تبیین، بدون شناخت تاریخ و عبرت‌های آن معنا ندارد

عطنا - در چند ماه اخیر مقام معظم رهبری بارها و بارها بر مسأله جهاد تبیین تأکید داشته و قشر انقلابی بالاخص جوانان را فراخوانده‌اند تا در عرصه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی، علمی، اجتماعی دست به تبیین بزنند و غبار ابهامات و شبهات را از چهره حقایق بزدایند. در همین موضوع با حجت‌الاسلام صادق اکبری اقدم، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی به گفت‌وگو نشستیم تا در این باره برایمان سخن بگویند.

جهاد تبیین سیری تاریخی در حیات شیعه است

وی در ابتدا گفت: جهاد تبیین و ارائه معارف صحیح قرآن و عترت، مسأله باسابقه‌ای است که در طول تاریخ قابل مشاهده است و در سبک و سیاق‌های گوناگون بیانات حضرات معصومین نقل شده و مشهود است. به عبارتی بیان حقایق دین توسط امامان و اصحاب ایشان نوعی جهاد تبیین در زمانه خویش به حساب می‌آمد. تبیین یکی از اصلی‌ترین فعالیت‌های اولیای الهی بوده است. یکی از شخصیت‌های سرافراز جهاد تبیین که امام خمینی و حضرت آقا به آن اشاره داشته و ایشان را یکی از الگو‌های اصلی جهاد تبیین معرفی کرده‌اند، حضرت زینب (سلام الله علیها) است که به خوبی به تبیین و روشنگری واقعه کربلا پرداختند. نقشی که حضرت زینب و امام سجاد داشتند به خوبی نشانگر ضرورت تبیین در بزنگاه‌های تاریخی است. 

اکبری اقدم ادامه داد:‌ جهاد تبیین از جهات مختلفی دارای اهمیت و اولویت است. تبلیغ و ترویج حقیقت با هدف بهره‌گیری در متن زندگی از مسائل مهم تبیین به شمار می‌آید و از طرفی تقابل با باطل است که به تبیین، جنبه جهادی اعطا می‌کند. هدف باطل، حق جلوه دادن ناحق و ایجاد ابهام در رابطه با حق است. در یک کلام در ایجاد فضای تحریف، ضرورت تبیین خودی نشان می‌دهد و به میدان می‌آید تا در این تقابل حقیقت را نمایان کند. 

تبیین علمی از تأکیدات مهم رهبری بوده‌ است

او ادامه داد: در چند سال اخیر مقام معظم رهبری در مناسبت‌های گوناگون و با عبارات متفاوتی تأکیدی اساسی بر جهاد تبین در عرصه علمی داشته‌اند و به همین منظور اساتید حوزه و دانشگاه‌ را همواره به  ورود در میدان تبیین فراخوانده‌اند. مسائل نظام اسلامی، جامعه، گره‌‌های اجتماعی و... حوزه‌های مربوط به حوزویان،دانشگاهیان، پژوهشگاه‌ها و هیأت‌های اندیشه‌ورز است تا با حضور در آن‌ها با توجه به وسع و توان خود با ایده‌پردازی‌های صحیح در حل مشکلات جامعه نقش داشته باشند. 

او گفت: در طول تاریخ انقلاب اسلامی، مسأله تبیین در عرصه دانشگاه، غالباً به صورت انفرادی و موردی توسط طیف‌های انقلابی و علاقه‌مند به انقلاب  صورت گرفته است، اما آنچه در حال حاضر مورد تأکید مقام معظم رهبری است «جهاد تبیین» است و این جهاد خود دارای یکسری ویژگی‌های خاص است که جا دارد درباره آن بحث و گفت‌وگو شود. 

اکبری اقدم بیان کرد: جهاد تبیین یک مسئولیت همگانی و وظیفه‌ای خاص بر دوش همه اقشار است. در چنین فضایی باید با ایجاد شبکات اندیشه‌ای قوی و هیئات فکری که دارای دید تحول‌گرا هستند به میدان تقابل با اندیشه‌های مهاجم رفت. نگاه سیستمی به ما کمک می‌کند تا در شناخت ضرورت‌ها، ظرفیت‌ها، منابع انسانی، مجهز کردن منابع انسانی و... بهتر عمل کنیم. جهاد تبیین، فرایندی است که  در قدم اول آن باید یک ایده‌پردازی و طرح روایت کرد و پس از آن با ورود به عرصه عمل آن نظریه کلی را به فعلیت رساند. در جهاد تبیین می‌توان به امور و ساحات مختلف پرداخت. موضوعات سیاسی، اجتماعی، نظامی و حتی تاریخی در دامنه فعالیت جهاد تبیین قرار می‌گیرند. 

اهمیت تبیین تاریخی

او گفت: مقام معظم رهبری در بیانات اخیر خود به مقوله بصیرت و آگاهی اشارت جدی و مهمی داشتند. اساسا کسی که می‌خواهد پا در عرصه تبیین بگذارد و موضوعی را تبیین کند، حتما آگاهی این افراد یکی از الزامات هر نوع کار تبیینی است. در این بین، داشتن بصیرت تاریخی و دید عمیق نسبت به وقایع تاریخ بالاخص تاریخ معاصر از اهمیت دو چندان برخوردار است. مقام معظم رهبری نسبت به بصیرت‌افزایی تاریخی در ۱۰ ساله گذشته تأکیدات فراوانی داشتند و غفلت از تاریخ را یک نگرانی و خطر جدی برای جامعه ایران تلقی کرده‌اند. اساسا تبیین، بدون تاریخ معنا ندارد و هر حوزه‌ای به نوعی با تاریخ درگیر است و مجاهد تبیین باید با استفاده از عبرت‌های موجود مسائل را با ریشه‌بندی‌های تاریخی به مردم ارائه دهد. 

عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: رهبری در یکی از سخنان خود گفته بودند: «یکی از چیزهایی که بنده نگران آن هستم، این است که این نسل جوانِ بالنده‌ ما که بحمدالله، هم آگاه و بابصیرت است، هم دارای انگیزه است، آماده به‌کار است، وسط میدان است، انقلابی است، بتدریج این حوادث مهم را، این عبرت‌های بزرگ دوران معاصر را از یاد ببرد.» رهبری در فرمایشاتشان در مورد تاریخ، تأکید بر شناخت صحیح آن و عبرت‌گیری از اتفاقات دارند.

وی افزود: در مورد تبیین تاریخی باید گفت، تاریخ با هویت و فرهنگ یک سرزمین گره خورده‌ است. ما معمولاً بازگوکننده تاریخ دور هستیم و مردم از وقایع معاصر به نوعی فراری‌اند. علت این مسأله‌ هم مشخص است. چرا که تاریخ پیشا انقلاب چیزی برای افتخار ندارد. این موضوعات باید به شکل شفاف برای مردم بیان و بازگو شود. مردم باید ماهیت تاریک تاریخ ۱۰۰ سال پیش یا ۵۰ سال پیش را درک کنند تا در فهم اوضاع حال‌حاضر کشور تحلیل و تصمیم درستی داشته باشند. این‌که به راستی وضعیت ایران در دهه‌های ۵۰ و ۴۰ به چه شکل بود که جامعه ایرانی را به مبارزه و سرآخر انقلاب سوق داد، مسأله‌ای است که جامعه جوان نسبت بدان نا آگاه هستند.