گام‌های دانشگاه علامه برای کاربردی کردن علوم انسانی / حل مشکلات کشور از گذرگاه خرد

چندی است دانشگاه علامه طباطبائی اقدام به ایجاد هسته‌های پژوهشی با هدف کاربردی کردن علوم انسانی کرده است. آنچه در این گزارش می‌خوانید چیستی هسته پژوهشی، نحوه کار آن و معرفی مهمترین هسته‌های پژوهشی است که در دانشکده‌های این دانشگاه ، توسط گروه‌های علمی مختلف انجام می‌شود.

سارا رحیمی- عطنا؛ پژوهش یکی از اساسی‌ترین نیازهای جامعه است که سبب تفکر در مشکلات و آسیب‌های موجود و در نهایت چاره‌اندیشی آن‌ها در جامعه می‌شود، آن‌چنان که ویکتور هوگو می‌گوید: «الماس را جز در ژرفای زمین نمی‌توان یافت و حقایق را جز در اعماق اندیشه نمی‌توان کشف کرد».

از ابتدای زندگی بشر تاکنون، مسائل و مشکلات زیادی در عرصه‌های مختلف رخ داده است، شیوه پی بردن به این مسائل و یافتن راه‌حل برای آنها همیشه در گرو اندیشه بوده است، علم نیز راهی است که به تفسیر و دست‌یابی به دانش دقیق از این وقایع اطراف کمک می‌کند.

پژوهش به معنی کاوش و جست‌و‌جو به طریق علمی در زمینه‌های متفاوت اعم از سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، صنایع، خدمات و... است که هدف از آن دست‌یابی به حقایق و تجدیدنظر در مسائل است و به دلیل اتکا به روش‌های علمی یکی از روش‌های بسیار موثر در حل مشکلات جامعه و در نهایت رسیدن به توسعه است.

گام اول، ایجاد زمینه مناسب برای پژوهش

شرایط و امکانات موجود در هرجامعه‌ای تعیین‌کننده فعالیت‌های پژوهشی در آن جامعه است، در جوامع توسعه‌یافته با مهیا کردن شرایط لازم و در اختیار نهادن امکانات فراوان در خدمت پژوهشگران و محققان زمینه مناسب را برای تشکیل هسته‌های پژوهشی فراهم می‌کنند.

در کشور ایران نیز با وجود این‌که پژوهش از وضعیت مطلوبی هم به لحاظ کمی و هم کیفی برخوردار نیست و دولت در این زمینه سرمایه‌گذاری نمی‌کند اما در دانشگاه‌ها در چند سال اخیر با تعیین بودجه و فراهم کردن امکانات در جهت تشکیل هسته‌های پژوهشی برآمده‌اند.

پیشرفت­های علمی و فناورانه به طور شتابان تأثیرات همه جانبه و شگرفی را در همه‌ جنبه­های توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و زیست محیطی در کشور برجای گذاشته است و آثار آن روز به روز افزایش می‌یابد.

یکی از رسالت‌های دانشگاه‌ها در کنار آموزش و تربیت نیروی متخصص برای جامعه، این است که از ظرفیت علمی خود در جهت تولید علم و ارائه راهکارهای جدید برای مسائل ملی استفاده کنند.

از آنجا که اساس و پایه هر صنعتی، علوم انسانی است، هدف دانشگاه علامه به عنوان مرجع اصلی علوم انسانی در ایران باید کاربردی کردن علوم انسانی باشد، هسته‌های پژوهشی، پژوهش‌هایی کاربردی هستند که هدف آن‌ها این است که از تحقیق نتیجه‌ای برای جامعه حاصل شود.

دانشگاه علامه طباطبائی، از ظرفیت‌های بالایی در ارائه راهکارهای علمی برخوردار است و به همین دلیل بسیار بهتر از دانشگاه‌های دیگر می‌تواند در کمک به حل مسائل کشور موثر باشد.

با تشکیل هسته‌های پژوهشی و گروه‌های تخصصی با سوابق علمی در دانشگاه‌ها می‌توان بسیاری از مشکلات کلان جامعه را با برنامه‌ریزی دقیق در زمینه‌های متفاوت سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و ... چاره‌اندیشی کرد.

در این راستا، دانشگاه علامه طباطبائی در چند ماه اخیر توانسته است با انعقاد 23 قرارداد هسته پژوهشی که از از اردیبهشت امسال آغاز شده، کمک بسیاری به ارتقای سطح کیفی و کمی تولیدات علمی دانشگاه و ارتقای جایگاه دانشگاه در نظام حوزه پژوهش کند.

چیستی و نحوه کار هسته پژوهشی

هسته پژوهشی گروهی با حداقل سه نفر پژوهشگر است که براساس تخصص و سوابق علمی و پژوهشی‌ به ارائه برنامه سه‌ساله مرتبط با زمینه تخصصی‌شان می‏پردازند.

ترکیب اعضای هسته شامل مدیر هسته پژوهشی، یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی، حداقل دو پژوهشگر شامل دانشجویان کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای دانشگاه علامه طباطبائی و اعضای هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی و سایر دانشگاه‏ها  و سازمان‌ها و مراکز پژوهشی معتبر داخلی و خارجی و با شرط عضویت همزمان فقط در یک هسته تشکیل می‌شود.

ارتباط تخصصی و سابقه علمی و تعداد ضرورت اعضای هسته به تشخیص مدیر هسته یا کارشناسان دانشگاه علامه طباطبائی و سایر سازمان­ها با مدارک تحصیلی کارشناسی ارشد و بالاتر است.

مراحل تشکیل هسته بدین شرح است که مدیر هسته باید در پرسشنامه، پیشنهاد تأسیس هسته فعالیت‏های ضروری را اعلام و توضیح دهد و به ارائه­ برنامه سه ساله با تفکیک نوع فعالیت در هر سال بپردازد، پس از آن درخواست مذکور در شورای پژوهشی دانشکده بررسی و تصویب شده و از سوی معاون پژوهشی دانشکده به معاونت پژوهشی دانشگاه برای اولویت­بندی در شورای پژوهشی دانشگاه و عقد قرارداد ارسال می‌گردد.

دوره فعالیت هسته از تاریخ صدور حکم مدیر هسته پژوهشی به مدت سه سال است، هسته مذکور، حتی اگر اعضای دانشجوی قبلی آن فارغ‌التحصیل شده باشند، می‌تواند با اعضای جدید ادامه فعالیت دهد، در این صورت ارائه تسویه‌حساب با عضو قبلی و معرفی عضو جدید الزامی است.

نظارت بر عملکرد هسته بر عهده معاونت پژوهشی دانشکده است که گزارش عملکرد هسته‌ها را طبق برنامه زمان‌بندی که برای هسته‌ها تصویب شده است به طور منظم از طریق مدیر هسته دریافت و به معاونت پژوهشی دانشگاه ارسال می‌کند.

23 قرارداد هسته پژوهشی در دانشگاه علامه طباطبائی

در دانشگاه علامه طباطبائی 23 قرارداد هسته پژوهشی در چند ماه اخیر  در 9 دانشکده منعقد شده است که به شرح زیر است:

1. دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی

• گروه پژوهش‌های بنیادی برای توسعه آموزش زبان فارسی به خارجیان با مدیریت دکتر رضامراد صحرایی


• بررسی و تحلیل متون ادبی با مدیریت دکتر محمدرضا حاجی آقابابایی

2. دانشکده اقتصاد

• عدالت در نظریات و سیاست‌های اقتصادی با مدیریت دکتر احسان خاندوزی


• پژوهش‌های اقتصاد رفتاری با مدیریت دکتر سعید مشیری

3. دانشکده الهیات و معارف اسلامی

• مصلحت پژوهی در قرآن و روایات اهل بیت (ع) با مدیریت دکتر محمد شعبان‌پور

4. دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی

• توسعه نظام‌مند مدیریت ورزش با مدیریت دکتر حبیب هنری


• پژوهش‌های مدیریت ورزش در عصر ارتباطات با مدیریت دکتر سارا کشکر


• فیزیولوژی تندرستی و فعالیت بدنی با مدیریت دکتر بختیار ترتیبیان

5. دانشکده حقوق و علوم سیاسی

• حقوق بین‌المللی کیفری با مدیریت دکتر هیبت اله نژندی منش


• مطالعات نوین روابط بین‌الملل در هزاره سوم با مدیریت دکتر علیرضا کوهکن

6. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی

• مطالعات آموزش عالی با مدیریت دکتر سعید غیاثی


• مطالعات بازی‌های رایانه‌ای آموزشی با مدیریت دکتر سعید پورروستایی اردکانی


• آسیب‌های خانواده با مدیریت دکتر محمد کلانترکوشه


• مطالعات سالمندی با مدیریت دکتر معتمدی


• توسعه منابع انسانی سازمان‌های اجرایی و صنایع با مدیریت دکتر حسین اسکندری


• مدیریت استرس و مداخله در بحران‌های اجتماعی با مدیریت دکتر فرامرز سهرابی

7. دانشکده علوم اجتماعی

• جامعه‌شناسی اقتصادی با مدیریت دکتر اسماعیل عالی زاد


• آسیب‌شناسی اجتماعی با مدیریت دکتر محمد زاهدی اصل


• کیفیت زندگی با رویکرد مددکاری اجتماعی با مدیریت دکتر طلعت اله یاری

8. دانشکده علوم ریاضی و رایانه

• کیفیت طرح‌ریزی، کنترل و بهبود کیفیت با مدیریت دکتر محمد بامنی مقدم


• مطالعات مدل‌های بازارهای مالی با مدیریت دکتر عبدالساده نیسی

9. دانشکده مدیریت و حسابداری

• برنامه‌ریزی استراتژیک با مدیریت دکتر وحید خاشعی ورنامخواستی


• توسعه و کاربرد روش‌های تصمیم‌گیری در مدیریت با مدیریت دکتر مقصود امیری

هسته‌های پژوهشی و تلاش برای حل مشکلات کشور

بنابراین، دانشگاه علامه طباطبائی درچند ماه اخیر با تشکیل هسته‌های پژوهشی در راستای ارائه مقالات ساماندهی شده و علمی برآمده است، بیش‌ترین هسته‌های پژوهشی مربوط به دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی با تعداد 6 هسته و کم‌ترین آن‌ها نیز مربوط به دانشکده الهیات و معارف اسلامی با تعداد یک هسته است، همچنین دانشکده علوم ارتباطات فاقد هسته پژوهشی در این مدت زمان بوده است.

افراد در بی‌نظمی‌ها و آسیب‌های اجتماعی نقش دارند، لذا هسته‌های پژوهشی که در دانشکده روانشناسی تحت عنوان مدیریت استرس، مطالعات سالمندی و آسیب‌های خانواده منعقد شده است، می‌تواند درمانی برای حل اختلالات شخصیتی در افراد باشد.

تمام این هسته‌های پژوهشی با تکیه بر خلاقیت و نوآوری تشکیل شده است، از جمله این خلاقیت‌ها توسعه آموزش زبان فارسی به خارجیان در دانشکده ادبیات است، همچنین هسته‌های پژوهشی تلاشی برای حل مشکلات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی موجود در جامعه است.

در دانشکده علوم اجتماعی با تاکید بر مشکلات اجتماعی، آسیب‌های موجود در جامعه شناسایی شده و تلاش بر این است که با روش‌های علمی و دانشگاهی، کیفیت زندگی را در جامعه بهبود بخشید.

از نظر مشکلات اقتصادی در جامعه، هسته‌های پژوهشی که در دانشکده اقتصاد تشکیل شده برخلاف پژوهش‌های دیگر، بر اقتصاد رفتاری تاکید می‌کند که با روشی علمی، احساسات و اجتماع را در تحلیل فهم بازارها و عوامل اقتصادی به کار می‌گیرد.

حل مشکلات سیاسی با مطالعات نوین در عرصه روابط بین‌الملل که دربرگیرنده تحلیل سیاست‌های خارجی یا روند‌های سیاسی میان ملت‌ها است در یک هسته پژوهشی در دانشکده حقوق و علوم سیاسی منعقد شده است.

لذا برای بهبود هر چه بهتر هسته‌های پژوهشی و ارتقای کیفیت آن‌ها باید راهبردهایی از قبیل تقویت روحیه پژوهشگری، توسعه دسترسی به منابع اطلاعات معتبر علمی و تسهیل فرآیندهای اجرایی را فراهم کند.

حال باید دید نهادهای تصمیم‌ساز در عرصه علوم انسانی به ویژه در قوای مجریه و مقننه و همچنین شوراهای تصمیم‌گیر در حوزه برنامه ریزی علوم انسانی کشور تا چه حد به این عمل بها داده و از سیاستی که دانشگاه علامه طباطبائی در کنار دیگر دانشگاه‌ها در پیش گرفته حمایت می‌کنند چرا که آنچه مسلم است این است که دانشگاه علامه به عنوان مرجع علوم انسانی کشور اهتمام بالایی برای کمک به حل مشکلات کشور از دریچه اندیشه و گفت‌وگو دارد، دریچه‌ای که در اکثر کشورهای توسعه‌یافته همان درب اصلی ورود به جهان مدرن و پیشرفته است.