدن مجدد فعال در قضیه برجام با تصویب قطعنامه است. موضوع قطعنامه‌ای که در چارچوب این مکانیزم تصویب می‌شود این است که اگر سازش‌ها و گفت‌وگوها نتیجه نداد خط پایان این سازوکارها و حل اختلافات افتادن در دام شورای امنیت و تصویب قطعنامه‌‌هایی است مبنی بر اینکه این وضعیت ادامه پیدا کند یا خیر است.

سواری با بیان اینکه شورای امنیت به موجب ماده 24 منشور ملل متحد متولی اصلی حفظ صلح و امنیت بین المللی است گفت: در 1345 در سانفرانسیسکو روی کلمه «تکلیف» بیشتر از کلمه «مسئولیت» تاکید و جدل شد و مسئولیت اصلی حفظ صلح و امنیت بین المللی است. محمل حقوقی دخالت شورای امنیت در موضوع صلح و امنیت بین المللی ماده 24 است و در آن از تکلیف بیشتر صحبت شده است.

وظیفه ما حقوقدان‌ها ایجاد فضایی برای جلوگیری از اعمال «حق وتو» برای لغو و از بین بردن اسناد معتبر بین‌الملل است.

استاد دانشگاه تربیت مدرس بر کلمه تکلیف تاکید کرد و گفت: در ساز و کار حل اختلافات برجام اختیار کفایت نمی‌کند و باید بگوییم تکلیف دارد و تکلیف هم این نیست که فقط قطعنامه‌ای را تصویب کند. به اعتقاد من تکلیف نهایی و فرامتنی این است که شورای امنیت تلاش کند تا این سند از بین نرود، حفظ شود و تا جایی که ممکن است اجرا شود. همه چیز در تفسیر ماده 24 منشور حکایت از این دارد که شورای امنیت متولی حفظ صلح و امنیت بین المللی است و اختیارات محدود ندارد.

او با اشاره به نقش شورای امنیت در تولد و تکوین برجام گفت: شورای امنیت از مسیر سنتی وارد برنامه هسته‌ای ایران نشده است و منظور از ساز و کار سنتی این است که خود بر اساس ماده 39 منشور برنامه‌های هسته‌ای ایران را تهدید بر صلح و امنیت بین المللی قلمداد کند و از دریچه ماده 39 وارد شود. شورای امنیت از طریق ارسال پرونده توسط آژانس بین المللی اتمی به عنوان یک نهاد تخصصی وابسته به ملل متحد وارد برنامه‌های هسته‌ای شد.

سواری در ادامه گفت: طبق بند ج ماده 12 اساس‌نامه آژانس، اگر آژانس تخلفات از اجزا را مشاهده و خود از حل مسئله ناتوان باشد می‌تواند پرونده را به شورای امنیت انتقال دهد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بعد از سال‌ها درگیر بودن با پرونده هسته‌ای ایران در نهایت اظهار کرد که قادر نیست صلح آمیز بودن برنامه‌های هسته‌ای ایران را گواهی کند و طبق همین مواد پرونده ما را به شورای امنیت ارسال کرد و شورای امنیت آن را به مسیر سنتی هدایت کرد.

استاد دانشگاه تربیت مدرس بیان کرد: شورای امنیت درگیر پرونده هسته‌ای ایران شد و در کنار این، گفت‌وگوهای جمهوری اسلامی ایران با کشورهای 1+5 ادامه داشت. این گفت‌وگوها زمانی موفقیت آمیز بود و گاهی به مشکلات برمی‌خورد و وقتی اوباما روی کار بود گشایش صورت گرفت و مذاکرات جدی‌تر پیش رفت و به اعتقاد من شورای امنیت منفعل شد.

او بیان کرد: این شورا، علی‌رغم میل باطنی منفعل نشد، زیرا شورای امنیت از این گفت‌وگو‌ها حمایت می‌کرد اما یکی از ابعاد خودبسندگی برجام و سند قطعنامه این است که شورای امنیت در حالی که به فعالیت‌های خود ادامه می‌داد، گفت‌وگوهای 1+5 با ایران منجر به تعیین تکلیف برای شورای امنیت شد.

شورای امنیت یک رکن سازمان ملل است

وی اظهار کرد: با نگاه حقوقی مطابق ماده 35 معاهده وین 69، برای یک کشور ثالث اگر شما بخواهید یک تکلیف در قالب یک سند تحمیل کنید آن کشور باید هم به شکل مکتوب و هم به شکل صریح رضایت خود را اعلام کند.

سواری با بیان این سوال که چرا شورای امنیت تعیین تکلیف1+5 را پذیرفت گفت: بعضی‌ها می‌گویند 1+5 نماینده شورای امنیت بود. با توجه به محتوای چند قطعنامه‌ای که درباره ایران صادر شده است هیچ جا نه اشاره نشده است که 1+5 نماینده شورای امنیت بوده است.

وی درباره رویه شورای امنیت گفت: شورای امنیت در نظام معاهده‌سازی دخالت کرده است و گاهی شورای امنیت یک معاهده را با زور و تکیه بر فصل 7 منشور تبیین کرده است.

سواری با بیان اینکه مداخله برای شورای امنیت جای تردید دارد گفت: شورای امنیت شخصیت‌گونه مستقل ندارد و رکن سازمان ملل است، ارکان هم در سازمان‌های بین‌المللی شخصیت حقوقی مستقل ندارند مگر در اساس نامه سازمان این اجازه را داده باشند. اقدامات شورای امنیت بیشتر اجرایی است و تقنینی نیست اما نظام عهدنامه‌سازی نظام قانونگذاری است.

اقدام متقابل فقط در برابر دولت متخلف معنا پیدا می‌کند و در اینجا دولت متخلف احتمالا دولت ایالات متحده آمریکا است.

او با اشاره به قطعنامه1373 که درباره تروریسم صادر شد گفت: جامعه بین‌المللی ادعا دارد که این قطعنامه شورای امنیت نیست بلکه یک معاهده بین‌المللی و چند وجهی است، خود قطعنامه1373 باعث شد دولت ها به شکل گروهی عضو عهدنامه‌های آنتی تروریستی شوند.

وی به قطعنامه 1483به سال 2003 درباره غارت اموال فرهنگی عراق اشاره کرد و گفت: در این قطعنامه از تمام دولت‌های عضو ملل متحد خواسته شد که تمام اموال که از سال1990 از دست رفته است باید تجارت آنها را در سرزمین‌های خود ممنوع کنند.

استاد دانشگاه تربیت مدرس گفت: شورای امنیت بعضی مواقع به یک معاهده‌ تعهداتی علاوه تعهدات موجود در عهدنامه افزوده است، یعنی گستره معاهده را هم افقی توسعه داده است و هم نوع تعهدات را توضیح داده است. مانند قطعنامه 1807 در سال 2008 که آن هم فصل هفتم بود و در آنجا شورای امنیت اشاره کرد که تمام دولت‌های منطقه اطراف کونگو باید تمام اقدامات لازم را برای اینکه تضمین کنند محموله‌ها و مجوز خلبان‌هایی هواپیماهایی که در منطقه پرواز می‌کنند کنترل شود.

برجام یک سند دو جانبه نیست

او درباره حمایت شورای نگهبان گفت: در سال 2003 در قطعنامه 1664 در بخش غیر الزام‌آور قطعنامه شورای امنیت از موافقت نامه منعقد بین نیروهای سیاسی و احزاب ساحل عاج حمایت کرد.

سواری درباره اجرا و تفسیر معاهده بیان کرد: شورای امنیت درباره موافقت‌نامه‌ها و معاهداتی که در انعقاد آنها نقش نداشته است، تعهداتی را تحمیل کرده است و به تمام اعضا و جامعه بین‌الملل یادآوری کرده است. در قطعنامه 446 در سال 1379 در شکل غیر الزام‌آور قطعنامه از اسرائیل به عنوان قدرت اشغال‌گر خواست که کنوانسیون‌های ژنو را رعایت کند و به کنوانسیون‌ها وفادار باشد و آنها را رعایت کند.

استاد دانشگاه اظهار کرد: برجام چه با قطعنامه 2231 آمیخته باشد و چه از آن جدا باشد، نافی مسئولیت شورای امنیت در مداخله و تضمین برجام نیست. اگر فلسفه وجود برجام صلح امنیت بین‌الملل در نظر گرفته شود در راستای وظیفه شورای امنیت بوده است و شورای امنیت باید از آن محافظت کند و اگر فلسفه وجود برجام نظام عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای در نظر گرفته شود یکی از دغدغه‌های اصلی شورا امنیت عدم تکثیر سلاح‌های هسته‌ای است.

سواری در پایان اظهار کرد: وظیفه ما حقوقدان‌ها ایجاد فضایی برای جلوگیری از اعمال «حق وتو» برای لغو و از بین بردن اسناد معتبر بین‌الملل است که با اراده و رضایت منعقد شده و فلسفه وجود آن صلح و امنیت بین المللی است.

عهدنامه مودت قابل نقض نیست

در ادامه نشست دکتر سید قاسم زمانی استاد دانشگاه علامه بیان کرد: برجام یک سند بین‌الملل الزام‌آور است که تعهدات مختلف را بر طرف‌های خود اعمال می‌کند.

وی با اشاره به رای دیوان بین المللی دادگستری درباره سکوهای نفت گفت: ایالات متحده آمریکا مدعی بود که معاهده مودت میان ایران و امریکا به واسطه اقدام نظامی آمریکا علیه ایران قابل نقض نیست ولی نقض این عهدنامه می‌تواند به شیوه‌های مختلف به جز زور نقض شود. دیوان بین‌الملل دادگستری در قالب این استدلال که در حقوق بین‌الملل شیوه‌های نقض تعهد بین‌المللی طریقیت دارد و نه موضوعیت، ادعای آمریکا را رد کرد. بنابراین یک سند بین المللی به هر شیوه‌ای می‌تواند نقض شود و نقض یک امر عارض است که بعداً حادث می‌شود.

زمانی با اشاره به روح برجام گفت: اگر می‌خواهید به سراغ روح برجام بروید فراموش نکنید که میان روح و متن برجام اصل عدم انفکاک جاری است، ما با وحدت تعهدات مواجه هستیم و به همین دلیل از کلمه فرامتن استفاده شد. استناد به کلمه روح در مقابل متن دو ویژگی یک سند بین المللی را نشان می‌دهد، متن نشان‌دهنده ثبات و روح نشان‌دهنده پویایی یک سند است.

در نظام حقوق بین‌الملل خودبسندگی کامل و تمام عیار نداریم و برجام نیز در نظام عام حقوق بین الملل معنا پیدا می‌کند.

او با اشاره به پیوند میان برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت گفت: این پیوند این پیام را دارد که شاید اعضای دائم شورای امنیت التزام بیشتری به احترام به برجام و این قطعنامه داشته باشند. قطعنامه2231 شورای امنیت توسط اعضای دائم به تصویب رسیده است و ازآنها این انتظار بیشتر است که در راه تضمین اجرای برجام بکوشند و تهدید به لغو آن می‌تواند ناقض این قطعنامه باشد. برجام حداکثر دستاورد تفسیر شده برای جمهوری اسلامی ایران است و دولت ایران می‌توانست بیشتر از این امتیاز کسب کند و حداقل امتیاز اعتایی گروه 1+5  به ایران است.

وی با اشاره به اقدام متقابل در مقابل نقض ادعایی برجام توسط آمریکا گفت: اقدام متقابل فقط در برابر دولت متخلف معنا پیدا می‌کند و در اینجا دولت متخلف احتمالا دولت ایالات متحده آمریکا است و ایران چه اقدام متقابلی می‌تواند انجام دهد که آثار آن متوجه سایر طرف‌های برجام نشود. برجام یک سند دو جانبه میان ایران و آمریکا نیست و سندی است که علاوه بر ایران سایر دولت‌ها از جمله آمریکا نیز عضو آن هستند.

زمانی با اشاره به این جمله که «برجام یک رژیم خودبسنده است» گفت: با استناد به پیوندی که بین برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت ایجاد شده است و مکانیزمی که در برجام مورد توجه قرار گرفته است نظام حقوق بین الملل یک نظام واحد است و نظام‌های فردی یا اسنادی که در ذیل آن قرار دارند استقلال تام و کامل را برای هیچ رژم خودبسنده‌ای به ارمغان نمی‌آورند.

وی در پایان اظهار کرد: در نظام حقوق بین‌الملل خودبسندگی کامل و تمام عیار نداریم و برجام نیز در نظام عام حقوق بین الملل معنا پیدا می‌کند.