تحلیلی که «تحلیل» نشد

روز یکشنبه مورخ 19 شهریورماه 1396، یک گزارش خبری در مورد عملکرد دکتر حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبائی، در روزنامه وقایع اتفاقیه منتشر شد که واکنش‌های متفاوتی را در پی داشت. نویسنده ضمن بررسی عملکرد ایشان، نتیجه گرفته‌اند که سلیمی انتظارات را برآورده نکرده، بین دانشجویان محبوب نیست و احیاناً گزینه مناسبی برای تصدی وزارت علوم هم نیست.

سعید شکوهی*-عطنا؛ فارغ از درستی یا نادرستی دیدگاه نویسنده گزارش، آن را به صورت علمی و به روش تحلیل محتوا و همچنین از منظر متدولوژیک مورد بررسی قرار می‌دهیم و قضاوت را به شما واگذار می‌کنیم.
1-ایشان مدعی هستند که"وزارت علوم بلاتکلیف است." این جمله کاملاً نادرست است. وزارت علوم دارای سرپرست و با اختیارات وزیر است که حتی عزل و نصب روسای دانشگاه‌ها را هم انجام می‌دهند. ایشان اخیراً دکتر سلیمی را در سمت خود به عنوان رئیس دانشگاه علامه طباطبائی ابقاء کرده‌اند.
2- "دکتر سلیمی در میان دانشجویان محبوب نیست". "برخوردهای انضباطی با دانشجویان، وضعیت نامناسب تشکل‌ها و انجمن‌های صنفی، حق‌التدریسی شدن اساتید اخراج شده در دوره شریعتی، محروم بودن دانشجویان ستاره‌دار از تحصیل و دیگر مواردی که نشان از عملکرد ضعیف او دارد و دانشجویان دانشکده‌های علامه را ناراضی کرده است." اساس و سند این ادعاها کدام‌ها هستند؟ مبنای حرف شما چیست؟ کلی گویی، ادعاهای بی اساس و پایه و بدون پرداختن به اصل ماجرا، ویژگی کلی این نوشتار است.
3-"امین‌زاده اما جدا از اینکه عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم‌سیاسی دانشگاه تهران است، کارنامه‌ مرتبط و قابل‌قبولی ندارد که به عنوان گزینه‌ای برای وزارت علوم جدی باشد". کارنامه قابل قبول از نظر شما چیست؟ ملاک شما برای تعریف کارنامه قابل قبول چیست؟
4-"ضیا هاشمی نیز که به عنوان سرپرست فعلی وزارت علوم معرفی شده هرچند در دوره فرهادی عملکرد قابل قبولی نداشته اما عملکرد اخیر او در دوره کوتاه سرپرستی دانشجویان را تا حدودی راضی کرده است". در این مدت کوتاه چه زمانی نظرسنجی کردید؟ از کدام دانشگاه و از چند نفر؟ اگر عملکرد آقای دکتر هاشمی مثبت بوده، باید توجه داشت که ایشان آقای دکتر سلیمی را در سمت خویش ابقاء کرده‌اند. آیا عملکرد ایشان در تأیید آقای دکتر سلیمی را مدنظر داشته‌اید؟
5-"گزینه آخر نیز برخورداری، رئیس دانشگاه علم و صنعت است که عملکرد قابل قبولی در دوره ریاست خود داشته است اما به نظر می‌رسد از میان این ۵ گزینه شانس کم‌تری برای وزارت داشته باشد". شما چطور از عملکرد همه روسای دانشگاه‌ها مطلع هستید و از کجا می‌دانید ایشان شانس کمتری برای تصدی پست وزارت دارند؟
6-"حالا با توجه به اینکه سلیمی رئیس دانشگاه علامه در سمت خود ابقا شده و علاوه بر آن یکی از گزینه‌های وزارت علوم است، از هرکدام از دانشکده‌های دانشگاه علامه یک نفر به عنوان نماینده انتخاب شده و از فعالیت‌های مثبت و منفی سلیمی در طول ریاستش بر دانشگاه گفته است و اینکه ابقا شدن او تا چه حد منطقی و درست است؟" آیا انتخاب تصادفی یا هدف‌مند یک نفر از هر دانشکده، می‌تواند دیدگاه جمعی کل دانشجویان دانشگاه را نمایندگی کند؟ آیا می¬توان به صرف مصاحبه با 4، 5 نفر به این نتیجه رسید که دکتر سلیمی عملکرد قابل قبولی نداشته است؟

نتیجه آنکه، هیچ کس خالی از خلل و عاری از عیب نیست. هیچ مقامی بری از نقطه ضعف نیست. اگر می‌خواهیم نقد کنیم، منصفانه، درست و علمی نقد کنیم تا بیش از آنکه طرف مقابل را به چالش بکشیم، اعتبار و آبروی خودمان را به چالش نکشیده باشیم.

7-"اساتید رانتی"، "جذب زیاد دانشجویان شبانه"، "مشخص نبودن گرایش سیاسی"، "فاصله با ایده‌آل‌ها"، و "عدم تحرک گروه‌های دانشجویی" از جمله مواردی هستند که نویسنده دال بر ضعف عملکرد آقای دکتر سلیمی در مقام ریاست دانشگاه برشمرده‌اند. حال آنکه علاوه بر نادرست بودن موارد ادعا شده، نقاط قوت زیادی که در همین مصاحبه اعلام شده؛ از قبیل بازگشتن اساتید اخراجی، بازگشتن فضای نشاط و آرامش به دانشگاه، ثبات مدیریتی و رشد علمی در برخی دانشکده ها، که تعمداً توسط نویسنده نادیده گرفته می‌شود.
8-مسأله دیگر اینکه این گزارش برای ارزیابی عملکرد رئیس دانشگاه علامه طباطبائی به اظهارات ادعایی یک نماینده(!) از هر دانشکده اکتفا کرده است. آیا دانشگاه صرفاً محدود به دانشجوها بوده و اساتید و کارکنان نقشی در آن ندارند؟ آیا نظر اساتید در این خصوص مدنظر قرار گرفته است؟ آیا شاخص‌های علمی و رشد روزافزون دانشگاه علامه از این حیث را ملاک ارزیابی خود قرار داده اید؟ این گزارش به لحاظ روش شناختی دچار خلل اساسی است و بنیادی‌ترین اصل مصاحبه یعنی مشخص کردن سمپل‌های معنادار که دیدگاه جامعه مورد بررسی را نمایندگی کند، را نادیده گرفته است.
9-نکته مشخص این است که نویسنده محترم پیش از نوشتن گزارش، نتیجه گیری خود را مشخص کرده و سپس در پی ارائه ادعاهایی برآمده اند.
10-نویسنده این گزارش، از فارغ التحصیلان اخیر دانشگاه علامه طباطبائی هستند و بنابراین گزارش ایشان فارغ از سوءگیری شناختی(Cognitive Bias) نیست. ایشان در این دانشگاه تجربه زیست دارند و با تجارب شخصی خود و دوستانشان نتیجه گیری خاصی داشته اند.
11- نکته بعدی متوجه مدیرمسئول و سردبیر روزنامه است که بدون بررسی نهایی و دقیق مطالب، آن را منتشر کرده و بعداً اظهار می کنند که اشتباه شده است. آنها باید به رسالت خطیر خود آگاه بوده و بدانند که روزنامه ماهیت متفاوتی با فضای مجازی دارد. مطلبی که به ناحق نوشته شده و منتشر شود، اصلاح آن دیگر ممکن نیست و احتمالاً حق الناسی پایمال شود.
12- از فحوای متن گزارش چنین برمی آید که نگارنده به نمایندگی از روزنامه، از فرد خاصی به عنوان سکاندار وزارت علوم جانبداری کرده و تلاش دارد گزینه‌های دیگر را نامناسب یا کم شانس جلوه دهد. برای رسیدن به اهداف سیاسی، توهین و افترا به فرد دیگر جائز نیست. حداقل جوانمرد باشیم.
نتیجه آنکه، هیچ کس خالی از خلل و عاری از عیب نیست. هیچ مقامی بری از نقطه ضعف نیست. اگر می‌خواهیم نقد کنیم، منصفانه، درست و علمی نقد کنیم تا بیش از آنکه طرف مقابل را به چالش بکشیم، اعتبار و آبروی خودمان را به چالش نکشیده باشیم.

*عضو هیئت علمی موسسه بیمه اکو