دلایل عدم رعایت پروتکل های بهداشتی؛ از خستگی تا بی اعتمادی

عطنا - یک پژوهشگر علم اطلاعات معتقد است: «یکی از دلایل روانی عدم رعایت پروتکل های بهداشتی، خستگی مردم و طولانی شدن مدت پاندمی است.»
 
در هفته های اخیر میزان مرگ و میر روزانه بر اثر ویروس کرونا به بالاترین رقم از زمان شیوع این بیماری در ایران رسیده است. اما همزمان با اوج گرفتن پاندمی، میزان رعایت پروتکل های بهداشتی حداقلی مانند استفاده از ماسک در مکان های عمومی از طرف مردم کاهش یافته است. با وجود هشدارهای پیاپی مسئولان و رسانه های رسمی، چرا برخی افراد همچنان پروتکل های بهداشتی را رعایت نمی کنند؟

تاثیر خستگی و طولانی شدن پاندمی در عدم رعایت پروتکل های بهداشتی
در این باره دکتر اعظم نجفقلی نژاد، عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در گفتگو با رسانه تحلیلی دانشگاه علامه طباطبائی گفت: «عدم رعایت پروتکل های بهداشتی از طرف مردم دلایل متعددی می تواند داشته باشد که شاید یکی از دلایل آن خستگی مردم است.»
 
وی ادامه داد: «طولانی شدن بیماری، کار و زندگی و مناسبت های اجتماعی مثل عروسی و عزا و تقریبا همه چیز را تحت تاثیر قرار داده است و باعث به تاخیر افتادن اولویت‌های مردم شده است. بنابراین یکی از دلایل روانی عدم رعایت پروتکل ها می‌تواند ناشی از طولانی شدن مدت پاندمی باشد.»
 
نجفقلی نژاد با بیان اینکه بعضی چیزها ریشه در ذهنیت افراد دارد، اظهار کرد: «این یکی از دلایل ذهنی عدم رعایت پروتکل ها است. البته برخی از افراد هم خیلی به منافع عمومی توجه ندارند که این باعث می‌شود فقط پروتکل ها را در جهت منافع خود رعایت کنند. مثل افرادی که با وجود ابتلا به کرونا در جامعه رفت و آمد می کنند.»

بی خیالی و فراموشی نسبت به کرونا!
وی ادامه داد: «یک مسئله دیگر این است که ترس، اضطراب و بی قراری ناشی از قرنطینه در روزهای اول کرونا که افراد واقعاً خود را مقید می دانستند و پروتکل ها را رعایت می کردند عادی شده و باعث شده که برخی به این نتیجه برسند که باید نسبت به همه چیز بی خیال باشند. خیلی وقت ها افراد اصلاً از آمار مرگ و میر خبر ندارند و مدت ها اخبار را پیگیری نمی‌کنند. لذا فرد به نقطه بی خیالی می رسد و گاهی حتی فراموش می کند که همچین بیماری وجود دارد.»
 
این عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران اظهار کرد: «از سوی دیگر اخبار ضد و نقیضی که مردم از رسانه‌های مختلف می‌شنوند باعث می شود حساسیت شان نسبت به هشدارها کم بشود. همچنین اخبار تکراری ممکن است باعث شود مردم تصور کنند کنترلی روی شرایط ندارند پس به این نتیجه می‌رسند که وقتی ما نمی توانیم شرایط را کنترل کنیم پس منفعل باشیم؛ زیرا هر چقدر ما پروتکل ها را رعایت کنیم دیگران پروتکل ها را رعایت نمی کنند.»
 
وی در این باره توضیح داد: «افراد معمولا به همنوع خود توجه می کنند و مشاهده رفتار سایر اعضای جامعه تا حدودی می تواند فرد را از حساسیت اصلی دور کند.»

عدم شناخت کافی نسیت به شیوع کرونا
نجفقلی نژاد در پاسخ به این سوال که آیا واکسیناسیون سراسری در عدم رعایت پروتکل‌ها از طرف مردم تاثیر داشته است؟، گفت: «به هرحال بی‌تأثیر نبوده است. این مسئله از ضعف شناخت ناشی می شود؛ چون اطلاعات کافی در این زمینه وجود ندارد و مردم فکر می‌کنند اگر چنانچه واکسیناسیون انجام شود ‏همه چیز به روال عادی باز می گردد. لذا ممکن است خصوصا افرادی که واکسینه می‌شوند پروتکل ها را کمتر رعایت کنند.»
 
وی ادامه داد: «بنابراین شناخت و دانش کافی در این زمینه وجود ندارد و اگر هم وجود دارد خوب به مردم منتقل نشده است که این مربوط به همان بخش فرهنگ سازی ضعیفی می شود که در جامعه ما وجود دارد.»

تاثیر مشکلات اقتصادی در عدم رعایت پروتکل های بهداشتی
نجفقلی نژاد گفت: «یکی دیگر از دلایلی که افراد پروتکل ها را رعایت نمی‌کنند مشکلات اقتصادی است که قشر کمتر برخوردار توان تهیه اقلام بهداشتی را ندارند و دولت می توانست از این گروهها بیشتر حمایت کند. به هر حال الان شرایط بحرانی است و متاسفانه چیزی که ما در کشور نداریم مدیریت بحران است. برای این جور مواقع باید بودجه هایی را اختصاص بدهیم که اقشار کم درآمد که از نظر اقتصادی آسیب دیدند و نمی توانند روی پای خودشان بایستند حمایت شوند.»

وقتی مردم می بینند برخی مسئولین پروتکل ها را رعایت نمی کنند
وی با اشاره به نقش دولت در ترغیب مردم به رعایت پروتکل های بهداشتی از اوائل همه گیری کرونا گفت: «گاهی حرکت های خیلی مناسبی از طرف دولت انجام نشده است. به هر حال دولت رسانه‌های مختلفی را در اختیار دارد. رسانه های عمومی مثل تلویزیون که الان همه تقریبا از داشتن آن برخوردار هستند. اما مشاهده می کنیم که رعایت پروتکل ها آن طور که باید و شاید گاهی اوقات توسط خود مسئولین هم به درستی اجرا نمی شود.»
 
نجفقلی نژاد افزود: «بنابراین شاید یکی از دلایل جدی نگرفتن پروتکل‌ها این باشد که مردم می بینند بعضی از پروتکل ها به وسیله خود مسئولین رعایت نمی شود. از طرف دیگر دولت می توانست بهتر هم ظاهر بشود. مثلاً ما حداقل یک زمانی همیار پلیس داشتیم که روی بچه ها کار می‌شد که اگر پدر یا مادرشان در ماشین مقررات را رعایت نمی کنند به آنها تذکر دهند. لذا می شد با یک سری برنامه های جذاب همین قشر کودک و نوجوان را جذب کنند و از آنها به عنوان ابزاری برای کنترل این بیماری استفاده کنند؛ هر چند وسعت این بیماری آنقدر بالا است که این یک گوشه کوچک از آن است.»

نقش بی اعتمادی مردم به دولت در عدم رعایت پروتکل های بهداشتی
این عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: «از طرف دیگر شاید یکی از دلایلی که مردم پروتکل ها را رعایت نمی کنند این است که به دولت اعتماد ندارند. این بی اعتمادی باعث شده گاهی نوعی لجبازی از طرف خود مردم اتفاق بیفتد. هرچند بعضی ها اعتقادی به بیماری ندارند یعنی نه کرونا را جدی می دانند و نه خطر آن را درک می کنند.»
 
وی با اشاره به عدم کنترل دقیق جاده ها در هنگام اعلام ممنوعیت سفر اظهار کرد: «مسئولین در این زمینه چندان خوب ظاهر نشدند و به غیر از تعطیلی و ممنوعیت اخیر، در بقیه موارد قبلی شاهد بودیم که کنترل آنقدر ضعیف بود که افراد با ترفندهای مختلف راهی سفر می‌شدند و همین کنترل ضعیف باعث شد بیماری خیلی جسته و گریخته بتواند مردم را منقلب کند.»
 
وی ادامه داد: «به عبارت دیگر چون نظارت‌های درستی اعمال نمی شود عملاً بعضی محدودیت ها بیماری را شعله ورتر کرده است. یعنی برخی افراد وقتی می شنود تعطیلاتی پیشرو است با هر ترفندی خود را به مقصد می رسانند. بنابراین تعطیلات شاید توانسته است درصد جزئی تاثیر داشته باشد ولی به نظرم اگر فرهنگ‌سازی می‌شد تاثیر بیشتری داشت.»

راهکارهای کاهش شیوع کرونا در کشور
نجفقلی نژاد درباره راهکارهای کاهش شیوع کرونا در کشور گفت: «این بیماری آنقدر مرموز و ناشناخته است که واقعاً نمی‌توانیم بگوییم جامعه با واکسینه شدن از بیمار خلاصی پیدا می کند؛ اما یکی از راه های آن همین واکسیناسیون عمومی است. راه دوم فرهنگ سازی از طریق برنامه‌های جذاب است. راهکار دیگر که دولت از همان اول می‌توانست انجام بدهد شیفت بندی مشاغل بود. ما دیدیم وقتی که ساعت کاری را به دلیل صرفه جویی در مصرف برق و انرژی محدود می‌کنند مردم به ادارات هجوم می آورند و این باعث بروز فاجعه می شود. مسئولین می توانستند به جای اینکار مشاغل را شیفت بندی کنند. مثلاً فروشگاه ها یا بانک ها با شیفت بندی همان نیروها تنها ساعات کار خود را افزایش دهند تا مردم بتوانند هر ساعتی که می‌توانند مراجعه کنند.»
 
وی ادامه داد: «فرهنگ‌سازی در کل جامعه باعث می‌شود افراد در مواجهه با بحران درست برخورد کنند. متاسفانه برنامه های مناسبی برای ارتقای فرهنگ اجتماعی از طرف آموزش و پرورش تهیه نمی شود که اگر تهیه بشود مسئله پذیرش اجتماعی را در جامعه افزایش می دهد که بسیار مهم است.»

گفتگو از: شکیبا محمدی

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام