چگونه شادی را به خود، خانواده و جامعه تزریق کنیم؟

عطنا - یک عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه عوامل ایجاد شادی و نشاط در بستر خانواده شکل می‌گیرد، گفت: «هرچقدر که میزان ارتباطات عاطفی و صمیمانه در خانواده بیشتر باشد، شادی و نشاط هم افزایش پیدا می‌کند. انجام بازی‌های مختلف در خانواده یا طبیعت‌گردی می‌توانند در افزایش نشاط تأثیرگذار باشد.»
 
در چند دهه اخیر تغییرات زیادی در زندگی ما ایرانی ها صورت گرفته که لزوم داشتن مهارت‌های زندگی را افزایش داده است. یکی از مهم‌ترین مهارت‌ها شاد زیستن است. شادی سبک زندگی را متحول می‌سازد و شیوه درست زندگی می‌تواند آرامش را در زندگی ایجاد کند. فقدان نشاط باعث می‌شود که جامعه از حالت پویا به سمت خشونت و نزاع کشیده شود. در این ایام به دلیل شیوع ویروس کرونا و آسیب‌های روحی زیادی که به افراد جامعه منتقل‌شده ضرورت بیش‌ازپیش وجود شادی و نشاط در جامعه احساس می‌شود. اگرچه اقتصاد یکی از مهم‌ترین فاکتورهای شادی و نشاط در جامعه است؛ اما در این بین یکی از راه‌های افزایش شادی در جامعه را می‌توان در کانون خانواده پیدا کرد؛ زیرا اگر افراد در خانواده‌ها شاد باشند در نهایت جامعه هم شاد خواهد بود.
 
دکتر حمیده عادلیان راسی، استادیار مددکاری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی، در گفتگو با رسانه تحلیلی دانشگاه علامه طباطبائی (عطنا)، با اشاره به اینکه شادی و نشاط ‌بخشی از فرآیند کیفیت زندگی و رضایت مندی از زندگی را تشکیل می‌دهند، گفت: «کیفیت زندگی به دو بخش عینی و ذهنی تقسیم‌شده که شادی و نشاط مربوط به شاخص‌های کیفیت زندگی ذهنی است.»

این استاد دانشگاه با بیان اینکه فقدان این مؤلفه در زندگی نشان‌دهنده این است که در یک خانواده یا جامعه، افراد از کیفیت زندگی پایین‌تری برخوردار هستند، افزود: «عدم وجود شادی و نشاط در خانواده پیامدهای منفی زیادی را در پی دارد؛ مانند افسردگی، ناامیدی و مواردی از این‌دست که بر روابط اجتماعی افراد تأثیر دارد.»
 
وی با بیان اینکه طبق مطالعات انجام‌شده افرادی که شادتر زندگی می‌کنند موفق‌تر هم هستند، عنوان کرد: «اگر بخواهیم جامعه‌ای داشته باشیم که افراد موفق، بیشتر در آن جامعه حضور داشته باشند باید به مبحث شادی و نشاط توجه کرد.  فرصت‌ها و بسترهایی که باعث نشاط افراد در گروه‌های سنی متفاوت می‌شود را نباید از دست داد.»
 
عادلیان راسی با بیان اینکه عوامل ایجاد شادی و نشاط در بستر خانواده شکل می‌گیرد، افزود: «هرچقدر که میزان ارتباطات عاطفی و صمیمانه در خانواده بیشتر باشد شادی و نشاط هم افزایش پیدا می‌کند. انجام بازی‌های مختلف در خانواده یا طبیعت‌گردی می‌توانند در افزایش نشاط تأثیرگذار باشد.»
 
این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه در خانواده شادی و نشاط باید طراحی شود، گفت: «والدینی که در خانواده مسئولیت بیشتری دارند می‌توانند برنامه‌هایی طراحی و برنامه‌ریزی کنند که باعث نشاط شود.»
 
عادلیان راسی با تأکید بر اینکه بحث ارتباط والدین با فرزندان بسیار مهم است، تصریح کرد: «بعضی وقت‌ها والدین شادی و نشاطی که برای خود تعریف می‌کنند خیلی متفاوت‌تر از آن چیزی است که باعث شادی و نشاط فرزندان می‌شود؛ بنابراین برنامه‌ای که برای فرزندان در نظر گرفته می‌شود باید با توجه به سن آنان باشد.»
 
وی با بیان اینکه شادی و نشاط باید در جامعه افزایش پیدا کند، افزود: «بعد از خانواده، یکی از بخش‌های بسیار مهم، فضای تعلیم و تربیت است. مدارس، دانشگاه و همین‌طور محیط کار از مهم‌ترین بسترها و فرصت‌هایی هستند که باید به مبحث شادی و نشاط در آن‌ها توجه داشت.»
 
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه توجه به شادی و نشاط در فضای تعلیم و تربیت ایران بسیار کم است، افزود: «بخش زیادی از مراکز علمی فقط متمرکز بر یادگیری هستند؛ البته در سال‌های اخیر برخی از مدارس سعی کردند که با رویکرد شناختی فعالیت کنند و فضای شادتری داشته باشند.»
 
عادلیان راسی ادامه داد: «در کشورهای پیشرفته که شادی و نشاط آمار بالایی دارد به این خاطر است که برنامه‌ریزی و تمرکز ویژه‌ای بر موضوع شادی و نشاط حتی در مراکز علمی شده است.»
 
وی با بیان اینکه یکسری محدودیت‌ها در مسائل فرهنگی و سنتی باعث ایجاد فضایی کم نشاط در کشور شده، گفت: «از دیگر مسائل که باعث شده ایران شرایط مساعدی در حوزه شادی و نشاط نداشته باشد وضعیت اقتصادی است.»
 
چگونه فرزند شاد تربیت کنیم؟
اما دکتر فاطمه نیک خو، استادیار روان شناسی دانشگاه علامه طباطبائی، در گفتگو با رسانه تحلیلی دانشگاه علامه طباطبائی (عطنا)، با اشاره به اینکه شادکامی، خودتنظیمی و تمایل به مشارکت و حل مشکلات اجتماعی با یکدیگر مرتبط هستند، گفت: «انسان اساساً موجودی اجتماعی است؛ اما معمولاً افراد شاد تمایل بیشتری به فعالیت‌های اجتماعی دارند و نمی‌توانند مشکلات اجتماعی را نادیده بگیرند، این نگرش در افراد ناشاد و بی‌انگیزه کمتر است.»
 
وی با تأکید بر اینکه شاد بــودن یکی از شاخصه ‏های زندگی مطلــوب در جامعه سالم است، تصریح کرد: «با توجه به اهمیت نهاد خانواده می‌توان گفت نشاط و سعادت اجتماعی افراد، در گرو داشتن خانواده‌ای شاد و سالم است.»
 
این روان‌شناس با اشاره به اینکه ماهیت دوران کودکی لذت بردن و زندگی در لحظه است، عنوان کرد: «یکسری عوامل هستند که بر شادی کودکان تأثیر می‌گذارند؛ شخصیت همه انسان‌ها در خانواده شکل می‌گیرد و والدین نخستین الگوهای رفتاری و شخصیتی افراد محسوب می‌شوند.»
 
نیک خو با بیان اینکه شادی والدین به شرایط اقتصادی، اجتماعی، جسمانی و سن والدین در زمانی که صاحب فرزند می‌شوند بستگی دارد، گفت: «از دیگر عوامل می‌توان به بحث کمال‌گرایی والدین اشاره کرد؛ والدینی که آرزوهای ناتمامی دارند و انتظارات بالا و بعضاً نامتناسب با توانمندی کودک از وی دارند، معمولاً کودکانِ نگران و ناشادی پرورش می‌دهند.»
 
این استاد دانشگاه ادامه داد: «فردی که به دنبال جلب‌توجه و رضایت از جانب دیگران است و پیوسته در پی دستیابی به خواسته‌های خود در هر شرایطی است معمولاً نمی‌تواند شاد زندگی کند.»
 
این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه الگوی تعاملی والدین با فرزند نباید خیلی جدی و ساختاریافته باشد، عنوان کرد: «شوخ‌طبعی عامل مؤثر در برقراری ارتباط مطلوب والدین با فرزندان به‌ویژه در سنین نوجوانی است. الگوی تعاملی که در آن کمتر امر و نهی صورت بگیرد و بیشتر پذیرش و دلگرمی باشد در پرورش کودک شاد و در نهایت جامعه شاد کمک شایانی می‌کند.»
 
این روان‌شناس ادامه داد: «درگیر نکردن کودکان در مسائل مختلف اقتصادی و سیاسی می‌تواند در ایجاد آرامش روانی و شادی کودکان مؤثر باشد.»
 
وی با اشاره به اینکه بازی در تحول روانی، یادگیری و احساس شادکامی کودکان نقش بسزایی دارد، گفت: «پدر و مادر روزانه زمانی را صرفاً به بازی با کودک اختصاص دهند، هدف از این زمان اختصاص‌یافته، ایجاد احساس شادی و تفریح بدون هرگونه آموزش مستقیم است.»
 
این استاد دانشگاه با بیان اینکه در سبک تربیتی والدین باید هماهنگی باشد، افزود: «یکی از نکات مهم تربیتی کودکان، همسو بودن والدین در برابر رفتارهای کودک است. کودک بایستی احساس کند پدر و مادر در راه مشترکی گام برمی‌دارند.»
 
وی ادامه داد: «در صورتی‌که والدین الگوهای تربیتی متفاوت و بعضاً متضادی را برای کودک خود در نظر داشته باشند، نباید فرزندشان را از این تناقض مطلع کنند؛ واکنش‌های متفاوت و متناقض والدین، سردرگمی، نگرانی و اندوه را در کودکان به دنبال دارد.»