فردا به مراسم بزرگداشت این "مرد" بروید

دو سال پیش در نخستین روز از دهه ی فجر انقلاب اسلامی، کشورمان یکی از چهره های سیاسی و فرهنگی بنام و خوشنام خود را از دست داد. حسن حبیبی که بسیاری از مردم وی را بیشتر به عنوان معاون اول رییس جمهوری در دولت های پنجم تا هفتم می شناختند، بهمن ماه 91 در سن 76 سالگی دیده از جهان فروبست.

مشخصه ی اصلی حبیبی از نگاه بسیاری از سیاستمداران و فرهنگ دوستان، اعتدال گرایی، اخلاق مداری و ایران دوستی بود.

حسن ابراهیم حبیبی در سال 1315 هجری خورشیدی در تهران دیده به جهان گشود. او همزمان با تحصیل در مدرسه، نزد پدرش و چند تن از استادان حوزه علمیه، برخی درس های رایج در حوزه را نیز فراگرفت.

حبیبی در نوجوانی با تشویق پدرش همزمان با تحصیل به کار نیز پرداخت؛ آشنایی با محیط کار، روابط و برخی از دشواری های موجود، تجربه ای گرانبها را برای او ایجاد کرد.

او ابتدا در رشته ی حقوق دانشگاه تهران مشغول به تحصیل شد و سپس به فرانسه رفت و در دانشگاه سوربون این کشور در رشته ی جامعه شناسی و حقوق موفق به دریافت دکترا شد؛ وی همچنین بر زبان های انگلیسی، فرانسه و عربی تسلط کامل داشت.

حسن حبیبی با آغاز شکل گیری مبارزه ی ملت سرافراز ایران علیه رژیم پهلوی به موج خروشان آنها پیوست و در سال هایی که خارج از ایران به تحصیل مشغول بود نیز از این امر غافل نشد.

با تبعید امام خمینی (ره) به فرانسه، حسن حبیبی در دیدارهایی که با امام داشت از رهنمودهای ایشان برای چگونگی ادامه ی مبارزات استفاده می کرد و به همراه دیگر دانشجویان مقیم فرانسه حرکت های اعتراضی را نسبت به خشونت و سرکوب نظام دیکتاتوری پهلوی سازماندهی می کرد.

او همچنین در 12 بهمن 1357 به همراه امام خمینی از پاریس به تهران آمد و تا پایان عمر خویش هماره در مسوولیت های گوناگون منشا خدمت به نظام مقدس جمهوری اسلامی شد.

امام خمینی در زمان تبعید در نوفل لوشاتوی فرانسه، حسن حبیبی را که دانش آموخته ی رشته ی حقوق بود، مامور تهیه ی متن پیش نویس قانون اساسی کرد. وی نیز با استفاده از قوانین برخی کشورها متنی را تهیه کرد و در سال 1358 یک سال پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی برای تهیه ی متن نهایی پیش نویس قانون اساسی، وی به همراه شمار دیگری از حقوقدانان با برگزاری نشست های مداوم در حسینیه ی ارشاد در مدت یک ماه پیش نویس قانون اساسی را آماده کرد. این پیش نویس در 12 آذر 1358 به همه پرسی عمومی گذاشته شد و به تایید ملت رسید.

وی در نخستین انتخابات ریاست جمهوری جمهوری اسلامی ایران در 1358 نیز کاندیدا شد اما در نهایت پس از «ابوالحسن بنی صدر» و «احمد مدنی» در جایگاه سوم قرار گرفت.

حسن حبیبی در کابینه ی موقت شورای انقلاب، وزیر فرهنگ و آموزش عالی و در زمان ریاست جمهوری آیت الله خامنه ای نیز وزیر دادگستری شد. حبیبی در دولت های پنجم، ششم و هفتم به عنوان معاون اول رییس جمهوری منشا خدمات فراوانی به نظام جمهوری اسلامی شد.

وی همچنین در کارنامه ی درخشان خود ریاست بنیاد ایرانشناسی، عضو افتخاری و حقیقی شورای عالی انقلاب فرهنگی، رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، عضو هیات امنای کتابخانه ی مجلس شورای اسلامی، عضو دیوان داوری (لاهه) و عضو کمیسیون ملی یونسکو و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام را دارد.

فرهنگستان زبان و ادب فارسی یکی از چهار فرهنگستان ایران در حوزه های گوناگون علمی، ادبی، و هنری در ایران و قلمرو زبان فارسی است. حسن حبیبی به عنوان نخستین رییس این فرهنگستان برگزیده شد.

از حسن حبیبی فرهیخته ی علمی ایران آثار ارزشمندی چون «دیالکتیک یا سیر جدالی و جامعه شناسی» ، «افضل الجهاد»، «دیالکتیک و روش شناسی «، «مبادی جامعه شناسی حقوقی» ، «جبرهای اجتماعی و آزادی یا اختیار انسانی» ، «یادی از یار و دیار»، «عهدین قرآن و علم» ، «اسلام و مسلمانان در روسیه»، «دو سرچشمۀ اخلاق و دین» ، «اخلاق نظری و علم آداب» ، «اسلام و بحران عصر ما» و... به یادگار مانده است.

وی همچنین در زمینه ی حقوق نیز آثاری چون «مناظری از حقوق بین الملل» ، «حقوق تطبیقی و جامعه شناسی»، «در جست وجوی ریشه ها»، «حسب حال یک دانشجوی کهن سال»، «یک حرف از هزاران» و «حقوق بین المللی عمومی» را به رشته تحریر درآورد.

حسن حبیبی مبارز راه حق سرانجام پس از عمری مجاهدت و خدمت به نظام جمهوری اسلامی در 12 بهمن 1391 هجری خورشیدی در حالی که به دلیل نارسایی قلبی و جراحی معده در بخش «سی سی یو» بیمارستان فرهنگیان تهران بستری بود، در 76 سالگی دار فانی را وداع گفت و به دیدار حق شتافت.

حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی به مناسبت درگذشت حسن حبیبی، فرمودند: ایشان مومنی صادق و پارسا و خَدوم بود؛ تاریخچه ی خدمات وی به نظام جمهوری اسلامی از پیش از انقلاب و به هنگام تدوین پیش نویس قانون اساسی آغاز شده و در طول سال های متمادی در عضویت شورای انقلاب و سپس برعهده گرفتن مسوولیت های بزرگ دیگر ادامه یافته است.

آیت الله «اکبر هاشمی رفسنجانی» رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام هم که در زمان ریاست جمهوری اش، حبیبی را به عنوان معاون اول در کنار خود داشت، پس از درگذشت وی گفت: او یک لحظه از انقلاب و رسالت خودش غافل نبود؛ آقای دکتر حبیبی هم زمانی که در خارج و داخل کشور مبارزه می کردند و تا همیشه، بهترین دوست و همکار بودند و یک لحظه از انقلاب و رسالت خودش غافل نبود.

هاشمی درخصوص نقش مرحوم حبیبی در تدوین پیش نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران گفت: ایشان در این کار نقش اول را داشتند؛ یعنی تا پایان تدوین قانون اساسی، کار خود را ادامه می داد و از آن مثل بچه ای که می خواست پرورش پیدا کند، مواظبت کرد.

«سید محمد خاتمی» هم که در دوران ریاست جمهوری اش، یک دوره معاون اولی حسن حبیبی را همراه خود داشت، درباره ی ویژگی های شخصیتی حبیبی گفت: شاید مهم ترین نکته در مورد آقای حبیبی این است که ایشان از زاویه فرهنگ به دنیای سیاست نگاه می کرد؛ این نوع نگاه به سیاست، چیزی است که امروز ما در جامعه به آن نیاز داریم.

نظر شخصیت ها در خصوص مرحوم حبیبی

**علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی: «ایشان از شخصیت هایی بودند که از سال های آغازین نهضت و انقلاب و همچنین پس از پیروزی آن در جایگاه های مهم و تاثیرگذار به ایفای نقش پرداختند که خدمات آن مرحوم به عنوان عضویت در کمیته تدوین پیش نویس و نیز شورای بازنگری قانون اساسی، نمایندگی مجلس شورای اسلامی، مسوولیت وزارت دادگستری، عضویت در شورای نگهبان، معاونت اولی رییس جمهور، رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ریاست هیات امنای فرهنگستان های جمهوری اسلامی، ریاست بنیاد ایران شناسی و عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام در تاریخ پرشکوه انقلاب همواره به یادگار خواهد ماند.»

**اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری: «مرحوم حبیبی فردی صبور در جلسات بود و از نظر دینداری، انسانی متدین و بی ادعای واقعی بود. دکتر حبیبی در پست معاون اولی ریاست جمهوری انسانی بی نظیر و یاد وی همیشه دردل ملت ایران و فرهیختگان زنده خواهد بود. مرحوم حبیبی نقش کلیدی را در تاسیس برخی نهادهای فرهنگی از جمله بنیاد ایران شناسی و کتابخانه ملی داشت.»

**محمدباقر قالیباف شهردار تهران: «حبیبی مرد بزرگی بود و در یک کلام فرزند خلف زمان خود بود. حبیبی از جنس مردم بود و از سخنش جز صداقت و صفا چیز دیگری نمی جوشید. در حقیقت ما خدمتگزاران و مدیران باید بدانیم که حبیبی راهبرد وصل را در اداره کشور جایگزین سیاست فصل کرده بود. حبیبی برای انقلاب، نظام و مردم با همه کار می کرد؛ در حقیقت وی یک سیاستمدار مهاجر بود. ما باید بگوییم که حبیبی در حقیقت بزرگمردی بود که یک الگو برای همه ما به ارمغان گذاشت و آن الگوی تحقق منش اخلاقی در کنش سیاسی بود.»

**غلامعلی حداد عادل رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی:«ایران اسلامی با فقدان وی یکی از دانشمندان پاک طینت و یکی از فرزندان لایق و برومند و خدمتگزار خود را از دست داد. آن بزرگوار، طی 2 دوره ی ریاست فرهنگستان زبان و ادب فارسی، منشأ خدمات بسیار به زبان و ادبیات فارسی بود و همواره با دانش و منش خود الگویی والا از پارسایی و دانایی را مانند چراغی فرا راه همگان قرار می داد.»

**محمدرضا مخبر دزفولی دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی: «ایشان از شخصیت های استثنایی بخش های علم، فرهنگ و سیاست کشور بودند. همه کسانی که با مرحوم دکتر حبیبی ارتباط داشتند، به این موضوع اذعان دارند که آنچه بر همه سجایای اخلاقی ایشان غلبه داشت، اخلاق محوری ایشان بود و انصافاً مرحوم دکتر حبیبی به دلیل تدین، دین باوری و خداترسی که داشتند در هر حرکت و اقدامی که می خواستند انجام بدهند ابتدا این سوال را از خود مطرح می کردند که آیا برای این کار در نزد خداوند متعال حجت شرعی دارند یا خیر؟وقتی فردی در جایگاه علمی، فرهنگی و سیاسی مرحوم دکتر حبیبی اینگونه خداترس هم باشد، حتما در هر حرکت و کاری اخلاق، محور اصلی رفتارهای وی خواهد بود.»

**صادق زیبا کلام استاد دانشگاه: «در دوران انقلاب که اکثر چهره ها در نوفل لوشاتو مشغول برنامه ریزی قیام بودند، حسن حبیبی به فکر تدوین قانون اساسی آینده ایران بود. این مثال به بهترین وجه از شخصیت مرحوم دکتر حسن حبیبی پرده برمی دارد و نشان می دهد که او بیشتر به مسایل عمیق تر، بی سر و صداتر و کم هیجان تر می اندیشید و فکر می کرد.»