عراق؛ ظرفیت مغفول منطقه

عطنا - در سال 1400 و به ويژه اسفند ماه اخبار سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران معطوف به مذاکرات وین بود. مذاکراتی که هرچند حرف از به سرانجام رسیدن آن در هفته های پایانی اسفند به گوش میرسید، ولی به دلایلی که اهم آن به جمع بندی نرسیدن ایران و آمریکا بر سر مفاد حساس توافق عنوان شد، توافقی بین طرفین حاصل نشد.

در بین اخبار وین اما دیگر مجالی برای پرداختن به دیپلماسی منطقه ای نماند، مهمی که در دولت یازدهم و دوازدهم مغفول مانده بود لکن با توجه به نطقهای انتخاباتی حجت الاسلام رئیسی و تاکید او بر دیپلماسی اقتصادی منطقه ای امید به اینکه گسترش روابط سیاسی و اقتصادی با کشورهای همسایه در اولویت سیاستگذاری وزارت امور خارجه دولت سیزدهم قرار بگیرد به وجود آمده بود. امیدی که تا امروز و پس از گذشت 6 ماه از روی کار آمدن دولت جدید به نتیجه کامل نرسیده است.

از اهمیت برقراری رابطه ای متوازن و سودمند با کشورهای منطقه و اولویت پیدا کردن این سطح از دیپلماسی نسبت به ارتباطات با غرب و آمریکا بسیار سخن گفته شده است. در میان کشورهای منطقه نیز به دلایلی همچون گستره وسیع عراق مرز زمینی با ایران، صادرات غیر نفتی ایران به عراق، صادرات بخش اعظمی از گاز و برق مورد نیاز عراق توسط ایران، موقعیت حساس ژئوپولیتیکی عراق در منطقه، گردشگری متقابل زیارتی و سیاحتی مردم هر دو کشور، نزدیکی فرهنگی مردم ایران و عراق، حضور مستشاری ایران در طی چندسال اخیر برای مبارزه با داعش و دلایل  متعدد این چنینی بر اهمیت برقراری رابطه ی سودمند اقتصادی و سیاسی برای هر دو طرف می افزاید.

با این توضیحات و در عین حالی که ارزش واردات ایران به عراق نسبت به سال گذشته 900 میلیون دلار و ارزش صادرات ایران به عراق در حدود 3 میلیارد دلار افزایش داشته اما حضور گسترده و ناخوشایند رقبای ایران در عراق به خصوص در حوزه انرژی این کشور در چند سال گذشته مشهود بوده است. به شکلی که فقط در دو سال گذشته قراردادهای مهمی با شرکتهای خصوصی کشورهای فرانسه، آمریکا، ژاپن، عربستان و چین که اکثراً در خصوص توسعه و گسترش میادین استخراج گاز و نیروگاههای برق عراق است، منعقد شد. نکته حائز اهمیت این است که در اظهارات مقامات رسمی عراق یکی از دلایل انعقاد قراردادهای این چنینی در حوزه برق و گاز کمرنگ شدن وابستگی عراق به صادرات برق و گاز ایران قلمداد می شود.

به این موضوع خارج شدن عراق از محدودیتهای فصل هفتم منشور سازمان ملل که مانعی بزرگ برای ارتباط گیری اقتصادی و سیاسی با دیگر کشورهای دنیا (به خصوص کشورهای غربی) محسوب می شد را نیز اضافه کنید. همه این موارد بیانگر احتمال کاهش تدریجی حضور و در نهایت حذف ایران از مختصات ارتباطات تجاری و اقتصادی با عراق خواهد بود. حذفی که به یقین در سطح اقتصادی خلاصه نشده و مانع های جدی برای ادامه حضور امنیتی و استراتژیک ایران در عراق ایجاد خواهد کرد. موانعی که تسهیل کننده حضور پررنگ رقبای ایران در عراق و در همسایگی ایران خواهد بود.

نویسنده: مهیار رحیمی فراهانی، نشریه خط 57، شماره 19، اسفند 1400

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام