دین برای رعایت اخلاق ضمانت اجرا گذاشته است/ از صدا و سیما گله‌مندیم

پژوهشگر حوزه دین در دانشگاه علامه طباطبائی گفت: اخلاق فرادینی است و ما حتی اگر اعتقادی به دین نداشته باشیم می‌دانیم که ظلم امر بدی است یا عدالت چیز خوبی است. اما هنر دین این است که اولا اخلاق را توسعه می‌دهد و همچنین کار دومی که دین انجام می دهد ضمانت اجراست.

به گزارش عطنا، نشست «اخلاق در سیره پیامبر»، چهارشنبه، ۲۴ آبان به همت انجمن اسلامی دانشجویان آزاد اندیش و با سخنرانی حجت‌الاسلام سیدمحمدعلی ایازی در دانشکده ادبیات دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

حجت‌الاسلام سید محمدعلی ایازی، محقق و پژوهشگر حوزه دینی در این نشست بیان کرد: کسانی امروز داعیه جامعه دینداری را دارند که غیر از اینکه اعمال و گفته‌هایشان اخلاقی نیست خرافاتی هم هست.

وی افزود: کافی است به سخنرانی‌هایی که بعضی از روحانیون در صدا و سیما انجام می‌دهند، دقت کنید. این افراد طوری صحبت می‌کنند که ما به عنوان روحانی از شنیدن سخنانشان خجالت می‌کشیم. مثلا می‌گویند غیرمسلمان حق انتخاب شدن در جامعه اسلامی را ندارد.

این پژوهشگر بیان کرد: چقدر فاصله افتاده بین اندیشه‌هایی مثل بهشتی تا بینش امروز که افرادی به عنوان اسلام و تشیع هر کاری که می‌خواهند را انجام می‌دهند؟

وی اظهار کرد: اندیشمندان ما از این حرکت‌های غیراخلاقی متنفر هستند. همان طور که دکتر شریعتی فرمودند که اگر می‌خواهید چیزی را در جامعه خراب کنید از آن بد دفاع کنید. پس چرا بعضی افراد غیرکارشناس را به صدا و سیما می‌آورند تا با گفته های غلطشان شبهه ایجاد کنند؟

ایازی ادامه داد: قرآن کریم در دومین سوره که بر پیامبر نازل شده است می‌فرماید: تو در بالاترین مرتبه اخلاق هستی. همه آیاتی که خطاب به پیامبر نازل شده در تعریف پیامبر نیست بلکه بعضی آیات خطاب یا حتی در عتاب وی است. چرا چنین تعریفی را خداوند از پیامبر در قرآن مطرح کرده است؟ به نظر من قبل از اینکه بخواهد از پیامبر تعریف کند، می‌خواهد چگونه زیستن را بگوید.

این پژوهشگر با اشاره به نقش نرم‌خویی و تحمل در گفتار دینی گفت: نرم‌خویی برای کسی که می‌خواهد ارتباط معنوی با مردم داشته باشد اولویت اصلی است چرا که کسی که می‌خواهد مباحث دینی را مطرح کند چنین صفتی جز جدایی نشدنی او باید باشد. پیامبر می‌خواست در جامعه‌ای که جاهلیت در آن موج می‌زد صفت نرم‌خویی را داشته باشد چرا که بدون آن مردم از اطراف وی پراکنده می‌شدند.

ایازی همچنین بیان کرد: کسانی که خودکشی می‌کنند زمانی است که به پوچی رسیده‌اند چرا که نمی‌توانند در مقابل سختی‌ها ایستادگی کنند. در قرآن زمانی که سخن از پیامبران می‌کند متوجه می‌شویم که پیامبران دارای درجات مختلفی هستند مثلا فقط پنج پیامبر اولوالعزم و صاحب کتاب هستند.

با مخالفان خود با شرح صدر رفتار کنید

ایازی با اشاره به مسئله شرح صدر اظهار کرد: خداوند به پیامبر اکرم می‌فرماید تو باید در کارهایت صبر، بردباری، نرم‌خویی داشته باشی هم چنین صفت مهم دیگری که مطرح می‌کند مسئله شرح صدر یا همان دریا دلی است.

وی با اشاره به سخن امیرالمومنین درباره ویژگی مهمی که حاکمان جامعه باید داشته باشند گفت: امام‌علی(ع) درباره مدیران جامعه می‌فرماید که حاکمان جامعه باید در مقابل مخالفان دریا دل باشند مثلا تا حرفی از مخالف شنیدند در پی حصر آن برنیایند بلکه سعه صدر داشته باشند.

این پژوهشگر ادامه داد: خداوند در قرآن خطاب به پیامبر می‌فرماید: «أَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ، وَوَضَعْنَا عَنْكَ وِزْرَكَ» آيا براى تو سينه‏ ات را نگشاده‏‌ايم، قرآن این واژه را راجع به رسول اکرم و حضرت موسی مطرح کرده است.

وی افزود: به لحاظ فردی و خانوادگی مسئله شرح صدر بسیار با اهمیت است مثلا دو دانشجو با دو عقیده مختلف با هم قصد صحبت دارند. نسبت شرح صدر اینجا چیست؟ این است که نظر مخالف را به رسمیت بشناسیم. آیا همه مردم دنیا یک فکر و عقیده دارند؟ اینطور نیست چرا که قرآن کریم می فرماید: خداوند اراده‌اش این نبوده است که همه مردم ایمان به خدا بیاورند. این به رسمیت شناختن نظر دیگران در قرآن هم مطرح شده است.

این پژوهشگر با اشاره به معنای شرح صدر گفت: شرح صدر معنایش این است که انسان زمانی که در مقابل دیگران قرار می‌گیرد قدرت تحمل داشته باشد و آن به معنی این نیست که تسلیم طرف مقابل شود. یکی از مهارت‌های مهم زندگی داشتن شرح صدر است و باید انسان‌ها بپذیرند که یک فکر واحد وجود ندارد ولی باید در کنار هم به اهداف والایشان برسند.

ایازی با اشاره به جنگ‌های پیامبر بیان کرد: ممکن است این سوال پیش آید که اگر پیامبر چنین شرح صدری داشت پس این جنگ‌ها به چه دلیل بود؟ من در کتاب آزادی قرآن به صورت مبسوط صحبت کرده‌ام که تمام جهادهای پیامبر دفاعی و نه ابتدایی بوده. مثلا برای اینکه عده‌ای را مسلمان کند جهادی انجام داده است.

وی افزود: شرح صدر پیامبر در مرحله دعوت بوده است ولی زمانی که طرف مقابل شمشیر می‌کشد او باید چه کند؟ در تمام دنیا دفاع را امری واجب می‌دانند. جنگ‌های پیامبر هیچگاه به این گونه نبوده است که بخواهد از طریق زور مردم را به اسلام دعوت کند.

وی افزود: امیرالمومنین فرموده که اگر خوارج دست به شمشیر نبرند من بیت المال و حق شان را هم مختل نمی کنم و می‌توانند حرفشان را در جامعه بزنند.

هر حرفی را به نام دین قبول نکنیم

ایازی با اشاره به منطق استدلال به عنوان یکی از ویژگی‌های پیامبر بیان کرد: آن چیزی که بین قرآن و وضعیت جامعه کنونی است فاصله زیادی وجود دارد. خداوند به پیامبر فرموده است که ما این کتاب را فرستادیم و تو باید منطق آن را برای مردم باز کنی تا مردم بی‌اندیشند. ما در جامعه نباید یک دین‌داری چشم و گوش بسته را ترویج کنیم بلکه دین اگر بخواهد از بدعت‌ها دور باشد منطقی جز استفاده از عقل ندارد.

این پژوهشگر با اشاره به کتاب کافی گفت: کتاب کافی 15 هزار حدیث دارد اما کسانی که این کتاب را نقادی کردند ببینید که چند تا از احادیث آن را معتبر می دانند؟ درحالی که کتاب کافی یکی از معتبرترین کتاب‌ها و جز کتب اربعه است.

وی افزود: از چه راهی می‌توانیم بفهمیم یک حدیث درست است یا نه؟ اینطوری نباید باشد که هرچیزی که مطرح شد را بدون پالایش قبول کنیم چرا که بعضی از مطالب ناراست بر دین ما وارد شده بنابراین دقت ماست که باید راه صحیح را به ما نشان دهد. ما نباید هزچیزی را بدون تعقل بپذیریم بلکه باید با منطق و حکمت مردم به سمت دین بروند.

وی در پاسخ به سوال یکی از دانشجویان که پرسید اخلاق بالاتر است یا ساحت دین گفت: شکی نیست که اخلاق فرادینی است و ما حتی اگر اعتقادی به دین نداشته باشیم می‌دانیم که ظلم امر بدی است یا عدالت چیز خوبی است. اما هنر دین این است که اولا اخلاق را توسعه می‌دهد و همچنین کار دومی که دین انجام می دهد ضمانت اجراست.

این پژوهشگر در پاسخ به سوال یکی از دانشجویان که پرسید رفتار پیامبر با جامعه جاهلیت بعد از اینکه به حکومت اسلامی رسیدند چگونه بود؟ اظهار کرد: بهترین منبع در این زمینه قرآن کریم است که  سوره‌های آن به دو دسته مکی و مدنی تقسیم می‌شوند و آیاتی که در سوره‌های مدنی مطرح می‌شوند بهترین پاسخ به این سوال است.

وی در پاسخ به سوال یکی از دانشجویان که پرسید نحوه برخورد پیامبر با کسانی که در اقلیت دینی بودند چگونه بود؟ گفت: بحث اقلیت های دینی یکی از مباحث مهم جامعه ماست که باید بدانند چگونه با مخالفین خود برخورد داشته باشند؟ آیه سوره 62 بقره و آیه 69 سوره مائده می‌فرماید: اینجوری نیست که چون شما خود را حق می‌دانید به بهشت می‌روید بقیه به جهنم؛ بلکه حقانیت همیشه در دین اسلام مهم بوده است.

ایازی در پاسخ به سوال یکی از دانشجویان که پرسید حجاب در چه حد جبر است و چه برخوردی باید با آن شود؟ اظهار کرد: من شما را به مقاله الزام حجاب ارجاع می‌دهم ولی شخصا اعتقادی به دخالت حکومت در باب حجاب ندارم چرا که تجربه این سی سال به ما فهمانده است که تنبیه و اجبار نتیجه بخش نبوده است و معتقدم حجاب یک امر قرآنی است همچنین در این مقاله استدلال دارم که چرا حجاب زن‌ها باید بیشتر از مردها  باشد.