جای خالی آموزش حفاظت از بدن در خانواده و مدرسه

 هنوز درد ستایش و ندا التیام نیافته بود که خبر گرفتار شدن زنی در حوالی تهران - که قربانی تجاوز بود - در دست متجاوزانی دیگر، جامعه را شوکه کرد. حالا تکان دهنده‌ترین خبر برای مردم تجاوز و قتل آتنای 7 ساله است. دختر بچه‌ای که سرنوشت جانسوزش این روزها خاطر بسیاری از اهالی کشور را مکدر کرده است.

به گزارش عطنا به نقل از ایران، 20 روز پیش بود که تصویر ناپدید شدن آتنا در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد تا اینکه چند روز پیش خبر که تجاوز به آتنا و قتل او توسط یکی از آشناهای پدرش از سوی مراجع قضایی تأیید شد و جامعه در بهت و اندوه فرو رفت. حالا شبکه‌های اجتماعی پرشده از عکس های دخترک زیبایی که می‌خندد و در آن ژست مقابل دوربین امیدوار به آینده است. مردم می‌پرسند چرا هراز گاهی شاهد قتل و تجاوز کودکان هستیم؟ برخی که شمارشان بیشتر است می‌پرسند چرا آموزش و پرورش به دانش‌آموزان آموزش نمی‌دهد که از بدنشان چگونه محافظت کنند؟ برخی دیگر هم از اعدام قاتل آتنا می‌گویند و عده‌ای هم از ضرورتهای ریشه‌یابی این موضوع.

جای خالی آموزش

تا کی باید آتناها و ستایش‌ها کشته شوند و مسئولان آموزش در کشور دست روی دست بگذارند؟ چرا خانواده‌ها به فرزندانشان آموزش نمی‌دهند که نباید به غریبه اعتماد کنند یا با غربیه‌ها همکلام نشوند؟ چرا بچه‌ها نمی‌دانند در برخورد با افرادی که به آنها تعرض می‌کنند باید چگونه رفتار کنند و نقش نهادهای مسئول در این باره چیست؟ سپیده علیزاده روان شناس درباره این سئوالات می‌گوید: متأسفانه این سال ها شاهد هستیم که تعرض جنسی به کودکان و نوجوانان روز به روز بیشتر از قبل شده است و آن هم یک دلیل بیشتر ندارد. این  که کودکان ما نمی‌دانند دربرابر تعرض دیگران چه رفتاری نشان دهند و نهادهای مسئول مثل آموزش و پرورش در این باره کوتاهی کرده‌اند.

وی معتقد است:سئوال مشخص‌ام از آموزش و پرورش این است که چطور به کودکان آموزش می‌دهند که دربرابر افراد غریبه و آشنا از بدن خود مراقبت کنند؟ آیا اصلاً مشاوران در مدارس به این مسأله مهم توجه دارند؟ تا به کی مدیران مدارس می‌خواهند در برابر آموزش محافظت کودکان از بدنشان مخالفت به خرج دهند؟ این مقاومت در برابر آموزش در مدارس باید شکسته شود چون نتیجه ناآگاهی بچه‌ها کشته شدن ستایش‌ها و آتناها است.

محسنیان راد، استاد ارتباطات با تأکید بر اینکه علت عدم پوشش گسترده خبر دزدیده شدن و آزار و اذیت جنسی کودکان توسط رسانه‌ها خودسانسوری است، بیان می‌کند: ما برای ریشه‌یابی مسأله باید به سراغ علت موضوع برویم نه معلول. علت عدم پوشش این اخبار هم به موضوع ساختار‌های کشور مربوط می‌شود، چراکه آنها سیاست‌های رسانه‌ها را تعریف می‌کنند

او که به خلأهای قانونی در زمینه آموزش کودکان و نوجوانان اشاره می‌کند و می‌گوید: دختر بچه‌ای 10 ساله از طریق یکی از همسایه‌ها مورد تعرض جنسی قرار گرفت، با مادر کودک صحبت کردیم تا شکایت کند و مادر هم موافقت کرد. در نهایت حکمی که برای این پرونده صادر شد برای ما بسیار دردآور بود: «چون دختر بچه هنوز پرده بکارت دارد، پرونده مختومه می‌شود.»

علیزاده تأکید می‌کند: قانون در برابر کودکان و نوجوانان بسیار کوتاهی می‌کند تا جاییکه حالا خیلی از روان شناسان ترس از این دارند که چشم مردم به این ناهنجاری‌ها عادت کند. مثلاً هم اکنون مردم عادت کرده‌اند که در جلوی هر چهار راه کودک کار و خیابان را ببینند یا در اتوبان‌ها کارتن خواب ببینند. ما می‌ترسیم که مردم به آزار جنسی کودکان هم عادت کنند و دیگر کسی در برابر چنین فجایعی واکنشی نشان ندهد. وی با اشاره به اینکه پدر و مادرها آگاهی چندانی درباره مسائل جنسی ندارند اظهار می‌کند: خیلی از خانواده‌ها با شرم و حیا درباره مسائل جنسی خودشان و اینکه چگونه در این باره با فرزندانشان صحبت کند حرف می‌زنند. فکر می‌کنند اگر در این باره با فرزندانشان حرف نزند بهتر می‌توانند به کودکانشان کمک کنند. ما توصیه می‌کنیم که خانواده‌ها حتماً در این باره با فرزندانشان حرف بزنند. به او بگویند که بدن تو خصوصی است و کسی نباید از تو بخواهد که به قسمت‌های خصوصی بدن تو نگاه کند یا به آنها دست بزند. به فرزندانشان بگویند که قسمت‌های خصوصی بدن آن قسمت‌هایی است که با لباس شنا پوشانده می‌شود.

انگیزه‌های پنهان مقتول

«پدوفیلی» یا میل جنسی نسبت به کودکان که به آزار و اذیت بچه‌ها می‌انجامد بیماری و انحرافی است که متأسفانه اغلب از سوی قربانیان و والدین کودکان پوشیده نگاه داشته می‌شود. تحقیقات نشان داده است بیشتر کسانی که به آزار و اذیت جنسی کودکان مبادرت می‌کنند خودشان در گذشته قربانی تجاوز بوه‌اند.
علیزاده با اشاره به اینکه آسیب‌های اجتماعی مثل پازل به هم وابسته است می‌گوید: اغلب افرادی که جرمی را مرتکب می‌شوند و یا درگیر آسیب اجتماعی می‌شوند یا در خانواده‌ای آسیب زا بزرگ شده‌اند و یا در کودکی شرایط سختی را متحمل شده‌اند. حال باید بررسی کرد متهم قتل آتنا چه شرایطی را داشته است او پدر و همسر بوده و تحلیل رفتار چنین افرادی بسیار سخت است قطعاً این آدم تجربه‌های تلخی را داشته که توانسته چند نفر را بکشد و به یک کودک تجاوز کند. نمی‌شود به همین راحتی رفتار این متهم را تحلیل کرد.

در سوی دیگر فرشید یزدانی فعال حقوق کودکان به آمارهای کودک آزاری جنسی اشاره می‌کند و می‌گوید: متأسفانه بر اساس آمار خانه کودک میزان کودک آزاری جنسی بسیارزیاد شده است آن هم به علت ناآگاهی کودکان. متأسفانه ما در خانه کودک مواردی را داشته‌ایم که کودک 10 و 11 ساله نمی‌دانست که این اقدامی که چند سالی از سوی آشنایان انجام می‌شود تجاوز است.

او با اشاره به اینکه بیشترین آزار و اذیت‌ها از سوی آشنایان کودک انجام می‌شود می‌گوید: خانواده‌ها نباید به هر کسی اعتماد کنند وکودکان خود را به آنها بسپارند.این اقدامی غلط و نادرست است و طبق صدای یارا بیشترین آزار و اذیت از سوی آشناها و اقوام انجام می‌شود.

تشکیل پرونده شخصیت برای مجرم

واکنش‌ها به موضوع آتنا فقط مربوط به موضوع ناآگاهی کودکان در مواجهه با افرادی که از آنها می‌خواهند سوءاستفاده کنند ختم نمی‌شود. موضوع اصلی بر سر قصاص متهم قتل آتنا است. پررنگ‌ترین بحث‌ها اما پس از واکنش‌های اولیه و احساسی مردم نسبت به فرد متهم، تقاضای قصاص او است. جریحه دار شدن احساسات عمومی به دنبال این واقعه تلخ، خشم و انزجاری را به همراه داشته که افکار عمومی را به سمت تأیید مجازات اعدام در صورت وقوع چنین جنایاتی می‌کشاند. موضوعی که برخی دیگر از کاربران شبکه‌های اجتماعی در برابر آن مخالفت کردند و نوشتند که دستگاه قضا باید روی چنین پرونده‌هایی کار کنند چراکه اعدام پایانی بر این ماجراها نیست.

بهمن کشاورز حقوقدان در این باره معتقد است: در قانون آیین دادرسی کیفری جدید بحثی از جرم شناسی وارد متن قانون شده است و آن اینکه به موجب ماده 203 قانون در جرایمی که حق حیات فرد گرفته شود بازپرس مکلف است برای متهم، پرونده شخصیت تشکیل دهد. واحد مددکاری با ارجاع بازپرس پرونده شخصیت را تشکیل می‌دهد که شامل بیان وضع مادی، خانوادگی، اجتماعی متهم از یک سو و گزارش پزشکی و روان شناسی از سوی دیگر است هدف این است که اگر مجموع سوابق متهم چنان بود که وضعیت قابل تعبیر به جنون در او ایجاد کرده بود از دادرسی منصفانه برخوردار شود،  بنابراین در این پرونده بازپرس باید حتماً برای متهم پرونده شخصیت را تشکیل دهد و بر مبنای آن تصمیم بگیرد. وی تأکید می‌کند: اعدام شدن و یا نشدن این متهم در قانون مشخص است. قانون مجازات تکلیف تجاوز به عنف و قتل عمدی را تعیین کرده است اما اجرای مجازات اعدام آن گونه که آمار و سوابق نشان می‌دهد در این مورد نیز همانند موارد دیگری نظیر جرایم مربوط به مواد مخدر بازدارنده نبوده و باعث کاهش موارد ارتکاب جرم نمی‌شود.

 

نقد عملکرد رسانه ها درقبال ماجرای قتل آتنا

مهدی محسنیان راد؛ استاد ارتباطات با تأکید بر اینکه علت عدم پوشش گسترده خبر دزدیده شدن و آزار و اذیت جنسی کودکان توسط رسانه‌ها خودسانسوری است، بیان می‌کند: ما برای ریشه‌یابی مسأله باید به سراغ علت موضوع برویم نه معلول. علت عدم پوشش این اخبار هم به موضوع ساختار‌های کشور مربوط می‌شود، چراکه آنها سیاست‌های رسانه‌ها را تعریف می‌کنند

علی اکبر قاضی زاده، پژوهشگر حوزه رسانه و ارتباطات نیز در پاسخ به این سؤال که چرا رسانه‌های ملی مانند رسانه‌های غربی در زمان دزدیده شدن یک کودک عمل نمی‌کنند، می‌گوید: برای این کار در کشور سازمان‌های اجتماعی باید قدرت کافی داشته باشند تا رسانه‌های ملی هم بتوانند مانند کشور‌های سوئد، فرانسه و نروژ عمل کنند. او بیان می‌کند: البته برای تغییر عملکرد رسانه‌ها باید بسیاری از مسائل در جامعه دچار تغییر و تحول شوند. غربی‌ها طی سال‌های طولانی یاد گرفته‌اند که چطور با هم هماهنگ و هم رنگ باشند اما ما هنوز در خصوص این موضوع دچار ضعف هستیم. قاضی‌زاده می‌گوید: مسأله هم رنگی و هماهنگی اعضای جامعه با هم وجود دارد ولی اغلب به صورت موج ظاهر می‌شود و بعد رها می‌شود. این پژوهشگر رسانه، بیان می‌کند: علت اینکه نمی‌توان چنین مسائلی را در رسانه‌ها منعکس کرد مربوط به عقاید جامعه است نه سیاست‌های حاکم در رسانه ها. ما در جامعه عقاید خاصی داریم و به خاطر همین مجبور می‌شویم این حوادث را به خاطر آبروی خانواده پنهان کنیم. فیروز گوران - روزنامه نگار پیشکسوت - هم با تأکید بر اینکه عملکرد رسانه‌ها در مورد حوادثی مانند کشته شدن آتنا حرفه‌ای و صحیح نیست، می‌گوید: اینکه اتفاقاتی مانند خفاش شب یا آتنا برای جذب مخاطب تیتر اصلی یک رسانه می‌شود صحیح نیست و چیزی جز پیامد منفی به همراه ندارد.

جهانگیری: به جنایت قتل آتنا رسیدگی فوری شود