دلایل کاهش ازدواج و افزایش طلاق در ایران

عطنا- یک استاد دانشگاه با اشاره به دوستی های قبل ازدواج و تنوع طلبی ناشی از آن می گوید: «این موضوع مخل ازدواج شده و جوان تنوع طلب نمی تواند روی یک فرد تمرکز داشته و حتی بعد ازدواج هم در بسیاری موارد این عدم تمرکز تسری می یابد و به راحتی زندگی را از هم فرو می پاشد.»

یکی از مصادیق تغییر در سبک زندگی مردم ایران مسئله ازدواج و تشکیل خانواده است. «دختر که گذشت از بیست باید براش گریست.» این را دختران سه دهه قبل که در سن ازدواج قرار داشتند زیاد شنیدند. سن 20 سالگی، آنقدر برایشان وحشتناک به نظر می رسید که اگر تا این سن ازدواج نمی کردند، افسردگی می گرفتند؛ زیرا افزایش سن و عدم ازدواج سرافکندگی محسوب می شد. اما تقریبا دو دهه است که این ذائقه تغییر کرده و البته آنقدر شور شده که هم سن ازدواج بالا رفته، هم طلاق ها افزایش داشته و هم میزان باروری کاهش یافته است.

به عبارت دیگر اکنون بسیاری از جوانان ازدواج نمی کنند، تعداد بالایی از آنها که ازدواج می کنند کارشان به طلاق می انجامد و برخی از آنها هم که طلاق نمی گیرند، تمایل به بچه دار شدن ندارند. طبق آمار رسمی نسبت طلاق ها به ازدواج های ثبت شده در سال 1399 به ۳۲ درصد رسیده است که بالاترین آمار در تاریخ ثبت احوال ایران از سال ۱۳۴۴ است. کدام مسیر را اشتباه رفتیم که با چنین مشکلاتی مواجه شده ایم؟

در این باره دکتر مرجان رشوند استادیار گروه جمعیت شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی در گفتگوی اختصاصی با رسانه تحلیلی دانشگاه علامه طباطبائی (عطنا) بر اساس تجربه های ارائه مشاوره ای که قبل و بعد ازدواج به جوانان داده است به ما می گوید که جوانان ایرانی چگونه به این نقطه رسیدند که هم دیر ازدواج می کنند و هم زود طلاق می گیرند.

این استاد دانشگاه دخترها را دارای یک سن طلایی برای ازدواج می داند و معتقد است در این سن اگر ازدواج نکنند، نه اینکه نخواهند، بلکه شانس ازدواج کردنشان بسیار کم می شود.

او می گوید: «دخترها فکر می کنند تعداد خواستگاری که در سن پایین تر داشتند، در سنین بالاتر هم همان تعداد خواستگار را خواهند داشت که این فکر اشتباه است و زمانی که سنشان بالاتر رفت تازه متوجه این موضوع خواهند شد.»

رشوند در ادامه به والدینی اشاره می کند که می خواهند فرزندانشان بر خلاف خودشان، که تحصیلات عالیه نداشته و سر کار نرفتند، این فرصت را در اختیار فرزند دختر یا پسر خود قرار داده و به آنها توصیه اکید می کنند که اول درس و کار، بعد ازدواج. که این نوع طرز فکر، سبب بالا رفتن سن فرزندانشان شده و فرصت های ازدواج بهتر را از آنها می گیرد.

وی در این مورد خاطرنشان می کند: «کار و تحصیل با ازدواج هیچ مغایرتی نداشته و مسلما اگر انتخاب درستی داشته باشند می توانند هم به راحتی تحصیل و هم ازدواج کنند.»

رشوند معتقد است که عوامل متعددی برای ازدواج کردن یا نکردن موثرند. «مثلا در یک مقطعی در استان خوزستان، بعد از همه گیری کرونا، اعلام شده بود که دفترچه های ثبت عقد، کم آمده است. یعنی جوانان منطقه قبلا به دلیل عوامل اقتصادی دیر ازدواج می کردند و وقتی دیگر لازم نبود هزینه های گزاف جشن های ازدواج و عروسی را بپردازند به سرعت به سمت ازدواج رفتند. اما در کلانشهری همچون تهران عامل فرهنگی و اجتماعی موثر است. در شهرهای بزرگ و بعدها کوچک، جوانان تصمیم گرفتند بعد از درس، کار، خرید ماشین و خانه به سمت ازدواج بروند که مطمئنا تا فراهم شدن همه این اسباب و عوامل، سنشان و تمایلاتشان تغییر می کند.»

وی همچنین می گوید که برای تبیین مسائل اجتماعی از جمله افزایش سن ازدواج لازم است که نگاه چندبعدی به مسئله داشته باشیم. تک بعدی دیدن نمی تواند راهگشا باشد و می تواند حتی گمراه کننده هم باشد.

این استاد دانشگاه در ادامه به دوستی های قبل ازدواج اشاره کرده و تنوع طلبی به وجود آمده را مخل ازدواج جوانان دانسته و تاکید می کند که جوان تنوع طلب نمی تواند روی یک فرد، تمرکز داشته و حتی بعد ازدواج هم در بسیاری موارد این عدم تمرکز تسری می یابد و به راحتی زندگی را از هم فرو می پاشد.

رشوند با اینکه «خداوند همه چیز را زوج آفرید»، علاقه جوانان به جنس مخالف را یادآوری و توضیح می دهد: «همه جوان ها فطرتا میل به ازدواج دارند و از این رو به سمت دوستی های خیابانی می روند، زیرا بار مسئولیتی کمی را برایشان دارد. دلایل دخترها با پسرها در رفتن به سمت دوستی یا جنس مخالف متفاوت است. اما تشابه این قضیه در میل به زوجیت است که در هر دو جنسیت دیده می شود. آنها فکر می کنند که این دوستی، بابی می شود برای شناخت جنس مخالف. این کشش و کنجکاوی است که پس از بلوغ در هر دو جنس دیده می شود ولی در دنباله این دوستی، تنوع طلبی و تغییر مزاج نهفته است.»

او به سریال های مبتذل شبکه های ماهواره ای هم اشاره می کند. فرهنگی که با فرهنگ ایرانی مغایرت شدید دارد و می گوید: «این موضوع نوعی جنگ نرم است که سالها در کشور ما به راه افتاده است و کم کم خانواده ها و جوانان را به تغییر سبک زندگی سوق داده و هر کس به این روش عمل نکند دیگران او را اُمّل و عقب افتاده می خوانند.»

رشوند در ادامه به افزایش طلاق در بین جوان ها اشاره و بیان می کند: «در قدیم اگر زوجی طلاق می گرفت همسایه ها و فامیل می گفتند که مگر بزرگتر نداشتند که طلاق گرفتند؟ این یعنی نقش همراهی و آموزش والدین و بزرگترها به جوانان که بسیار حائز اهمیت بود.»

او کمبود و نقص «آموزش» را در جامعه پررنگ کرده و می گوید: «آموزش آنقدر مهم است که می تواند قبل ازدواج یک جوان را به سمت زندگی بهتر هدایت کند و از آنطرف در حین ازدواج هم می تواند یاری رسان آنها باشد.»

وی البته آموزشی که مبتنی بر آموزه های دینی و فرهنگ ایرانی باشد را مورد نیاز جوان ایرانی می داند و معتقد است در دین اسلام همه آموزه ها به درستی و کمال داده شده است و والدین و جوان به مشاوره نیازمند است و همانقدر که مشاوره خوب تاثیرگذار است، مشاوره بد هم می تواند آسیب بزرگی زده و جوانان را حتی به پای طلاق بکشاند.