امام جواد(ع) شبکه وکالت را برای آینده شیعه طراحی کردند

عطنا - سعید طاوسی مسرور، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، گفت: امام جواد(ع) از طرق مختلف مانند مکاتبه، سخن با مردم و نقل حدیث به‌صورت سماع با شیعیان ارتباط داشتند؛ موارد متعددی از امام جواد(ع) مانند روایت‌هایی نقل شده از حضرت عبدالعظیم(ع) وجود دارد و در کنار آن نیز در رجال نجاشی آمده است که محمدبن عیسی بن عبید با امام جواد(ع) مکاتبه داشتند.

وی ادامه داد: مکاتبات و توسعه شبکه وکالت در زمان امام جواد(ع) می‌تواند از دو جهت مهم باشد، نخست آنکه در آن دوران نظارت شدیدتر بوده است؛ حتی باید دقت داشته باشیم که همسر امام جواد(ع) دختر مأمون است و یک نفر از خاندان خلافت عباسی در خانه امام جواد(ع) است؛ البته در پنج سال پایانی عمر امام جواد(ع) این‌گونه بوده است. امام جواد(ع) به‌عنوان جانشین امام رضا(ع) می‌توانست برای دستگاه خلافت مهم باشد و همین باعث می‌شد روی حضرت حساس باشند چون امام رضا(ع) را به ولیعهدی گمارده بودند، چه بسا فکر می‌کردند که ممکن است امام جواد(ع) مطالبه‌ای در این زمینه داشته باشند.

مسرور تصریح کرد: با ایجاد حساسیت روی حضرت جواد(ع) شبکه وکالت توسعه پیدا کرد، در حقیقت توسعه شبکه وکالت و این تدبیر امام جواد(ع) زمینه‌سازی برای دورانی سخت‌تر بود و قرار بود شیعیان دوران امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) را تجربه کنند، در این دوران این ۲ امام تحت نظر بودند که در ادامه به غیبت منتهی شد.

وی ادامه داد: شبکه وکالت که در دوران امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) اوج بیشتری می‌گیرد نهایتاً تبدیل به نهاد نیابت در دوران غیبت صغرا می‌شود یعنی نواب اربعه یا نایبان خاص نهاد تأسیسی در شیعه نیستند بلکه ادامه شبکه وکالت هستند که امام جواد(ع) در این قضیه هم توسعه و هم سلسله مراتب آن را ارتقا دادند که به توسعه آن در دوران دو امام بعد و در نهایت به شکل‌گیری نهاد نیابت منجر شد. عثمان بن سعید، رئیس شبکه وکالت در دوران امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) بود و مکاتبه در دوران این دو امام رشد بیشتری داشت و به طور خاص در دوره امام عسکری(ع) می‌بینیم که موارد متعددی روایت شده است ازجمله آن می‌توانیم به مکاتبه ابومحمد نصیبی از امام عسکری(ع) درخواست می‌کند کتابی معرفی کنند که وی به آن عمل کند و طبق روایت نجاشی امام کتاب «یوم و لیلة» اثر محمد بن خانبه کرخی را به وی معرفی می‌کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: مکاتبات در دوران امام عسکری(ع) بیشتر می‌شود و نجاشی در کتاب «رجال» خود به چهار مورد دیگر مکاتبه با امام عسکری(ع) اشاره می‌کند؛ در واقع امام جواد(ع) توجه به شبکه وکالت و مکاتبه با شیعیان را برای آینده شیعه طرح‌ریزی کردند. در نهایت در دوران غیبت، شبکه وکالت به نهاد نیابت و مکاتبات به توقیعات تبدیل می‌شود.

وی گفت: مسئله دیگر بحث امامت امام جواد(ع) و شرایط خاص آن دوران است. نخستین بار امامی به امامت رسید که نابالغ بود؛ این تعبیر که چرا شیعیان امام جواد(ع) را تنها گذاشتند درست نیست، البته گروهی نتوانستند امامت نابالغ را هضم کنند و به جریان واقفیه پیوستند. واقفیان مدعی بودند که امام کاظم(ع) از دنیا نرفته و غیبت کرده و امامت امام رضا(ع) را نیز نپذیرفته بودند؛ ریشه جریان واقفیه به این بازمی‌گردد که برخی وکلای امام کاظم(ع) اموال این امام را تسلیم امام رضا(ع) نکردند بلکه اموال را برای خودشان مصادره کردند.

مسرور بیان کرد: در دوران امامت امام جواد(ع) عده‌ای به عبدالله بن موسی که از سادات حسنی است نه برادر امام رضا(ع)، مراجعه کردند و او را از پاسخ به سؤالات خود ناتوان دیدند. بسیاری از شیعیان از همان ابتدا به امام جواد(ع) اعتقاد داشتند یا به آن حضرت معتقد شدند و امامت حضرت را پذیرفتند چون علم و کرامات حضرت را مشاهده کردند، از این جهت امام جواد(ع) به عیسی ثانی و اعجوبه اهل‌البیت ملقب می‌شدند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تشریح کرد: برخی از اصحاب امام هشتم(ع) امامت امام جواد(ع) را از امام رضا(ع) شنیده و در اصلاح راوی نص بر امام جواد(ع) بودند که ازجمله آن‌ها می‌توانیم به «علی بن جعفر» فرزند امام صادق(ع) اشاره کنیم که گفته شده است در آن زمان پیرمردی ۹۰ ساله بوده است و در برابر امام جواد(ع) بلند می‌شد؛ به او می‌گویند که شما پیرمرد هستی چرا در برابر بچه‌ای بلند می‌شوی؟ می‌گوید خداوند در این بچه چیزی دیده است که او را به امامت برگزیده است اما من ۹۰ ساله را به امامت تعیین نکرده است، «علی بن جعفر» از معتقدان و راویان نص بر امام جواد از امام رضا(ع) بوده است.

وی گفت: «صفوان بن یحیی» که از اصحاب امام رضا(ع) که بسیار شریف و بزرگوار است، از اصحاب اجماع در امر روایت به شمار می‌رود و از مهم‌ترین راویان حدیث در مذهب شیعه است، «احمد بن ابی نصر بزنطی»، «یحیی بن حبیب زیّات»، «ابویحیی صنعانی» ازجمله کسانی بودند که از ابتدا به امامت جواد معتقد بودند و امامت وی را ترویج کردند.

طاوسی یادآور شد: «اجماع شیعه» یکی دلایل اثبات امامت امام جواد(ع) است که جریان اصلی پیروان امام رضا(ع) به لحاظ نص و مقوله علم به امام جواد(ع) معتقد شدند، البته اصحاب امام رضا(ع) نص امام جواد(ع) را نقل کرده بودند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تأکید کرد: در تفکر شیعی امام علم لدنی دارد بنابراین اصحاب، علم لدنی را در امام جواد(ع) یافتند و امام جواد(ع) در دوره‌ای سخت در بین همه جریان‌ها، تفکرات و مذاهب، مذهب شیعه را حفظ و به خوبی رهبری کردند و شاگردانی خوب و قوی مانند حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) تربیت کردند، در حقیقت اما جواد(ع) و شاگردانشان موجب حفظ و ترویج مذهب حق شیعه و انتقال آن به نسل‌های بعد شدند.

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام