آیا قطار کنکور به «1400» می‌رسد؟

سازمان سنجش کشور هر سال شاهد اعتراضات داوطلبانی است که نسبت به کارنامه نهایی خود معترض هستند، اما این اعتراضات در سال جاری قوت بیشتری گرفت. با وجود قوانین مصوب در مورد حذف کنکور و اجرای روش‌های جایگزین اما کنکور همچنان معمای حل‌‌نشدنی نظام آموزشی کشور است.

معصومه مومی‌وند-عطنا؛ کنکور سراسری سال 1396در حالی برگزار شد که 929 هزار و 791 نفر در مجموع پنج رشته مختلف با هم به رقابت پرداختند. در این میان سهم گروه آزمایشی علوم تجربی بیشتر از سایر رشته‌ها بود به گونه‌ای که 580 هزار و 301 نفر در این گروه آزمایشی شرکت کردند.

در پی اعلام نتایج آزمون سراسری اعتراضاتی در مقابل ساختمان مرکزی سازمان سنجش شکل گرفت که بنا بر گفته رئیس سازمان سنجش بیشترین معترضان از گروه علوم تجربی بودند. این داوطلبان نسبت به سهمیه‌های ثابت این گروه آزمایشی و همچنین قانون ششم توسعه، و افزایش ظرفیت پنج درصدی که از امسال اجرایی شده و پنج درصد از ظرفیت آزاد پذیرش در علوم تجربی کاهش یافته، اعتراض داشتند.

برخی از معترضان مدعی شده بودند با وجود اینکه رتبه مناسبی در کنکور سال جاری کسب کرده‌اند اما در هیچ دانشگاه و شهری قبول نشده‌اند. برای مثال می‌توان به داوطلبی اشاره کرد که در رشته تجربی از منطقه دو با وجود کسب رتبه زیر دو هزار و در شرایطی که هفت هزار نفر گنجایش برای رشته‌های پزشکی و دندانپزشکی وجود داشته و از تمام امکان‌های انتخاب رشته خود استفاده کرد، اما قبول نشده است. همچنین داوطلبی با رتبه 1017 به رغم استفاده از تمام فرصت‌های انتخاب رشته در هیچ یک از رشته‌ محل‌های انتخاب خود قبول نشده است. همین مسائل موجب بروز اعتراضاتی در بین داوطلبان شد.

در این خصوص نماینده مردم تهران در کانال تلگرامی خود نوشته بود: در روزهای گذشته تعدادی از دانش‌آموزان کنکوری نسبت به نحوه قبولی خود در آزمون سراسری امسال اعتراض داشته‌اند که این اعتراضات به نمایندگان مجلس نیز منتقل شده است.

فاطمه سعیدی تصریح کرده بود: تاکنون مستنداتی از سوی معترضان به ما ارائه نشده است اما به حکم نمایندگی وظیفه خود می‌دانم که به این مسئله رسیدگی کنم.

نماینده مردم تهران در مجلس در پایان گفته بود: با توجه به زمان کوتاه باقیمانده تا شروع ترم جدید دانشگاه‌ها لازم است این موضوع سریع‌تر بررسی شود.

آزمون جامع، آری یا نه؟

کنکور در ایران از ابتدای تاسیس دانشگاه‌ها وجود داشت اما تا سال 1342 هر دانشگاه آزمون ورودی مخصوص خود را داشت که از این طریق اقدام به جذب دانشجو می‌کرد. همزمان با افزایش حجم متقاضیان ورود به دانشگاه و تاسیس وزارت علوم و راه‌اندازی مرکز آزمون‌شناسی در سال 1347 آزمون سراسری به صورت متمرکز رایج شد.

در سال 1345 سازمان سنجش آموزش کشور تاسیس شد، این سازمان متولی اصلی برگزاری کنکور سراسری برای ورود به دانشگاه‌های کشور است. این آزمون در پنج گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی، علوم تجربی، علوم انسانی ، زبان‌های خارجی و هنر به طور جداگانه برگزار می‌شود .

به این ترتیب اولین کنکور ایران در سال 1348 برگزار شد و حدود 47 هزار نفر داوطلب در آن شرکت کردند. سوالات اولین دوره به صورت پرسش و پاسخ کوتاه طراحی شده بود. ودر آزمون سال 1396 که چهل و هشتمین کنکور ایران بود حدود 930 هزار نفر شرکت کردند.

اما در مورد برگزاری کنکور همواره دو نظر متفاوت وجود دارد کسانی که موافق برگزاری کنکور هستند آن را راهی مناسب برای گزینش دانش‌آموزان جهت ورود به دانشگاه می‌دانند. برخی از موافقان کنکور معتقدند در حال حاضر شرایط لازم برای حذف کنکور در کشور وجود ندارد و کنکور با همه معایبش بهترین روش جذب دانشجوها است.

این روش در مقایسه با روش احتساب معدل دیپلم گزینه بهتری به نظر می‌رسید طوری که رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان هم در گفت‌و‌گویی با جام‌جم بیان کرده است: معدل نمی‌تواند معیار مناسبی در پذیرش دانشجو باشد زیرا براساس شواهد، کسب معدل و نمرات بالا در مدارس غیرانتفاهی موضوع رایجی است. همچنین دانش‌آموزان نقاط مختلف کشور از امکانات یکسانی برخوردار نیستند به همین دلیل معدل نمی‌تواند معیار عادلانه‌ای در پذیرش دانشجو باشد.

سرپرست وزارت علوم بیان کرده است که جمعیت دانشجویی کشور تا سال 1400نصف خواهد‌شد.

با این حال در مقابل مخالفان کنکور معتقدند با اجرای درست طرح حذف کنکور استرس و اضطراب داوطلبان دانشگاه‌ها و همچنینی تعداد موسساتی که به خاطر کنکور هزینه‌های گزافی از داوطلبان دریافت می‌کنند و در بسیاری از موارد بازدهی مناسبی ندارند هم کاسته می‌شود. علاوه بر این فرایند برگزاری کنکور، انتخاب رشته، و ثبت نام دانشجویان پذیرفته‌شده  فرایندی زمان‌بر است که در روزهای پایانی شهریور و آغاز مهر انجام می‌شود. در صورتی که در تقویم آموزشی بسیاری از دانشگاه‌ها زمان شروع کلاس‌ها اواخر شهریور اعلام شده است و این مسئله باعث ایجاد مشکلاتی می‌شود از جمله اینکه بسیاری از دانشجویان فرصت لازم برای تصمیم‌گیری درباره رشته‌ای که در آن پذیرفته شده‌اند نمی‌یابند و همچنین فاصله بین ثبت‌نام و آغاز کلاس فشار روانی زیادی را بر آنها متحمل می‌کند .

مافیای کنکور یا عوام فریبی؟

فشارهای ناشی از کنکور و موسسات سودجو در این زمینه باعث شده تا از عناوینی  چون «غول کنکور»، «صنعت کنکور»، و «مافیای کنکور» در رابطه با آزمون سراسری استفاده شود. در این خصوص رئیس سازمان سنجش کشور در گفت‌و‌گویی گفته بود: با استدلال این افراد در صورت حذف کنکور هر کسی می‌تواند در هر جایی و در هر رشته‌ای که علاقه‌مند است فارغ از هر نوع عملکرد آموزشی پذیرفته شود در صورتی که اینگونه مباحث بسیار سطحی و عوام‌فریبانه است.

 همچنین خدایی بیان کرده بود: مطمئنا کنکور فعلی دارای مشکلاتی است ولی نباید این تفکر را رواج داد که مردم فکر کنند با حذف کنکور با خیال راحت می‌توانند در هر رشته و دانشگاهی که تمایل دارند وارد شوند. در صورتی که این تفکر اشتباه است و در جذب دانشجویان باید از روش‌های مختلفی استفاده کرد.

«کنکور جامع» تنها راه نیست

از سال 1386 که قانون اولیه حذف کنکور در مجلس شورای اسلامی تصویب شد که بر اساس آن باید کنکور در تمامی مقاطع تا سال اول برنامه پنجم توسعه حذف و سوابق تحصیلی جایگزین آن شود، بارها شاهد دلایل مختلفی برای تعویق اجرای این قانون بوده‌ایم، از‌جمله اینکه در رشته‌هایی که متقاضی زیادی دارند نظیر داندانپزشکی و پزشکی امکان حذف کنکور وجود ندارد. اما با این حال سرپرست وزارت علوم بیان کرده است که جمعیت دانشجویی کشور تا سال 1400نصف خواهد‌شد. این مسئله می‌تواند تلنگری برای حذف کنکور و حل سایر مشکلات برای مناسب‌تر کردن شرایط ورود به دانشگاه باشد.

همچنین با توجه به تبعاتی که کنکور در فضای روانی و  اجتماعی جامعه دارد لزوم به کارگیری روش‌های  جایگزین احساس می‌شود. یکی از این روش‌ها برگزاری آزمون‌های استاندارد طی سال‌های تحصیل دانش‌آموزان و مجموع امتیاز آنها در این آزمون‌ها است. اما این روش نیازمند برقراری عدالت اجتماعی در کشور و تلاش برای تهیه آزمون‌های استانداراست.

یکی‌ دیگر از روش‌های جایگزین خارج کردن کنکور از حالت جامع و تخصصی‌تر و جزئی‌ترکردن آن لااقل در قسمت انتخاب رشته است، به دلیل اینکه بسیاری معتقدند برگزاری کنکور به صورت جامع و انتخاب رشته به صورت جامعه رویه‌ای غلط است که باید اصلاح شود. با این حال در گذر سال‌ها و با وجود قوانین مصوب و نظرات متفاوت در این زمینه قطار کنکور همچنان توقف ناپذیر پیش می‌رود.