زنان و بزهکاری مسئلۀ مغفول‌ماندۀ دهه 90

بزهکاری زنان موضوعی است که در سال‌های اخیر مغفول مانده است و بیشتر تحقیقات این حوزه به سال‌های قبل دهه 90 مربوط می‌شود. علاوه براین موضوعات مورد بررسی در زمینه بزهکاری زنان معمولا بیشتر در زمینه عوامل خانوادگی بوده است و به عوامل دیگر مثل ساختارهای جامعه کمتر توجه شده است. همچنین موضوع زنان و بزهکاری بیشتر از منظر مددکاری اجتماعی دیده شده است و در رشته‌های مطالعات زنان و حقوق توجهی به آن نشده است.

عطنا،در جایگاه پایگاه خبری تحلیلی ویژۀ علوم انسانی، قصد دارد در رویکرد جدید حرفه‌ای خود با نگاهی جستجوگرایانه به پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشگاهی، منابع پژوهشی دست‌اول را بیش‌تر در دسترس قرار دهد و به این واسطه، مسیر دست‌یابی دانشجویان و پژوهندگان از منابع تحقیقاتی را سهل و آسان کند.

در دومین مقاله بازخوانی پایان‌نامه‌ها و مقالات علمی به موضوع «زنان و بزهکاری» می‌پردازیم. این مقاله حاصل جستجوی کلیدواژه «بزهکاری» در کتابخانه دیجیتال دانشگاه علامه طباطبایی در میان مدارک پایان‌نامه‌ها در تاریخ 9 دی ماه 99 بوده است.

همانطور که جدول بالا نشان می‌دهد، در پایان‌نامه‌های بررسی شده، بیشتر موضوع بزهکاری در حوزه خانواده، نوجوانان و جوانان بررسی شده است و در مقابل به موضوع بزهکاری زنان کمتر پرداخته شده است. این درحالی است که زنان بخش قابل توجهی از جامعه را تشکیل می‌دهند. در ادامه مقالاتی را که دقیقا به موضوع زنان و بزهکاری پرداخته است، می‌خوانیم.

بررسی عوامل خانوادگی موثر بر نگرش دختران ۱۳-۱۸ ساله تهرانی به بزهکاری

پایان‌نامه «بررسی عوامل خانوادگی موثر بر نگرش دختران ۱۳-۱۸ ساله تهرانی به بزهکاری» اثر بهاره حاج حسین (1386)، دانشجوی کارشناسی ارشد مددکاری اجتماعی، به راهنمایی سید احمد حسینی و مشاوره منیرالسادات میربهاء به رشته تحریر درآمده است.

چکیده: هدف این تحقیق بررسی و مقایسه دختران نوجوان بزهکار و غیربزهکار تهرانی است تا از این طریق امکان کشف عوامل مؤثر بر نگرش دختران به بزهکاری شناسایی شود. سوال اصلی تحقیق این است که آیا بین دختران نوجوان بزهکار و غیربزهکار به لحاظ متغیرهای مورد بررسی تفاوت معناداری وجود دارد؟

برای پاسخ به این سوال در این پایان‌نامه، از نظریه‌های جامعه‌شناسی و روانشناسی از جمله نظرات دورکیم، مرتون، هیرشی، ساترلند، نورن بری و کوهن استفاده شده است. 3 فرضیه و 3 سوال بر اساس نظریات گفته شده، طراحی شده است. متغیرهای مورد بررسی بین دو گروه بزهکار و غیربزهکار عبارتند از؛ پایگاه اجتماعی اقتصادی، پیوند با خانواده، دسترسی به امکانات خانوادگی و نیز بررسی ساخت خانواده و بعد خانوار به عنوان متغیرهای زمینه‌ای و مقایسه دو گروه.

روش: روش این تحقیق پیمایشی و علّی مقایسه‌ای بین دو گروه زنان بزهکار و غیربزهکار بوده و پرسشنامه ابزار تحقیق است. به دلیل محدودیت جامعه آماری گروه بزهکار، نمونه‌گیری از نوع پوشش کامل است. این گروه شامل تمام دختران 13 تا 18 ساله‌ای است که در دی و بهمن 58 در کانون اصلاح و تربیت بودند. همچنین روش نمونه‌گیری گروه غیربزهکار به شیوه خوشه‌ای دو مرحله‌ای است. گروه غیربزهکار شامل دانش‌آموزان دبیرستان، هنرستان و پیش‌دانشگاهی شهر تهران است. اعتبار ابزار سنجش این تحقیق نیز، اعتبار صوری است و پایایی آن به کمک آلفای کرومباخ سنجیده شده است. نتایج نیز با نرم افزار Spss تحلیل شده است.

نتایج: یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که بین پایگاه اجتماعی اقتصادی، میزان پیوند با خانواده و میزان دسترسی به امکانات خانوادگی با بزهکاری دختران نوجوان رابطه وجود دارد.

بررسی علل بزهکاری زنان زندانی در ندامتگاه زنان (زندان قصر)

دومین پایان‌نامه در این مقاله با موضوع «بررسی علل بزهکاری زنان زندانی در ندامتگاه زنان (زندان قصر)» است که به لحاظ تاریخی قدیمی است و درسال 1375 شمسی دفاع شده است. پدیدآورنده این پایان‌نامه حمید رستگار دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مدیریت خدمات اجتماعی در آموزشگاه عالی خدمات اجتماعی است. استاد راهنمای این تحقیق نیز فروغی[1] است.

چکیده: موضوع این تحقیق بررسی علل و عوامل بزهکاری در زنان زندانی است و عوامل فردی، خانوادگی، اقتصادی و اجتماعی زنان بررسی شده است. فرضیاتی که در این تحقیق بررسی می‌شود عبارتند از:

1. بی‌سوادی یکی از علل بزهکاری زنان است.


2. فقر موجب بزهکاری زنان می‌شود.


3. محیط نامناسب باعث بزهکاری زنان می‌شود.

روش تحقیق: روش تحقیق این پایان‌نامه از نوع توصیفی کمی است و جمع‌آوری اطلاعات با روش مصاحبه منظم بوده است.

نتایج: نتایج این تحقیق به شرح زیر است:

• اکثریت زنان بزهکار مورد مطالعه در گروه سنی 30-34 بودند و میانگین سنی آن‌ها در جرائم مختلف متفاوت بود.


• بالغ بر ۵۵ درصد زنان بزهکار شوهر و سرپرست مرد نداشته‌اند و ۳۰ درصد آن‌ها به دلیل طلاق و بقیه به علل طبیعی مانند فوت و ... شوهران خود را از دست داده‌اند.

نقش عوامل اقتصادی- اجتماعی در انواع بزهکاری زنان محبوس در ندامتگاه زندان قصر

پایان‌نامه «نقش عوامل اقتصادی – اجتماعی در انواع بزهکاری زنان محبوس در ندامتگاه زندان قصر» (1364) تحقیق دیگری است که بسیار به مورد قبلی نزدیک است و می‌تواند تصویری مقایسه‌ای به دست دهد و محمدحسین کاظمی، دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت خدمات اجتماعی در دانشکده علوم اجتماعی به کمک مشاوره‌های شمس اعظم انصاری و اکبر شریفیان و راهنمایی مهدی رفیعی نوشته و پرداخته است.

چکیده: هدف این تحقیق بررسی اوضاع اقتصادی-اجتماعی زنان بزهکاری است که در ندامتگاه زندان قصر تهران زندانی هستند و سه فرضیه اصلی در این تحقیق مطرح می‌شود. فرضیه‌های این تحقیق عبارتنداز:

• میزان سواد زنان در میزان ارتکای آنان به جرائم گوناگون تاثیر دارد.


• میزان درآمد سرانه ماهیانه در انجام انواع مختلف جرائم زنان موثر است.


• بین انواع جرائم زنان زندانی و میزان سن آنان رابطه وجود دارد.


• و ...

روش: این تحقیق به روش نیمه‌تجربی انجام شده است و جامعه آماری آن زنان محبوس در زندان قصر است که حدود 700 نفر هستند.

نتایج: بیشترین جرائمی که زنان گروه نمونه داشتند، حمل و نقل قاچاق و یا مصرف مواد مخدر است و پس از آن اکثریت آن‌ها به جرم رابطه نامشروع در زندان هستند. 83 درصد زنان بررسی شده شهری و 17 درصد روستایی هستند. زنان روستایی در بزه قتل شرکت نداشتند ولی حدود 40 درصد آن‌ها به دلیل روابط نامشروع زندانی شده‌اند. این درحالی است که 20 درصد زنان شهری جرم رابطه نامشروع داشته‌اند. درمجموع 63 درصد زنان زندانی باسواد و 37 درصد بی‌سواد بوده‌اند و اکثریت زنان باسواد در شهرها به دنیا آمده‌اند.

بررسی عوامل خانوادگی موثر بر بزهکاری دختران نوجوان شهر تهران

پایان‌نامه «بررسی عوامل خانوادگی مؤثر بر بزهکاری دختران نوجوان شهر تهران» (1386) اثر شیرین یکه‌کار دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مددکاری اجتماعی در دانشکده علوم اجتماعی، تمرکز خود را بر خانواده گذاشته است. استاد مشاور این تحقیق منیرالسادات میربهاء، استاد راهنمای آن سید احمد حسینی و استاد داور آن غلامحسین لطیفی بوده است.

چکیده: این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است که آیا بین خانواده‌های دختران نوجوان بزهکار و غیربزهکار به لحاظ متغیرهای خانوادگی تفاوت معنادار وجود دارد یا خیر؟

رابطه میان متغیر بزهکاری دختران با شش متغیر دلبستگی والد و فرزند، سخت‌گیری والدین، کنترل و نظارت والدینی، مراقبت و اعتماد والدینی، وجود انحراف در والدین، پایگاه اقتصادی – اجتماعی خانواده از طریق شش فرضیه بررسی شده است. علاوه بر این، نظریه‌های یادگیری اجتماعی، نظریه‌های فشار، نظریه‌های اصلی این تحقیق بوده است.

روش: روش این تحقیق کمی و علّی پس‌رویدادی بوده است و با ابزار جمع‌آوری اطلاعات پرسشنامه بوده است.

نتایج: داده‌های تحقیق رابطه میان بزهکاری دختران را با شش متغیر دلبستگی والد و فرزند، سخت‌گیری والدین، کنترل و نظارت والدینی، مراقبت و اعتماد والدینی، وجود انحراف در والدین، پایگاه اقتصادی – اجتماعی خانواده را تایید می‌کند.

بررسی نقش خانواده بر بزهکاری دختران نوجوان کانون اصلاح و تربیت شهر تهران

آخرین پایان‌نامه که در حوزه بزهکاری زنان در کتابخانه دیجیتال دانشگاه علامه طباطبایی منتشر شده است، پایان‌نامه «بررسی نقش خانواده بر بزهکاری دختران نوجوان کانون اصلاح و تربیت شهر تهران» (1388)  نوشته فاطمه گل اندام دانشجوی کارشناس رشته مددکاری اجتماعی در دانشکده علوم اجتماعی است. استاد راهنمای این پایان‌نامه سید احمد حسینی است.[2]

نتیجه‌گیری

براساس پایان‌نامه‌هایی که در این مقاله گزارش شده، می‌توان گفت که بررسی موضوع بزهکاری زنان موضوعی است که در سال‌های اخیر مغفول مانده است و بیشتر تحقیقات این حوزه به سال‌های قبل دهه 90 مربوط می‌شود. علاوه براین موضوعات مورد بررسی در زمینه بزهکاری زنان معمولا بیشتر در زمینه عوامل خانوادگی بوده است و به عوامل دیگر مثل ساختارهای جامعه کمتر توجه شده است. همچنین موضوع زنان و بزهکاری بیشتر از منظر مددکاری اجتماعی دیده شده است و در رشته‌های مطالعات زنان و حقوق توجهی به آن نشده است. این تعداد کم مقالات باتوجه به میزان بزهکاری در جامعه لزوم تحقیقات بیشتر در این حوزه را نشان می‌دهد.

[1] با توجه به قدیمی بودن پایان‌نامه بعضی اطلاعات آن موجود نیست.

[2]  متن کامل پایان‌نامه در کتابخانه دیجیتال دانشگاه علامه طباطبایی موجود نیست.

فاطمه ملک‌پائین، دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات فرهنگی و رسانه