اسماعیل میرفخرایی: سواد رسانه‌ای ما کم است

به گزارش عطنا به نقل از ایسنا، دکتر اسماعیل میرفخرایی در رابطه با نقش برنامه‌های علمی در رادیو و تلویزیون گفت: رسانه در طول حیات خود از آزمایشگاه‌های فیزیک و تجربی به سمت اطلاع‌رسانی به مردم در قالب خبر و تفریح حرکت کرده است.

وی ادامه داد: اساس کار رسانه بر سه پایه آموزش، اطلاع‌رسانی و سرگرمی استوار است. اگر فاکتور سرگرمی و تفریح را از برنامه‌های تلویزیون حذف کنیم، عملا مخاطبین خود را از دست می‌دهد.

میرفخرایی افزود: ما امروزه با یک فضای باز رسانه‌ای عظیم مواجه هستیم که اگر بخواهیم جلوی آن را بگیریم، بالاخره راه خودش را باز می‌کند. باید توجه داشته باشیم که برای آنها بودجه‌بندی می‌شود و خط مشی‌های مشخصی دارند. پس هیچ رسانه‌ای نیست که سرمایه در نظر گرفته شده برای آن، بی‌دلیل باشد.

میرفخرایی گفت: مطبوعات، 230 سال و رادیو و تلویزیون 70 سال دیرتر از حیات خود وارد ایران شدند، لذا ما در حوزه رسانه و ارتباطات، 300 سال از علوم روز دنیا عقب هستیم.

وی همچنین ادامه داد: سواد رسانه‌ای ما کم است و باید صحت اطلاعات رسانه‌ای را بررسی کنیم.

این تهیه‌کننده برنامه‌های علمی تلویزیون با اشاره به این که مبنای علم بر اساس واقعیت است، اضافه کرد:‌ کار علمی این است که باید بر اساس حقایق نسبی، مستندات و اتفاقاتی که می‌افتد، تفکرات علمی را اشاعه دهد. منظور از اشاعه دادن، علمی فکر کردن است. طرز تفکر ما باید دو دو تا چهار تا باشد؛ یعنی باید کاری کنیم که حداقل در محدوده موجود مخاطب را به فکر واداریم.

مجری اسبق رادیو و تلویزیون جای افتادن نگاه باری به‌ هرجهت و فالگیرانه در بین مخاطبین و داشتن تفکرات مالیخولیایی را از مشکلات این عرصه دانست و تصریح کرد: ژورنالیست علمی با توجه به این که در عرصه علوم اثبات شده قدم برمی‌دارد، جایگاه محکمی دارد.

میرفخرایی افزود: بهترین مدل، الگو گرفتن از مدل طبیعت است؛ طبیعتی که علیرغم تمام مشقاتی که به دنبال دارد اما به ما درس می‌دهد. کافی است فقط یک دقیقه به طبیعت نگاه کنیم و ببینیم که به ما چه می‌گوید. در محدوده کار علمی هم نگاه به طبیعت می‌تواند بسیار موثر باشد.

میرفخرایی در ادامه با بیان این که در دوران فعالیت حرفه‌ای خود دو شبکه تلویزیونی و سه شبکه رادیویی در کشور فعال بودند، اظهار کرد: مردم در آن زمان وضع مالی خیلی خوبی نداشتند و تازه به دوران‌رسیده هم نبودند، در آن زمان مخاطب ما کسی بود که دیپلم داشت، در واقع مخاطب ما به واسطه نگاه معتدل رسانه، فرد دارای دیپلمی بود که برنامه‌های علمی می‌دید. اما امروزه من بعنوان تهیه‌کننده مخاطب خود را نمی‌شناسم و نمی‌دانم برای چه کسی باید برنامه بسازم.

همچنین سیاوش صفاریان پور، تهیه کننده برنامه‌های علمی در ادامه صحبت‌های میرفخرایی اضافه کرد: مخاطب برنامه‌های شبکه چهار به نظر من همه مردم هستند و تنها دو گروه برنامه‌های ما را نمی‌بینند؛ یکی از این گروه‌ها افرادی که خیلی تیپ روشن فکری دارند و گروه دیگر به قول مهران مدیری، کسانی هستند که به شمال می‌روند و جوجه کباب می‌خورند.

صفاریان پور از حضور دانشجویان و ژورنالیست‌های علمی در کشور که می‌توانند این مسیر را به درستی پیش ببرند، ابراز رضایت کرد.

در ادامه، میرفخرایی الگو قرار دادن مدل‌های غربی را در رسانه جمعی تلویزیون غلط دانست و گفت: ما یک عمر فرهنگ قهوه‌خانه‌ای و سخنرانی داشته‌ایم و اگر رسانه، تبلیغ و مبالغه نکند و بلندگو نباشد و علمی و درست صحبت کند، آینده بهتری خواهد داشت.

وی با تاکید بر این که تفریح و سرگرمی از پایه‌های کار رسانه است، افزود: باید بتوانیم مطالب سنگین را با بیان سبک‌تر و شوخ‌تر جای بیندازیم. اما نباید تفکر علمی را فدای تفکر رسانه‌ای کرد. تفکر رسانه‌ای بسیار خوب و بر مبنای تفریح است. در مسائل علمی نباید عوام‌زده بود و مفاهیم اثبات شده را خرج تفریح کرد. کار ما این است که مخاطب ما سیستماتیک فکر کند و مشکل امروزه ما باری به هر جهت فکر کردن است و برای حل این مسائل بهترین روش الگو گرفتن از طبیعت است. باید برای جذب مخاطبان دو قدم جلوتر از مخاطب قرار گرفت.

میرفخرایی خاطرنشان کرد: مشتری را می‌توان با اجتماعی کردن برنامه‌های علمی زیاد کرد، فقط باید در نظر داشت که مسائل علمی به تفریح و سرگرمی تبدیل نشود. ما باید خودمان را تعدیل کنیم تا بخشی از جامعه که بر اثر 300 سال دیر آمدن رسانه عقب مانده است، پیشرفت کند. ما اینجا ماموریت داریم که دانش ملتی که شهید داده‌اند را بالا ببریم. مشکل ما این است که علم را نمی‌توان تصویر کرد.

به گفته وی، شبکه‌ها باید بر اساس نوع مخاطب تنظیم شوند نه نوع محتوا و باید سلیقه همه افراد در نظر گرفته شود.

میرفخرایی در پایان صحبت‌های خود با زبانی طنز اظهار کرد: اگر دوباره می‌خواستم سراغ حرفه‌ای بروم، حتما خلبان می‌شدم و سمت رسانه نمی‌آ‌مدم. رسانه حرفه‌ بسیار محافظه‌کاری است و رسانه علمی، شاخه سبزی است در درخت خشک شده رسانه ایران.