رویکرد آموزش عالی به انجمن‌های علمی-دانشجویی

هفته آینده انتخابات انجمن‌های علمی-دانشجویی دانشگاه علامه طباطبائی آغاز می‌شود. از این رو مروری بر اهمیت و ضرورت چنین تشکلی در دانشگاه‌ها می‌تواند به درک ما از این فعالیت‌های داوطلبانه علمی کمک کند.

فاطمه ملک‌محمدی*-عطنا؛ افراد پس از طی دوره دبستان، دبیرستان و اصطلاحاً نظام آموزش و پرورش وارد نظام آموزش عالی می‌شوند، مسلماً این دو نظام باید تفاوت‌های ساختاری عمیقی با هم داشته باشند چرا که فرد در رده‌های سنی بالاتر به رشد پیشرفته‌تری نیاز دارد تا توانایی اداره خود و زندگی‌اش را پیدا کند.

در نظام تحصیلی آموزش و پرورش، فرد سر کلاس می‌نشیند و پس از اتمام ساعات مدرسه به خانه برمی‌گردد و این روند ادامه دارد تا وارد دوره آموزش عالی می‌شود، یکی از تفاوت‌های اساسی نظام تحصیلی آموزش و پرورش با نظام تحصیلی آموزش عالی فعالیت‌های جانبی فرد در دانشگاه است، فرد پس از طی دوران بلوغ و ورود به دانشگاه باید به یادگیری مهارت‌های اجتماعی بپردازد و اینجاست که نقش تشکلات دانشجویی در این مهارت‌یابی خود را نشان می‌دهد.

در دانشگاه‌ها تشکل‌های دانشجویی زیادی هستند؛ بسیج دانشجویی، انجمن‌های اسلامی، کانون‌های فرهنگی و انجمن‌های علمی. با توجه به رسالت دانشگاه که تربیت‌ دانش‌آموخته‌گان با مهارت، افراد متخصص و کاردان برای تعالی علمی و اجتماعی جامعه است و اهمیت یادگیری مهارت‌های اجتماعی فرد در سن ورود به دانشگاه، مناسب‌ترین تشکل که هر دو می‌تواند هر دو رسالت را به انجام برساند «انجمن‌های علمی-دانشجویی» هستند.

وجه تمایز «آموزش و پرورش» و «آموزش عالی»

بنابر نظر وزارت علوم، «انجمن‌های علمی-دانشجویی» هم در حوزه علم فعالیت می‌کنند و هم موجب تقویت مهارت‌های اجتماعی شامل مهارت کارِ گروهی، مهارت تبدیل ایده به عمل، مهارت ارتباط، مهارت مدیریت و اجرا، مهارت تامین هزینه‌های مالی، مهارت هم‌اندیشی، آزاداندیشی و تفکر انتقادی می‌شوند.

اﻧﺠﻤﻦ ﻋﻠﻤﻲ داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ به ﺗﺮوﻳﺞ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻛﺎرﮔﺮوﻫﻲ، آﻣﻮزش ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﻛﺎرﺑﺮدي، ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ، ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ و ﺗﺮوﻳﺞ ﺧﻼﻗﻴﺖ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن و ﺗﺮوﻳﺞ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﭘﮋوﻫﺶ در ﺟﺎﻣﻌﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻣﻲﭘﺮدازد و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎزوي ﭘﺮﺗﻮان در راﺳﺘﺎي ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﻲ ﻛﺸﻮر ﻗﺪم ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﺗﺤﻘﻖ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻤﺪنﺳﺎز اﺳﻼﻣﻲ-اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد.

اﻧﺠﻤﻦ ﻋﻠﻤﻲ داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻏﻴﺮاﺟﺒﺎري ﺑﻮدن آﻣﻮزش، ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻛﺴﺐ داﻧﺶ را نیز ﻟﺬتﺑﺨﺶ و ﻧﺸﺎط آﻓﺮﻳﻦ ﻣﻲکند و آﻧﭽﻪ اﻧﺴﺎن در ﻳﻚ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲکند ﺑﻪ اﻧﺪازه آنچه ﻛﻪ از دروس آﻣﻮزﺷﻲ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻬﻢ و ارزﺷﻤﻨﺪ می‌شود.

یکی از بهترین راهکارهای تخصص یافتن فرد در رشته خود شرکت در انجمن‌های علمی است چرا که آﻣﻮﺧﺘﻪﻫﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ و ﻛﻼﺳﻲ ﺑﺴﺘﺮي ﻧﻴﺎز دارد ﺗﺎ در آن ﻓﻀﺎ، ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﭘﺮورش و ﺑﺎرور ﺷﻮﻧد و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‌ﻫﺎي اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻋﻠﻢ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪﺷﺪه ﺑﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪ، ﮔﻔﺘﺎر، ﻋﻤﻞ و اﻗﺪام در زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺣﺮﻓﻪاي ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻼن ﻛﻤﻚ ﻣﻲ‌ﻛﻨﺪ.

ارﺗﺒﺎط ﻣﻮﺛﺮ، اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ، ﻫﻤﻜﺎري، ﭘﺬﻳﺮش ،اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي، ﮔﺬﺷﺖ و ﺗﻼش در ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﻣﺸﺘﺮك در ﺳﺎﺧﺘﺎري ﭘﻮﻳﺎ در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ.

فرد پس از طی دوره آموزش و پرورش و آموزش عالی می‌خواهد وارد بازار کار شود تا در تعالی جامعه خویش سهمی داشته باشد و باز هم در اینجا اهمیت انجمن‌های علمی است که خود را نشان می‌دهد؛ ﻣﻮارد ﺑﻲﺷﻤﺎري را ﻣﻲ‌ﺗﻮان ﻧﺎم ﺑﺮد ﻛﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻓﻌﺎل در اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ، ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫﺎﻳﻲ را ﻛﺴﺐﻛﺮده‌اﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻓﺎرغ‌اﻟﺘﺤﺼﻴﻠﻲ در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﻴﻔﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آﻧﻬﺎ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ.

انجمن‌های علمی خاستگاه دانشجویان توانمند

انجمن‌های علمی دانشجویی متشکل از دانشجویان علاقه‌مند به مشارکت در فعالیت‌های علمی در یک دانشکده یا گروه آموزشی است و دانشجویان کلیه گرایش‌ها و مقاطع تحصیلی یک رشته دانشگاهی، اعضای انجمن علمی متناظر با همان رشته به شمار می‌روند.

شورای مدیریت انجمن علمی متشکل از 5 عضو اصلی و 2 عضو علی‌البدل است که با انجام انتخابات از میان اعضای انجمن، با رأی مستقیم آنان و کسب اکثریت نسبی آرا برای مدت یک سال انتخاب می‌شوند.

دانشجویان با اهداف علمی و تخصصی گرد هم می‌آیند و با فعالیت در انجمن‌های علمی ضمن ترویج و تعمیق فضای علمی در دانشگاه‌ها، زمینه رشد خود را نیز فراهم می‌کنند و فرصتی برای پیاده‌سازی آموخته‌ها و مشاهده نتایج آن در عمل نیز هست.

بنابراین دور از انتظار نخواهد بود که دانشجوی فعال در انجمن‌های علمی را فردی بدانیم که به مراتب نسبت به هم‌کلاسی‌های خود توانمندتر و باتجربه‌تر است؛ چنین توانمندی‌ها و مهارت‌هایی است که خروجی دانشگاه‌ها را در عمل شایسته‌تر و توانمندتر می‌سازد.

تجربه انجمن علمی، افراد را در حوزه‌ تخصصی و زمینه علمی که در آن مشغول به تحصیل هستند، کارآزموده می‌سازد. به عبارتی، فرد پیش از ورود به دنیای حرفه‌ای آنچه را که باید خواهد آموخت و از این رهگذر نسبت به هم‌دوره‌ای‌های خود چند گام جلوتر خواهد بود.

شاخص موثر بودن و موفق بودن یک انجمن علمی میزان اقبال دانشجو برای فعالیت داوطلبانه در آن انجمن علمی است. این شاخص میزان اثرگذاری فعالیت‌ها و قدرت مدیریت شورای مرکزی انجمن علمی را نیز گواهی می‌دهد.

اصولا فعالیت در انجمن‌های علمی نیز با بیشترین اقبال از سوی دانشجویان مواجه است. مزایایی که در پاراگراف‌های پیشین مورد اشاره قرار گرفت در کنار دور بودن فضای انجمن‌های علمی از حاشیه‌ها و رویکرد تخصصی و علمی از مزایای جدی انجمن‌های علمی است که منجر به اقبال بیش از پیش دانشجویان می‌شود.

شروع به فعالیت رسمی انجمن‌های علمی دانشجویی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی به دهه هفتاد باز می‌گردد. البته انجمن‌های علمی سابقه‌ای طولانی‌تر از حیث تاسیس و فعالیت در کشور دارند؛ اما آن‌چه به عنوان یک برنامه رسمی و قانونی و از طریق ابلاغ آیین‌نامه انجام پذیرفته به نیمه دوم دهه 70 هجری شمسی باز می‌گردد.

اداره کل فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم متولی و سیاست‌گذار در حوزه انجمن‌های علمی دانشجویی است و در این زمینه چند برنامه در این اداره کل پیگیری می‌شود: سیاست‌گذاری از طریق اصلاح و ابلاغ آیین‌نامه‌ها و دستوالعمل‌ها، راه‌اندازی و حمایت مستقیم اتحادیه انجمن‌های علمی دانشجویی، پایش مستمر و نظارت بر وضعیت انجمن‌های علمی دانشجویی در دانشگاه‌ها، برگزاری جشنواره‌ها و نشست‌های سراسری و مشخصا جشنواره ملی حرکت.

با توجه به اهمیت و لزوم انجمن‌های علمی دانشجویی در آموزش عالی به بررسی وضعیت این انجمن‌ها در بزرگترین دانشگاه علوم انسانی خاورمیانه، دانشگاه علامه طباطبائی چگونه است و این دانشگاه تا چه اندازه به ستون فقرات آموزش عالی اهمیت می‌دهد تا افرادی متخصص و با مهارت را برای رشد و تعالی جامعه خود فارغ‌التحصیل کند.

امیدواریم در انتخابات پیش روی انجمن‌های علمی-دانشجویی شاهد بالا رفتن کیفیت عملکرد دانشجویان فعال و مسئولان معاونت فرهنگی باشیم.

* دانشجوی کارشناسی ارشد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی