ضرورت ثبت اسناد اداری «الکترونیکی» در آرشیو ملی

 رئیس کتابخانه ملی در افتتاحیه سومین کنگره متخصصان علوم اطلاعات گفت:‌ انجمن علمی کتابداری‌ مغفول‌ واقع شده و دلیل‌ آن هم این است که در اساسنامه‌ این انجمن‌ توجه به‌ کتب‌ درسی‌ برای رشته کتابداری‌ نوشته شده است اما کمیسیون‌ آموزش و تحقیقات مجلس و همچنین وزارت علوم به این موضوع توجه نمی‌کند.

به گزارش عطنا، سومین کنگره متخصصان علوم اطلاعات با حضور استادان دانشگاه و پژوهشگران این حوزه در مرکز همایش های کتابخانه ملی به مدت دو روز آغاز به کار کرد.

در افتتاحیه این کنگره دو روزه یکشنبه، 14 آبان‌ماه با حضور سعید رضایی، دبیر علمی کنگره متخصصان علم اطلاعات، فریبرز خسروی، رئیس هیئت مدیره انجمن علمی کتابداری ایران، اشرف بروجردی‌ رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران‌، علی زرافشان،‌ معاون آموزش‌ متوسطه‌ وزارت آموزش و پرورش و سعيد انبارلويی، مدير كل آرشيو اسناد ديداری و شنيداری صدا و سيما ايران برگزار شد.

در این مراسم، سعید رضایی، دبیر علمی سومین کنگره متخصصان علم اطلاعات با اشاره به اینکه اگر بخواهیم در خصوص انجمن‌ها و همایش‌های گذشته اطلاعاتی کسب کنیم باید به آرشیو ملی سر بزنیم، اظهار کرد: اگر در سال 1440، 48 کنگره علوم اطلاعات را برگزار کنیم و بخواهیم به اطلاعات کنگره‌های پیش از آن دست یابیم چاره‌ای نداریم جز اینکه از آرشیو ملی در این راه کمک بخواهیم.

دبیر علمی کنگره متخصصان علم اطلاعات با اشاره به اینکه امروزه در کنار کتابخانه ملی و کتابخانه مجلس صدها کتابخانه دیگر میراث مکتوب گذشته را نگهداری می‌کنند و مکاتبات اداری سال‌های گذشته آرشیو شده‌اند، گفت: دغدغه‌ای که در حال حاضر وجود دارد این است که آیا برای مکاتبات اداری فکری کرده‌ایم که امروزه اغلب به صورت الکترونیکی انجام می‌شوند؟

رضایی ادامه داد: امروزه تمام کارها به صورت الکترونیکی و توسط سیستم‌های کامپیوتری انجام می‌‌شود و میراث مکتوب جایی ندارد؛ باید کاری کنیم تا مکاتبات اداری الکترونیکی هم در آرشیو ملی ایران ثبت شود.

وی یادآور شد: امیدوارم در این دو روزی که کنگره برگزار می‌شود، بتوانیم 70 مورد از100  ایده برتری که به دبیر خانه کنگره ارسال شده است را مورد بررسی قرار دهیم تا میراث دار خوبی برای اسناد مکتوب و الکترونیکی کشور باشیم.

خیلی از فرایندهای کتابداری سنتی مانده است

در ادامه، فریبرز خسروی رئیس هیئت مدیره انجمن علمی کتابداری ایران اظهار کرد: در گذشته در رابطه با بحث انجمن کتابداری صحبت‌های  بسیار زیادی وجود داشت، اما امروز شاهد برگزاری مناسب آن هستیم.

خسروی خاطرنشان کرد: در سال‌های دور رئیس جمهور وقت ایران دستورالعمل این انجمن را صادر کرد و امروز باید شکرگذار خداوند باشیم که زمینه بروز استعدادهای متفاوت را پدید آورده است؛ همچنین باید از تمامی نهادهایی که به انجمن کمک کردند و دست اندرکارانی که سبب به وجود آمدن چنین انجمنی شدند تشکر کنیم.

رئیس هیئت مدیره انجمن علمی کتابداری ایران با اشاره به این موضوع که سیستم کتابداری ایران دو مشکل اساسی دارد، گفت: از سوی بسیاری از افرادی که در جامعه کتابداری صاحب سبک هستند سنت‌گرا و متصل به گذشته مانده‌اند و از سوی دیگر بسیاری از متخصصان به دنبال راهکارهای مدرن و شیکی هستند که شاید دردی را دوا نکند.

وی یادآور شد: امروز باید تمامی مشکلات و دردها را بیان کنیم و به جای اینکه دو دستگی ایجاد شود به حل معضلات بپردازیم.

انجمن علمی کتابداری‌ مغفول‌ واقع شده است

همچنین اشرف بروجردی،‌ رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران‌ با اشاره به اینکه اگر امروز همایش‌ها و انجمن‌های زیادی برگزار می شود به دلیل اراده مستحکم است، اظهار کرد: برای تکوین‌ جامعه مدنی قدرت باید‌ بین همه مردم جامعه و صاحب‌نظران‌ توزیع شود چراکه این قدرت منسجم‌ سبب می‌شود تا مشارکت جمعی‌ به وجود آید‌.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران‌ با بیان اینکه اگر امروز انجمن‌های زیادی را شاهد هستیم‌ به دلیل قانون سوم مجلس‌ شورای اسلامی است، اظهار کرد: در ماده 182 قانون برنامه سوم‌ گنجانده شده‌ است تا دولت‌ شرایط‌ و تسهیلاتی‌ را ایجاد کند که مردم به صورت داوطلبانه‌ در نهادهای‌ مردمی‌ حضور یابند‌.

وی خاطرنشان کرد: بعد از NGO ها، سمن‌ها تشکیل شدند که البته اعتراض‌های زیادی را نسبت به آن داشتیم، اما متأسفانه این اعتراضا‌ت به جایی نرسید‌ و برخلاف‌ قانون برنامه سوم که بحث داوطلبانه بودن را مطرح می‌کرد در سمن‌ها به این موضوع توجهی نشد.

بروجردی با اشاره به اینکه انجمن‌های اجتماعی‌، صنعتی‌ و علمی‌ باید از یکدیگر‌ تفکیک‌ شوند، گفت: انجمن‌ها هر کدام این پتانسیل را دارند‌ که به صورت مستقل و تخصصی‌ شبکه‌سازی شوند، تبادل نظری که هر یک از انجمن‌های تخصصی‌ با یکدیگر دارند‌ در نهایت‌ سبب می‌شود تا به نظام‌ برای تصمیم‌گیری‌اش کمک کند، اگر به قانون برنامه سوم مراجعه کنید در ماده 70  آن می‌بینید که شورای اداری استان‌ها و شهرستان‌ها موظف‌ هستند که برای تصمیم‌گیری و ارائه ایده‌‌های خود از تمام انجمن‌ها دعوت کنند.

وی تصریح کرد: انجمن علمی کتابداری‌ مغفول‌ واقع شده و دلیل‌ آن هم این است که در اساسنامه‌ این انجمن‌  «توجه به‌ کتب‌ درسی‌ برای رشته کتابداری‌» نوشته شده است اما کمیسیون‌ آموزش و تحقیقات مجلس و همچنین وزارت علوم به این موضوع توجه نمی‌کند.

بروجردی یادآور شد: امیدوارم‌ در طول این همایش‌ رویکرد‌های جدیدی که برای بهره‌مندی‌ کتب‌ در جهان وجود دارد‌ بررسی‌ شود و برای حفظ‌ میراث‌ فرهنگی و مکتوب‌ که مایه‌ افتخار هر کشور است‌ به نتایج مطلوبی‌ برسیم‌.

حذف‌ کتابداران‌ از آموزش و پرورش آسیب جدی‌ است

علی زرافشان،‌ معاون آموزش‌ متوسطه‌ وزارت آموزش و پرورش‌ هم در سخنانی در خصوص‌ عناوین‌ مختلف‌ این کنفرانس‌، اظهار کرد: از بین عناوین‌ مختلفی‌ که برای این کنفرانس‌ انتخاب شده است، سه موضوع سواد اطلاعاتی‌ و کتابخانه‌های آموزشی‌، کتابخانه‌های کودک‌ و فناوری و نوآوری‌ از اهمیت‌ بسیار زیادی‌ برخوردار‌ هستند.

معاون آموزش‌ متوسطه‌ وزارت آموزش و پرورش‌ با اشاره به اینکه کودکان از همان ابتدای دوران مدرسه‌شان‌ باید‌ ذهن‌ خود را برای خواندن آماده کنند، اظهار کرد: در وزارت آموزش و پرورش معاونت پرورشی‌ و کانون پرورش‌ فکری‌ کودکان و نوجوانان‌ در خصوص آموزش‌های لازم به کودکان فعالیت می‌کنند.

وی با بیان اینکه در حال حاضر 200 هزار کتابخانه‌ دانش‌آموزی‌ در کلاس‌ها وجود دارد، اظهار کرد: حذف‌ کتابداران‌ از آموزش و پرورش آسیب جدی‌ است که اثر آن در آینده قابل مشاهده خواهد بود. معاونت پرورشی با به کارگیری ظرفیت‌ دانش‌آموزان تحت عنوان کتابیار‌ به حل این معضلات‌ می‌پردازد‌.

زرافشان‌ خاطرنشان کرد: کانون پرورش فکری کودک و نوجوان مراکز سیار‌ و ثابت‌ و همچنین‌ مراکز ویژه‌ای را راه اندازی کرده است‌ که در خصوص‌ کتاب و کتابخوانی‌ به کودکان و دانش‌آموزان آموزش‌های لازم را می‌دهد، همچنین سه ناشر بزرگ در کنار آموزش و پرورش هستند که به تولید محتوای کودکانه‌ می‌پردازند.

معاون آموزش‌ متوسطه‌ وزارت آموزش و پرورش‌ در خصوص کتابخانه‌های الکترونیکی‌، اظهار کرد: کتابخانه و کتابداران‌ در عصر الکترونیکی‌ تحت تأثیر فناوری‌های نوین‌ و مجازی قرار گرفته‌اند، اگرچه‌ به طور کامل‌ نتوانستند‌ کتابخانه‌ها را تبدیل به موزه کنند اما تا حد بسیار زیادی اثرگذار‌ بوده‌اند.

وی با اشاره به اینکه ارزش منابع چاپی به عنوان اسناد‌ تنها برای حفظ میراث مکتوب‌ ارائه می‌شود، اظهار کرد: کتابخانه‌ها برای این موضوع تأسیس شده‌اند که منابع مختلف اعم‌ از چاپی و غیرچاپی‌ را که به عنوان میراث  وجود دارند و خوانده می‌شوند را در خود نگه دارند.

زرافشان‌ با بیان اینکه فناوری‌ اطلاعات و ارتباطات‌ از سه دهه پیش‌ کار خود را جدی در ایران‌ آغاز کرده است، گفت: در حال حاضر در خصوص این فناوری‌ بین صاحب‌نظران‌ دو دیدگاه‌ مختلف وجود دارد، یک نگاه ابزاری‌ و دیگری‌ نگاه تمدنی‌؛ طرفداران نگاه ابزاری تصور می‌کنند که فناوری اطلاعات در حوزه کتابداری‌ ابزاری است همانند دیگر ابزارهایی‌ که برای ارائه خدمات به کار می‌روند و همچنین در مقابل‌ طرفدارانی‌ که نگاه تمدنی‌ دارند‌ آن را ابزاری‌ مانند دیگر‌ ابزار نمی‌بینند بلکه از آن با عنوان تسهیل‌‌کننده در حوزه کتابداری‌ می‌پندارند.

معاون آموزش‌ متوسطه‌ وزارت آموزش و پرورش‌، تصریح کرد: اولین تأثیری که فناوری اطلاعات می‌گذارد‌، تعریف سواد است و سواد اطلاعاتی به وجود آمد که این سواد برای همه افرادی که زندگی می‌کنند اهمیت دارد‌.

وی با اشاره به اینکه محتوای دیجیتال‌ خود را به جامعه بشریت‌ تحمیل‌ کرده است و بخش بزرگی از اطلاعات از طریق‌ آن به دست می‌آید‌، گفت: رقابت شانه به شانه رسانه‌ها و اثرگذاری‌ که دارند‌ سبب شده که تکنولوژی‌ رسانه‌ای عرصه‌ جدیدی را در این حوزه ایجاد کند.

معاون آموزش‌ متوسطه‌ وزارت آموزش و پرورش‌، خاطرنشان کرد: زبان‌ و سواد رسانه‌ای یکی از نیازهای‌ اساسی‌ جامعه بشریت‌ است که شامل‌ خواندن‌، فهمیدن‌، تعامل با محتوا‌ و توانایی درک‌ و استفاده از قالب‌ نوشتاری‌ زبان مورد نیاز جامعه است.

وی در خصوص چالش‌هایی که در بحث‌ فناوری الکترونیکی‌ وجود دارد، گفت: فرهنگ نشر‌ و فرهنگ‌ خواندن‌ توط‌ فناوری‌های الکترونیکی‌ جدید تحت تأثیر‌ قرار گرفته‌اند و امروزه‌ شاهد این موضوع هستیم که افراد به خواندن متن‌هایی کوتاه عادت کرده‌اند.

زرافشان‌ تصریح کرد: دغدغه‌ای که بین همه نهادها مشترک‌ است، بحث‌ سواد خواندن است‌ اگر بخواهیم‌ فرهنگ کتابخوانی‌ را در کشور گسترش‌ دهیم چاره‌ای نداریم جز اینکه از مدارس‌ و کودکان‌ این را شروع کنیم‌ و موضوع‌ چگونه‌ خواندن را در بین دانش‌آموزانمان‌ تقویت کنیم‌.

وی با اشاره به اینکه دانش‌آموزان مورد ارزیابی‌ قرار می‌گیرند، ادامه داد: در سه زمینه مطالعاتی که شامل‌ اهداف خواندن‌، فرآیند درک مطلب‌ و رفتار خواندن‌ و نگرش‌ خواندن‌ دانش‌آموزان مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرند. توجه به این نکته ضروری‌ است که بدانیم هر چقدر‌ درک دانش‌آموزان از خواند و نوشتن  بیشتر شود کشور‌ پیشرفت‌ بیشتری خواهد داشت. این ارزیابی از طریق پرسشنامه‌هایی که میان دانش‌آموزان‌، معلمان و مدیر مدرسه‌ پر می‌کنند انجام می‌گیرد و امید است به آن چیزی که ما برای توسعه‌ فرهنگ خواندن نیاز داریم‌ برسیم‌.

بخشی از هويت هر کشور در اسناد آن کشور است

در بخش دیگر مراسم افتتاحیه سعيد انبارلويی، مدير كل آرشيو اسناد ديداری و شنيداری صدا و سيما با اشاره به اينكه فناوری های جديد ميراث گذشته را كنار زده‌اند، اظهار كرد: در فناوری و رسانه‌های جديد آسيب های بسيار زيادی وجود دارد و بايد به اين آسيب ها و چالش ها توجه كرد.

وی ادامه داد: سازمان‌هايی كه منابع ديداری و شنيداری دارند به سير تحولاتی كه انجام می‌شود بايد توجه كنند و بدانند كه اگر آسيبی به آرشيو آنها وارد شود بر روی آيندگان هم تاثير دارد.

مدير كل آرشيو اسناد ديداری و شنيداری صدا و سيما خاطرنشان كرد: تاريخ هر كشور به منزله ميراث آن كشور است و اگر تاريخ آسيب ببيند هويت هم از بين میرود، بايد به اين نكته توجه كنيد بخشی از اين هويت در اسناد هستند.

انبارلويی با اشاره به اينكه كشورهای ديگر تمدن ما را دزديده اند، گفت: به دليل نبود اطلاعات لازم در ایران، كشورهای همسایه با وجود اينكه تمدن زيادی هم ندارند بسياری از ميراث كشور ما را به نام خود ثبت كرده اند.

مدير كل آرشيو اسناد ديداری و شنيداری صدا و سيما با اشاره به اينكه قدرتمند ترين كشورها آنهايی هستند که فناوری اطلاعات دارند، اظهار كرد: كشورها طبق اطلاعاتی كه به اشتراک می گذارند به قدرت دست يافته اند، به همين دليل است كه مراكز آموزشی به توجه دولت احتياج دارند.

وی يادآور شد: انسان هایی كه در حال آموزش ميراث هستند تحت عنوان مغز افزارهايی هستند كه می توانند به سخت افزارها و نرم افزارها برسند و اگر اين مغز افزارها به خوبی آموزش نببيند به سخت افزاريی و نرم افزاری نمی رسند.