پاسخ محمد حسین بیات به یک سوال قرآنی

تردیدی در این مسئله یافت نمی شود که قرآن به عنوان کتاب آسمانی و راهنمای زیست اخلاقی و مدنی ما در عصر کنونی مورد بی مهری های فراوانی قرار گرفته است؛ نتایج حاصل از این بی مهری ها همان است که در جامعه شاهد هستیم؛ دروغ، ریا، تظاهر، تهمت، و ...؛ غافل از آنکه ناهنجاری های اجتماعی و اخلاقی مکرر در عرصه های مختلف و متنوع جامعه، حاصل رنگ باختن مفاهیم قرآنی در زندگی ما است؛ مسائل فوق این پرسش را به ذهن متبادر می کند که چه نهاد یا سازمان هایی مسئولیت قرآنی کردن اندیشه جوانان را بر عهده دارند؛ چرا نهادها و سازمان های ذیربط با دارا بودن بودجه های کلان سالیانه نقشه راهی را به جوان ایرانی نشان نداده اند. در این میان نهادهای آموزشی ما درتعلل نسبت به رنگ باختن مفاهیم قرآنی در میان جوانان از این قاعده مستثنی نیستند. زمانی که جوانان به مقاطع تحصیلی عالیه می رسند، دروس قرآنی را کم اهمیت جلوه می دهند؛ بنابراین بحران اخلاقی جوانان ما از پایه است.

محمد حسین بیات، عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبایی درباره نحوه تشویق نسل جوان به انجام فعالیت های قرآنی گفت: برای دستیابی به این هدف بهتر است در مقاطع گوناگون تحصیلی، طبقه بندی صورت گیرد؛ به این معنا که با دانش آموزان و دانشجویان رشته های علوم انسانی که دروس آنان به علوم قرآنی نزدیک تر است، علمی تر برخورد شود؛ اما برای جوانانی که رشته تحصیلی آنان ریاضی و تجربی یا پزشکی و مهندسی است، شگرد متقاوتی را به کار برد.

وی با بیان این نکته که آموزش قرآن باید متناسب با هر مقطع سنی و پایه تحصیلی متفاوت باشد، افزود: در هر مقطعی باید با زبان خاص آن مقطع مفاهیم قرآنی را مطرح کرد؛ به طوری که در مقاطع پایین تر، زبانی ساده تر به کار گرفته شود و هر چه مقطع تحصیلی بالاتر بیاید، زبان علمی تر شود.

این استاد دانشگاه که مقالات بسیاری را در زمینه مباحث قرآنی تألیف کرده است، ادامه داد: از آنجایی که تمام جوانان ما مسلمان هستند و باید قرآن را فراگیرند، باید طرحی بریزیم که با تمامی رشته ها در مقاطع گوناگون برخورد مناسبی صورت گیرد تا گریز و زدگی ایجاد نشود؛ پیامبران نیز با توجه به درک اقشار و طبقات گوناگون صحبت می کردند؛ به قول مولانا: «چونکه با کودک سر و کارم فتاد/ هم زبان کودکان باید گشاد»

بیات ایجاد جاذبه نسبت به قرآن در میان نسل جوان را از اقدامات ضروری دانست و گفت: هنر کسی که می خواهد نسل جوان را به قرآن نزدیک کند این است که با هر شگردی که می تواند این نسل را مشتاق کند. مولانا در جای دیگر از مثنوی گفته است: «آب کم جو تشنگی آور بدست/ تا بجوشد آب از بالا و پست» اگر نسل جوان را به گونه ای تربیت کنیم که نسبت به قرآن و فعالیت های قرآنی تشنه شوند، بسیاری از مشکلات حل می شود.

عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبایی خاطر نشان کرد: مسئولان امر، تمامی نهادها و وزارتخانه ها، به ویژه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، و وزارت آموزش و پرورش باید وارد عمل شوند و برای دستیابی به این هدف مهم برنامه ریزی کنند.

معصومه آگاهی، نخستین زنی که توانسته عنوان استاد درجه یک حفظ قرآن کریم را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کسب کند، نیز درباره نحوه تشویق نسل جوان به فعالیت های قرآنی گفت: اتفاقی که امروز در جامعه ما افتاده این است که موضوع احکام قرآنی پررنگ شده است و بحث های دیگر آن مغفول مانده است؛ این در حالی است که تنها حدود 500 آیه از قرآن مربوط به احکام می شود.

آگاهی که دانشجوی دوره دکتری رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران است، ادامه داد: در شرایط کنونی مشکل نسل جوان این است که در عین حال که پایه های اعتقادی ضعیفی دارند، ریشه های اخلاق اسلامی را هم نمی شناسند؛ در حدی که صفات اخلاقی نیک مانند صداقت، وفای به عهد و خوش خلقی را به غربی ها نسبت می دهند؛ نسل جوان انسانیت را از دین جدا می دانند؛ این در حالی است که پیامبر(ص) فرموده اند: «اِنِّی بُعِثتُ لِاُتِمِمُ مَکارِمُ الاَخلاق: من برای کامل کردن مکارم اخلاق برگزیده شده ام.»

وی سپس با بیان اینکه احکام در قرآن در مرحله بعدی قرار داشته است و از ابتدا هدف قرآن تربیت یک انسان زیبای اسلامی بوده است، افزود: به دلیل اینکه احکام برای نسل جوان جذابیتی ندارد منجر به زدگی آنان از قرآن نیز شده است. آموزش وپرورش، خانواده ها، رسانه ها، و ... باید نسل جوان را روشن کنند و نگاه آنان را تغییر دهند.

این معلم قرآن همچنین عنوان کرد: ما در اصل دین اجبار و اکراه نداریم؛ و این نکته ای است که حسین بیات، عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبایی نیز بر آن مهر تأیید گذاشته و گفته بود: فطرت سالم بشر، قرآن گرا است؛ با توجه به عقیده مردم ایران که مسلمان هستند و به کتاب قرآن اعتقاد دارند باید در نسل جوان ایجاد شوق و انگیزه کنیم؛ نه اینکه فرد احساس الزام و زور داشته باشد؛ چیزی که از روی اجبار باشد، پایدار نخواهد بود.

آگاهی با ابراز تأسف از اینکه برخی افراد به عنوان نماینده و الگوی دینداری در جامعه ظاهر می شوند، اما خود به آموزه های قرآنی عمل نمی کنند، تصریح کرد: اگر من به عنوان معلم قرآن رفتارم به گونه ای نباشد که مردم را به سمت دین جذب کند؛ به عنوان مثال، بدون اینکه اطلاع دهم کلاسم را لغو کنم، دیر به سر کلاس بروم و زود کلاس را تعطیل کنم؛ یا اینکه قولی بدهم و به آن عمل نکنم؛ در نتیجه شاگردان من این گونه فکر می کنند که ما نیز در نهایت مانند معلم خود خواهیم شد.

وی افزود: دینداران ما نمای خوبی از دین ارائه نداده اند؛ در حالی که آنان ویترین دین در جامعه هستند و بسیاری از افراد که برای فهم خود از دین، کتاب نمی خوانند و تحقیق نمی کنند، از آنان الگوبرداری می کنند. در تمام قرآن شاهد آن هستیم که خداوند اخلاق پیامبر(ص) را ستایش کرده است؛ اما اکثر مردم ما به فرد مذهبی به عنوان یک فرد عبوس و بد اخلاق نگاه می کنند.

مصطفی عباسی مقدم، مشاور معاونت قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، نیز درباره نحوه تشویق نسل جوان به فعالیت های قرآنی گفت: در نخستین گام باید به روحیات جوانان توجه داشته باشیم؛ و با توجه به شرایط روحی و روانی که یک جوان دارد او را به سمت فعالیت های قرآنی جذب کنیم.

وی که رئیس مرکز قرآن و عترت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز هست، در ادامه تصریح کرد: جوانان روحیه کنجکاوی، حقیقت طلبی و آرمان گرایی دارند و این روحیه موجب می شود که به دانستن بیشتر و کشف زوایای پنهان حقیقت و معانی متون مختلفعلاقه مند شوند؛ اگر بخواهیم مفاهیم قرآنی را با زور به آنان تحمیل کنیم طبعاً در مقابل آن مقاومت می کنند؛ اما اگر از طریق طرح پرسش، اجازه دادن به جوان برای کشف مسئله و یافتن پاسخ پیش برویم، او نیز همراهی می کند. باید حس حقیقت طلبی، روحیه همکاری و تلاش را در جوانان بیشتر تحریک کنیم.

عباسی مقدم همچنین تمایل به پویایی را از ویژگی های بارز جوانان دانست و معتقد بود اگر ما بتوانیم با خلاقیت و ابتکار فضایی را فراهم کنیم که در آن هر لحظه مسائل جدید قرآنی مطرح شود جوانان بیشتر به سمت محافل قرآنی جذب می شوند.

وی افزود: محصولات قرآنی باید تنوع داشته باشند؛ چرا که جوانان روحیه تنوع پذیری دارند؛ به عنوان مثال در قالب شعر و داستان مطالب قرآنی را ارائه کنیم و با روش های متنوع، جذابیت ایجاد کنیم.

عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان اظهار کرد: بخشی از تشویق ها در زمینه فعالیت های قرآنی به اساتید، معلمان و نهادهایی که عهده دار این مسئولیت هستند، بازمی گردد؛ و بخش دیگر به فضا و شرایطی که جوانان در آن رشد می کنند؛ در صورتی که فضای غفلت و رخوت حاکم باشد نمی توان انتظار داشت، جوانان جذب تدبر و تفکر در قرآن شوند.

زیبایی و نظم نیزاز عوامل تأثیرگذاری است که این استاد دانشگاه بر آن ها تأکید داشت؛ به طوری که در این باره گفت: اینکه برنامه های قرآنی با نظم برگزار شود، زیبا برگزار شود، افرادی که در آن ها شرکت می کنند هماهنگ باشند، بسیار مهم است و در یک محیط آشفته نتیجه مطلوب حاصل نمی شود.

عباسی مقدم در پاسخ به اینکه چرا نسل جوان کمتر به سمت فعالیت های قرآنی جذب می شوند و بیشتر به سمت ورزش، سینما و هنر گرایش پیدا می کنند، گفت: پیام قرآن در سطح فطریات انسان است و نه در سطح غرایز او؛ انسان هایی به این سمت و سو جذب می شوند که فطرت آنان زنده و پویا باشد.

وی افزود: پیام های ورزشی، هنری یا زیبایی شناسی در غریزه انسان هاست؛ به این معنا که از طریق غریزه است که انسان جذب ورزش، هنر و زیبایی می شود؛ ما باید تلاش کنیم که افراد تنها در سطح غرایز خود باقی نمانند و فطریات آنان نیز تقویت شود؛ به عنوان مثال علم آموزی، میل به خیرات و خوبی ها و ... را با دادن جوایز و تشویق تقویت کنیم.

به گزارش ایرنا ، نهادینه کردن قرآن و آموزه های آن در میان جوانان باید در سنین پایین و در همان کودکی آغاز شود. این مسئولیت را نهادهای آموزشی ما که داعیه پرورش و تربیت فرزندان ما را بر عهده دارند در اختیار می گیرند؛ اما وزارتخانه هایی چون آموزش و پرورش و علوم، تحقیقات و فناوری نتوانسته اند با سازماندهی یک برنامه مدون مبنی بر آموزش قرآن، مفاهیم قرآنی را در نسل جوان جامعه ترویج کنند. صداوسیما، رسانه ها و نهادهایی هم که این وظیفه را بر عهده گرفته اند تنها به قرائتی رسمی و سنتی از قرآن اکتفا می کنند؛ این امر بستری را فراهم کرده است که جوانان ما از روی آوردن به قرآن و آموزه های اخلاقی و علمی آن روی گردان شوند.

در این میان مغفول ماندن بسیاری از مفاهیم و وجوهات متنوع قرآن موجب شده است جوانان به این اندیشه برسند که ماهیت، ظرفیت و مضامین قرآن محدود به همین مفاهیم خشک و ساده است؛ این در حالی است که می توان با قرائتی متکثر و با بهره گیری از روح قرآن، جوانان را شائق به این کتاب آسمانی کرد. ارائه آموزش های جدید با محوریت علمی در مقاطع تحصیلی مختلف می تواند موجبات روی آوردن جوانان به قرآن را فراهم کند؛ همچنین دادن اختیار و اراده فردی به آنان بیش از پیش این قشر مهم جامعه را مجذوب این کلام آسمانی می کند. در انتخاب مربی، معلم و استاد آموزش و مفسر این کتاب مقدس باید دقت نظر اساسی داشته باشیم تا با لغزش یا انحراف این آموزگاران این شائبه در جوانان ایجاد نشود که قرآنی که آموزگارانش این باشد، چگونه می توان به اصل مفاهیم آن اعتماد و اطمینان داشت. بنابراین می توان با سازمان دهی و تدوین یک برنامه علمی، قرآن را به عرصه عمومی جامعه برد و زمینه زیست اخلاقی و مدنی انسان را فراهم کرد.