مکانیسم‌های کمک به اقتدار‌بخشی انسان در گسترش وجود

عطنا - نشست تخصصی «روانشناسی قرآن‌بنیان» به مناسبت چهلمین سالگرد رحلت مفسر بزرگ قرآن کریم علامه طباطبائی (ره)، سه‌شنبه 25 آبان در محل سالن اجتماعات کتابخانه مرکزی دانشگاه علامه طباطبائی به صورت حضوری و مجازی برگزار شد.
 
به گزارش عطنا، در این نشست دکتر عبدالله معتمدی، سرپرست دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه در دوره تمدن اسلامی دانش بشر به بار نشست اما در حال حاضر بشریت از آن محروم است، گفت: «باید تاریخچه علم را در دنیا اصلاح کنیم تا بشریت از تلاش‌های دانشمندان اسلامی مطلع شود. در این جلسه دریافت خودم را از روانشناسی قرآن بنیان در قالب نظریه‌ بیان می‌کنم.»
 
وی با پرداختن به موضوع «شخصیت و رابطه آن با شخص» عنوان کرد: «این موضوع ذیل نظریه گسترش وجود قرار می‌گیرد و استناد بنده به بخشی از آیه نساء است که می فرماید: «يُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُخَفِّفَ عَنْكُمْ وَ خُلِقَ الْإِنْسَانُ ضَعِيفًا».»
 
پویایی انسان در گریز از ضعف بنیادین خود است
معتمدی با بیان اینکه انسان با یک ضعف بنیادین خلق شده است و ضعف وجودی انسان از دوره جنینی تا زمان تولد و حتی پس از آن ‌هم ادامه دارد، افزود: «فراز ۶ دعای ۹ صحیفه سجادیه نیز به این مسئله می‌پردازد. پویایی انسان در گریز از این ضعف است و در فرآیند تحقق شخصیت دائماً از این ضعف بنیادین فاصله می‌گیرد.»
 
وی با اشاره به اینکه این ضعف تبدیل به موتور محرکی برای حرکت به سمت قوت شده و «هستِ» ما منوط به غلبه بر آن است، گفت: «ملاصدرا گفته است هر وجودی از عدم خالی باشد از تکامل و سعادت بیشتری برخوردار است. درک از ضعف نیز اهمیت دارد و به نسبت شناخت ضعف‌های خود، به سمت قوت و نشان دادن وجود حرکت می‌‌کنیم.»
 
وی با تأکید بر اینکه فخرالدین رازی معتقد است کمال به ذات خود دوست‌داشتنی و ضعف نیز ذاتاً دوست نداشتی است، عنوان کرد: «حرکت از ضعف به قوت خوشایند انسان و برای وی لذت‌بخش است و رضایتمندی او را در پی دارد.»
 
وی ادامه داد: «کی‌‌ یر کگور که لقب پدر اگزیستانسیالیسم را یدک می‌کشد معتقد است که انسان انگیزه جاودانگی دارد و می‌خواهد از فناپذیری بگریزد. لذا اگزیستانسیالیست‌‌ها هم به تعالی اهمیت می‌دهند. اریک فروم نیز به همین موضوع اشاره می‌کند.»
 
حرکت به سمت وجود باعث رضایت و سرخوشی می‌شود
وی با بیان اینکه این موضوع همان نظریه استعلا-گسترش دامنه وجود است، تصریح کرد: «گسترش دامنه وجود به ‌مثابه شکفتن‌های مکرر و ظهور تدریجی وجودهای نو به نو در قالب یک وجود و سپس گسترش دامنه تأثیرگذاری بر فضایی است که موجود در آن قرار دارد، این موضوع جنبه ارزشی ندارد و کمی و کیفی است و حرکت به سمت وجود باعث رضایت و سرخوشی و تحرک، مقابله با افسردگی و احساس دوستی می‌شود.»
 
وی با اشاره به اینکه نتیجه گسترش دامنه وجود برای فرد احساس رضایتمندی درونی، حس شایستگی، معناداری احساس توانمندی و سرزندگی است، افزود: «همچنین ناتوانی در گسترش دامنه وجود و یا مواجه‌شدن با مشکلات جدی برای تحقق این گرایش درونی، می‌تواند منجر به بی‌انگیزگی، کم‌تحرکی احساس افسردگی، دل‌مردگی، نا ارزنده سازی خود، احساس خصومت نسبت به دیگران و مواردی از این دست ‌شود.»
 
مکانیسم‌های اقتدار بخشی به انسان
وی با تأکید بر اینکه مکانیسم‌های اقتدار بخشی در مسیر گستره وجود به دو بخش مکانیسم اقتدار بخشی نخستین و مکانیسم اقتدار بخشی ثانوی تقسیم می‌شود، عنوان کرد: «تأمین نیاز هستی، جلب حمایت عناصر قدرت و فاصله گرفتن از موقعیت‌های ضعف آور، موارد مرتبط با مکانیسم اقتدار بخشی نخستین است.»
 
معتمدی اظهار کرد: «نقش‌آفرینی در نظام‌های اجتماعی و ورود در نظام‌های قدرت، مالکیت، تقویت عضله‌های جسمانی و روانی و افزایش سطح سلامت و کسب علم هم زیرمجموعه‌های مکانیسم اقتدار بخشی ثانوی است.»
 
وی با بیان انواع رفتارها در جهت ابراز وجود و گسترش دامنه وجود در انسان گفت: «تغییر در محیط، نقش‌آفرینی، تلاش برای پسندیده شدن، خلق وجود، خلق آثار و ابتکار، گسترش ارتباطات عاطفی، تملک، حرکت در مسیر کمال، محافظت از وجود خود، دیگران و طبیعت، نزدیک شدن به صاحبان قدرت، جلوه گری، ارتباط با خداوند، تلاش برای نامیرایی، مخالفت و فعالیت‌های معنوی انواع این مدل رفتارها هستند.»
 
سرپرست دانشگاه علامه طباطبایی در پایان سخنان خود گفت: «اگر قرار است بنده به عنوان یک استاد دانشگاه درباره روان‌شناسی صحبت کنم باید به گونه‌ای عمل کنم که دانشجوی روان‌شناسی با مباحثی که جنبه عقلی، استدلالی و منطقی دارد مواجه شود و بنیان نظریه بنده نیز مبتنی بر آیات قرآن است.»
 
در ادامه نشست اساتید نقدها و نظرات خود را در مورد نظریه طرح شده توسط دکتر معتمدی بیان کردند و ایشان به این نقدها پاسخ دادند.

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام