کار داوطلبانه باعث جاری شدن حیات فرهنگی خلاقانه در دانشگاه می­‌شود

 

 

دکتر وحید شالچی، دانشیار گروه پژوهشگری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی دربارۀ کار داوطلبانه گفت: «حُسن بزرگ کار داوطلبانه برای دانشگاه این است که به جاری شدن حیات فرهنگی خلاقانه در دانشگاه، که یکی از سه ویژگی اصلی دانشگاه به شمار می‌رود، کمک می­‌کند».

به گزارش عطنا، به مناسبت روز داوطلب و دانشجو، نشست تخصصی «دانشگاه و فعالیت­‌های داوطلبی و بزرگداشت شهید حسین علیمرادی»، شنبه 15 آذر ماه، با حضور دکتر وحید شالچی، دانشیار گروه پژوهشگری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر کبری محمدی، مشاور رییس سازمان جوانان جمعیت هلال احمر، دکتر علیرضا عبدالهی­‌نژاد، استادیار گروه روزنامه­‌نگاری دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر علی­‌اکبر تاج­‌مزینانی، دانشیار گروه تعاون و رفاه اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی و دکتر آرمین امیر، استادیار گروه مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی به عنوان دبیر، به همت معاونت پژوهشی دانشکده علوم اجتماعی، باشگاه خبری عطنا و کانون هلال احمر دانشگاه علامه طباطبایی به صورت مجازی در بستر اسکای­‌روم برگزار شد. ابتدا دبیر نشست دکتر آرمین امیر، متنی را قرائت کرد:

حسین علیمرادی نمونۀ ارزشمند یک کنشگر اجتماعی و داوطلبی دغدغه‌مند بود 

روز جهانی داوطلب روزی برای پاسداشت فعالیت‌های داوطلبانه و مشارکت اجتماعی افراد در صحنه‌های مختلف زندگی است. می‌توان گفت فعالیت داوطلبانه هر اقدام موثر و خیرخواهانه‌ای است که بدون چشم‌داشت و در جهت نفع عمومی در عرصه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی انجام می‌گیرد. داوطلبان با ارجح دانستن نفع جمعی و درک اهمیت توسعه ابعاد گوناگون جامعه‌ی خود به انجام چنین فعالیت‌هایی دست می‌زنند تا دنیا را جایی بهتر و عادلانه‌تر برای زیستن گردانند.

اما این دهش عشق و خدمت، چون هر بخشندگی دیگری با برکات بسیاری برای داوطلبان همراه است و منجر به توانمندسازی، گسترش شبکه‌های ارتباطی، ارتقا توانایی‌های عملی و علمی ایشان می‌گردد و به این همین دلیل است که در بسیاری از کشورهای جهان در خانواده و نظام‌های آموزشی، فرصتی برای انجام امور داوطلبانه توسط دانش آموزان و دانشجویان در نظر گرفته می‌شود تا ضمن فرهنگ‌سازی مشارکت اجتماعی، نوجوانان و جوانان بتوانند در سایه تجربه‌های خیر، بر دانش و مهارت و تجربه خود بیفزایند.

جالب اینجاست که در مناسبت‌های تقویمی ما، روز داوطلب و دانشجو در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند و این پیوند تقویمی می‌تواند حامل پیامی باشد که شناخت وجهۀ کنشگری اجتماعی دانشجو نیز در کنار ابعاد علمی و فعالیت در دیگر عرصه‌ها سازنده و مهم است، که نسبت به آن غفلت ورزیده‌ایم. سال‌هاست در روز دانشجو تنها به نیاز دانشجو به کنشگری سیاسی معرفی می‌شود حال آنکه کنشگری صحیح سیاسی نیازمند به شناخت زمینه‌ای از جامعه، داشته‌ها و نداشته‌ها و اشراف به آسیب‌های اجتماعی است. علاوه بر این، شرایط امروز جامعه ما نیاز مبرمی به فعالیت جوانان در عرصه‌های جهادی و داوطلبی برای رفع مشکلات در دور و نزدیک دارد.

حسین علیمرادی نمونه ارزشمند یک کنشگر اجتماعی و داوطلب دغدغه‌مند بود که علی‌رغم سن و سال کم، یک راه طولانی و پربرکت و زندگی با کیفیت را پیمود و توانست برای یکی از محروم‌ترین مناطق کشور، یک بنیاد یاری برپا کند، آن منطقه دورافتاده را بشناساند و در جهت بهبود کیفیت زندگی و آموزش در آن منطقه دست‌های یاری بسیاری را به هم برساند و بنیاد غم براندازد.

 

در ادامه نشست، دکتر وحید شالچی، دانشیار گروه پژوهشگری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی اولین سخنرانی بود که مطالب خود را ارایه کرد؛

کار داوطلبانه امکان دفاع از ارزش‌­های انسانی را فراهم می­‌کند

اگر بخواهیم بحث را از زمینۀ بزرگتری آغاز کنیم باید بگویم که ما در جامعه­‌ای به سر می‌­بریم که به دلیل نوع اقتصاد و ساختارهایی که در آن وجود دارند، از جمله ساختار سرمایه­‌داری، کسب سود به عنوان مهم­ترین هدف شناخته می­‌شود و موفقیت تعریف مادی پیدا می‌­کند.چنین جامعه‌ای، عقلانیت متناسب با خودش را هم پیدا می­‌کند، یعنی عقلانیت ابزاری نسبت به خِرد دست بالا را می­‌گیرد و پی‌جویی منفعت شخصی مهم می‌­شود.

امر داوطلبانه، امر مهمی است که باید به آن بپردازیم؛ در واقع در مقابل هجوم آن واقعیت‌­ها چه از نوع عینی و چه از نوع ذهنی به زندگی امروز ما، کار داوطلبانه شاید تنها حوزه‌ای است که می‌تواند به ما این امکان را بدهد که از ارزش‌های انسانی دفاع کنیم، چون لزوماً دفاع از ارزش‌­های انسانی، حاوی منفعت نیست و خیلی از عرصه­‌های رسمی کار و فعالیت در واقع متأثر از این فضای جهانی شکل می‌گیرد؛ از این جهت کار داوطلبانه اهمیت راهبردی پیدا می­‌کند.

در دانشگاه هم اگرخوب نگاه و تحلیل کنیم، به نظر می­‌رسد در این صورت اهمیت کار انتقادی بیشتر می‌­شود. دانشگاهی که بنا به اقتضائات در سیر تاریخی و در هم­گرایی با خیلی از نهادهای اجتماعی در ایران و یا فراتر از ایران، در حال تبدیل شدن به پدیده‌ای است که از آدم­‌های درون دانشگاه، آدم­‌هایی که صرفاً با اهداف بروکراتیک و منافع عمل کنند، بسازد.

 

کار داوطلبانه دانشگاه را به جامعه متصل می‌­کند

در یک چنین بافت اجتماعی، دانشگاه گویا یک سیستم در خود می‌­شود، سیستمی که مقاله تولید می­‌کند برای مقاله، کتاب برای کتاب، محتوای تدریس برای تدریس و محتوای پژوهش برای ارتقا، در چنین سیستمی کار داوطلبانه جایگاهی کلیدی دارد و می­‌تواند روح دانشگاه را به دانشگاه برگرداند و او را از خشکی بروکراتیکی که در آن قرار گرفته، نجات دهد و شهروندانی از دانشگاه بیرون بیایند که نسبت به جامعه، احساس مسئولیت کنند و دانش را در خدمت جامعه به کار گیرند و نسبت به اقتضائاتی که جامعه دارد، در آن تدبر کنند.اگر از این منظر نگاه کنیم، در واقع اهمیت کار داوطلبانه شناخته می‌­شود و به نوعی درمان دردهای دانشگاه هم می‌­شود.

در چنین بستری است که کار داوطلبانه مهم می‌شود و الگوها و نمادهایی مثل علیمرادیِ عزیز نشان می‌دهند کار داوطلبانه اولاً چگونه می‌­تواند روح دانشگاه را به آن برگرداند و دوم دانشگاه را به جامعه برگرداند و جامعه را به دانشگاه متصل کند و همچنین نشان­دهنده این است که جوان و نسل نو چقدر می‌­تواند به رغم همۀ دشواری­‌هایی که وجود دارد، موثر باشد. اگر با چنین زمینه‌ای به بحث نگاه کنیم، نکته این است که کار داوطلبانه چه کاری می‌تواند در دانشگاه انجام دهد و چه فوایدی دارد.

مهارت کار جمعی یکی از دستاورد­های کلیدی کار داوطلبانه است

اگر بخواهیم در سطح فردی نگاه کنیم، این تجربه برای کسانی که درگیر کار داوطلبانه می­‌شوند، تجربه‌ای بسیار غنی به شمار می‌­آید؛ در کار داوطلبانه شما می‌توانید با مجموعه­‌ای از انسان­‌های جدید مرتبط شوید و شبکه­‌های اجتماعی جدیدی پیدا کنید که این شبکه‌­ها می‌‌توانند ضامن موفقیت شما در طول دورۀ زندگی باشند.

نکتۀ دیگری که در این زمینه وجود دارد به دست آوردن تجربه است؛ تجربه‌­ای که نه فقط خودش را در پر کردن رزومه نشان می­‌دهد، که البته آن هم خوب است اما علاوه بر آن این تجربه، تجربۀ تعامل با انسان‌­ها و سازمان­‌ها برای پیش بردن اهداف است. مهارت دیگری که کار داوطلبانه به دنبال دارد و خیلی هم اهمیت دارد، مهارت کار جمعی با دیگران است که مهارتی کلیدی به شمار می‌­رود. مهارت کار جمعی، عامل موفقیتی است که جوانانی که درگیر کار داوطلبانه هستند آن را به دست می‌­آورند و تا پایان عمر از مزایای آن بهره‌­مند می­‌شوند.

مهارت دیگری که در کار داوطلبانه به دست می‌آید مهارت رهبری است.بزرگواران می­‌دانند که عرصه‌­های مختلفی برای انجام کار داوطلبانه در دانشگاه وجود دارد. یکی از عرصه‌­هایی که در این زمینه وجود دارد، که دغدغۀ امروز جهان هم هست، بحث فعالیت­‌های زیست‌محیطی است.حوزۀ دیگری که در این زمینه وجود دارد، بحث هنر و فعالیت‌های فرهنگی است که انجام می‌شود؛ عمده فعالیت‌­های هنری فرهنگی، در دانشگاه‌های ایران و دیگر نقاط جهان بر عهده دانشجویان است. هنر، عالی‌ترین ثمرۀ زندگی هر انسانی در طول تاریخ بوده است؛ درگیر شدن با هنر فرهیختگی‌­ای را به وجود می‌­آورد که برای اشخاص بسیار ارزشمند است و از آن‌ها اشخاص دیگری می­‌سازد.

حوزۀ دیگری که اهمیت دارد فعالیت­‌های خیرخواهانه هستند؛ کمک به اقشار آسیب­‌پذیر، کمک صرفاً به معنای کمک مادی نیست، بلکه می­‌تواند در قالب کمک‌­های علمی باشد، می‌­تواند حتی در قالب کمک به این باشد که چگونه صدای کسانی باشیم که به دلیل فقر و دلایل دیگر، صدایشان کمتر به گوش دیگران می­‌رسد.حُسن بزرگ کار داوطلبانه برای دانشگاه این است که به جاری شدن آن حیات فرهنگی خلاقانه در دانشگاه، که یکی از سه ویژگی اصلی دانشگاه به شمار می رود، کمک می‌­کند.

دانشگاه در صورتی می­‌تواند علم نافع تولید کند که به جامعه متصل باشد

اگر قرار باشد در دانشگاه فقط به امر آموزش پرداخته شود که این کار از عهدۀ آموزشگا‌ه‌­ها هم برمی‌­آید، اگر  هدف صرفاً پژوهش باشد که شرکت­‌های هایتک بهتر می‌­توانند آن را انجام دهند؛ همۀ جذابیت دانشگاه به همین خلاقیت فرهنگی است که به نظر می­رسد شدیداً منوط به انجام این کارهای داوطلبانه است. دانشگاه در صورتی می‌­تواند علم نافع تولید کند که ابتداً خودش به جامعه متصل باشد؛ کار داوطلبانه دقیقاً در همین نقطه کلیدی قرار دارد.

 

پس از دکتر شالچی، دکتر کبری محمدی، مشاور رییس سازمان جوانان جمعیت هلال احمر به بیان سخنان خود پرداخت؛

کار داوطلبانه باعث ایجاد سرمایۀ اجتماعی در کشور می‌­شود

روز جهانی داوطلب فرصتی را فراهم می­‌کند تا ما  قدردان تمام انسان‌­هایی باشیم که نیک‌­اندیش هستند و در راه کمک به مردم و کار خیر در همۀ عرصه­‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی عمرشان را می‌­گذارند. نمونه‌ای از این فداکاری را شهید علیمرادی می­دانیم که با آن نیت خیرخواهانه توانستند نقش‌­آفرینی کنند و چه ثروتی ارزشمندتر و اثرگذارتر از اینکه یک فرد بداند که می‌تواند در جامعه اثرگذار باشد و شرایطی فراهم کند برای اینکه دنیا برای بهزیستی اجتماعی، مکان بهتری باشد. ما امروز را قدر می­‌دانیم و صمیمانه از این عزیزان تشکر می­‌کنیم؛

من به ویژه از خیرین و داوطلبانی که در جمعیت هلال احمر صادقانه ایثار می‌­کنند و فرهنگ مشارکت، مسئولیت­‌پذیری و نشاط اجتماعی را در جامعه توسعه می­‌دهند قدردانی می‌کنم. این انگیزه‌­ها طبیعتاً باعث ایجاد یک سرمایۀ اجتماعی در کشور می‌شوند. هر چقدر ما بتوانیم این سرمایه­‌های اجتماعی را افزایش دهیم، میزان اثرگذاری روی انسان­‌ها و امور خیر، نوع‌دوستی و بشردوستی افزایش پیدا می­‌کند.

در ادامه، خانم دکتر محمدی در ارتباط با جمعیت هلال ­احمر توضیحاتی را ارائه نمود، و این نهاد را به عنوان یکی از نهادهای بین‌­المللی‌­ای که توانسته است بستری مناسب را برای پاسخ­گویی به فطرت انسانی فراهم می‌کند معرفی نمود.

کانون­‌های دانشجویی بستری برای توجه به ایده‌­های دانشجویان هستند

جمعیت هلال احمر با نزدیک به یک قرن فعالیت توانسته است، زمینه‌­های ارزشمندی را برای اقدامات خیرخواهانه فراهم کند. ما در فدراسیون بین­‌المللی جمعیت­‌های صلیب سرخ و هلال احمر که ۱۹۲ کشور عضو آن هستند، در جمع ۱۰ جمعیت برتر در دنیا قرار داریم و این فرصت عظیمی را برای نقش­‌آفرینی در عرصه­‌های ملی، حوادث طبیعی و بحران­‌های اجتماعی ایجاد می‌کند. فرصتی که جمعیت هلال احمر فراهم می‌­کند، فضایی را ایجاد می­‌کند تا انسان­‌ها بتوانند به فطرت خودشان پاسخ دهند؛ این بسترسازی باید فراهم شود برای این که افراد بتوانند در یک بستر مناسبِ ساختارمند به فعالیت در عرصه­‌های داوطلبی مشغول شوند.

جمعیت هلال احمر همانطور که عزیزان می‌­دانند یک‌­سری سازمان­‌های تخصصی دارد؛ «سازمان جوانان» بستر ورود افرادِ ۵ تا ۳۵ سال را فراهم می‌کند، «سازمان داوطلبان هلال احمر» ۳۵ سال به بالا و «سازمان امداد و نجات» که مجموعه‌ای از امدادگران و جوانانی هستند که در حوادث طبیعی نقش‌آفرینی می­‌کنند و همچنین سازمان‌های تخصصی دیگری که در این جمعیت به اقدامات و کارهای داوطلبانه مشغول هستند.

سازمان جوانان ۷۳ سال قدمت دارد و این سابقۀ درخشان کمک می­‌کند که ما بسترهایی را در کانون­‌های مختلف در مراکز دانشگاهی و دانش‌­آموزی فراهم کنیم. ما حدود ۸۰۰۰ کانون دانش‌آموزی داریم که در مدارس فعال هستند، حدود ۴۰۰۰ کانون داریم که در غنچه‌­های هلال در مهدهای کودک فعال هستند و بیش از ۲۰۰۰ کانون جوانان و دانشجویان داریم که در مراکز آموزش عالی و دانشگاه‌­ها با تعاملات خوبی که با معاونت­‌های فرهنگی و اجتماعی دانشگاه‌­ها دارند، اقدامات خوبی انجام می­‌دهند.

بنابراین ما در دانشگاه­‌ها کانون­‌هایی را داریم که دانشجویان عضو می­‌شوند و آموزش‌­هایی را داریم که آن­ها را توانمند می­‌کند. وجود کانون­‌های دانشجویی فرصت ارزشمندی را فراهم می‌کند تا بتوانیم از ایده‌­ها و نظرات دانشجویان خوش‌فکر که به کار پژوهشی علاقه‌­مند هستند، استفاده کنیم.دانشجویان می‌توانند موضوعات پایان­نامه‌­ها­ و کار­های پژوهشی‌­شان را با توجه به استراتژی‌­ها و اهداف ارزشمندی که در فدراسیون وجود دارد تدوین کنند.

بین اعتیاد و کلیۀ فعالیت­های داوطلبانه رابطه منفی وجود دارد

من لازم می‌دانم اشاره کنم به دستاوردی که یکی از دانشجویان در پژوهشش آن را به دست آورده است. موضوع ایشان، فعالیت­‌های داوطلبانه در پیشگیری و آمادگی در مواجهه با آسیب‌­های اجتماعی به ویژه اعتیاد است. این مطالعه پیمایشی در بین هزار نفر از اعضای داوطلب سازمان جوانان انجام شده است. من خیلی خلاصه نتیجۀ این پژوهش را می‌گویم تا شما ببینید ظرفیت‌های داوطلبی چقدر می‌تواند در مهارت­‌های تاب‌­آوری و مهارت­‌های اجتماعی به جوانان کمک کند. نتایج این پژوهش نشان داد، بین اعتیاد و کلیه فعالیت‌­های داوطلبانه، رابطۀ منفیِ معنی‌داری وجود دارد؛ به این بیان که هر اندازه که افراد به فعالیت داوطلبانه بیشتر گرایش داشته باشند به احتمال کمتری به سمت رفتارهای پرخطر از جمله اعتیاد گرایش پیدا خواهند کرد.

نتایج این پژوهش همچنین نشان می‌­دهد که فعالیت‌­های داوطلبانه باعث افزایش روابط بین‌­فردی موثر، گسترش شبکه اجتماعی افراد، افزایش مهارت‌­های اجتماعی و افزایش سلامت روانی و شادکامی بین اعضا خواهد بود؛ از سوی دیگر انجام دادن این فعالیت‌های ارزشمند باعث افزایش عزت­‌نفس خواهد شد و افراد را در پیدا کردن چشم­‌انداز حرفه و شغل در زندگی فردی­‌شان یاری می‌­دهد.

با انجام این فعالیت­‌ها مهارت­‌های اصولی و مهم زندگی کسب و مسیر آینده افراد روشن می‌­شود و این حس خوب را در افراد ایجاد می­‌کند و نسبت به دیگران و به نوعی نسبت به کسانی که فعالیت­‌های داوطلبانه ندارند از حالت انزوا و افسردگی بیرون می‌آیند و آنها را به سمت احساس مثبت و گرایش کمتر به رفتارهای پرخطر سوق می‌­دهد. این بخش کوچکی از ۱۱۰ پارامتری بود که در این پژوهش به دست آمده بود و نشان می‌­دهد که کار داوطلبانه اثرات اجتماعی، فردی، خانوادگی و در واقع اثرات روانی بسیار موثر و مثبتی را در بین کسانی که به خدمات داوطلبانه می‌پردازند ایجاد می­‌کند.

ما بستری را فراهم کردیم که جوانان بتوانند با حوزه‌­های بین‌­المللی به ویژه با فدراسیون ارتباط برقرار کنند. طی چند سال گذشته ما دانشجویان علاقه­‌مند را داشتیم که در واقع به خاطر فعالیت­‌های مستمر و موثری که داشتند به فدراسیون معرفی شدند و در پروژه‌های بین‌المللی شرکت کردند؛ یک نمونه از آن پروژۀ بنیاد ویلامارونی است که با همکاری فدراسیون و بنیاد ویلامارونی در کشور ایتالیا در حوزۀ اعتیاد اتفاق افتاد که بچه‌های ما به عنوان اعضای داوطلب در این پروژه شرکت و نقش‌­آفرینی خیلی ارزشمندی در آن ایفا کردند.

اخیراً هم ما یک برنامه را در سازمان جوانان هلال احمر پیش‌بینی کردیم که تیم­‌های بین­‌المللی و حتی اگر لازم باشد کانون­‌های بین­‌المللیِ سازمان جوانان را راه‌اندازی کنیم؛ بچه­‌ها در این کانون­‌ها و تیم‌­ها سازماندهی شوند و موضوعات پژوهشی آنها در جمعیت هلال احمر مطرح شود و انشاالله با تلاش بچه‌ها و دانشجویان عزیز ما بتوانیم جمعیت هلال احمر را در عرصه­‌های بین‌­المللی مثل گذشته به ویژه در حوزه‌های پژوهش توانمند کنیم و اقتدار جمعیت ملی را بیش از گذشته توسعه دهیم و نقش‌آفرینی ایران را نه تنها در سطح ملی بلکه در سطح بین‌المللی داشته باشیم.

شهید علیمرادی کنشگری مسئولیت‌­پذیر بود

در ادامۀ نشست دکتر علیرضا عبدالهی­‌نژاد، استادیار گروه روزنامه‌­نگاری دانشگاه علامه طباطبایی مطالب خود را ارایه دادند؛

در این زمینه ما به طور خاص در حوزۀ دانشگاه شهید علیمرادی را داریم؛ ایشان به عنوان نماد یک کنشگر مسئولیت‌­پذیر می‌­توانست همانند بقیه افراد فوق لیسانس یا دکتری بخواند و چیزی هم کم نداشت و بالاخره می توانست بیاید در این زمینه‌ها و جایگاه­‌های بالایی را به دست آورد، اما ایشان بابت آن علاقه، تعهد، مسئولیت­‌پذیری، کنشگری و آن نیت خالصانه‌­ای که داشت خودش را وقف یکی از محروم­‌ترین مناطق کشور کرد و جان پاکش را هم در این مسیر فدا کرد که خب از همین جا عرض سلام می­‌کنیم به خانواده ایشان و به روح پرفتوح ایشان درود و سلام می‌­فرستیم.

به نظر من ظرفیت‌های گران­‌سنگی در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور وجود دارد. انجمن­‌ها، کانون‌­ها، نهادهای صنفی و دانشجویی و تشکل‌های مختلفی داریم که زمینه و بستر لازم را برای برنامه‌ریزی در جهت توسعه مطلوب فعالیت‌های داوطلبانه دانشجویان دارند، اما آن چیزی که در حال حاضر به نظر من مهم است، «گفتمان‌سازی» مطلوب در این حوزه و ترویج مفهوم داوطلبی و فعالیت‌­های داوطلبانه دانشجویان است.

به گمانم چند اولویت مهم ذیل این اولویت اساسی می‌شود قرارداد: اولویت یکم، ‌گذر از فعالیت‌های صرف سیاسی و وارد کردن کانال­‌ها و جنبش­‌های دانشجویی به فعالیت‌های اجتماعی مبتنی بر خدمت عمومی است. اولویت بعدی، گفتمان‌سازی فعالیت­‌های داوطلبانه در دانشگاه­‌ها ا­ست، به ویژه در شرایط کنونی که کشور با آن مواجه است. بحث بعدی که خیلی بحث مهمی است الگوسازی، نمادسازی و معرفی نمونه‌­های موفق فعالیت­‌های داوطلبی دانشجویان در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی است؛ نمونه‌هایی از جنس همان فعالیت­‌های بنیاد دست­‌یاری است که ما باید این را به عنوان یک الگو و نماد معرفی کنیم.

رسانه‌­ها در ترویج فعالیت­‌های داوطلبی نقش کمرنگی دارند

اینجا اگر بخواهیم یک مفصل­‌بندی و یک پیوندی میان این اولویت­‌ها ایجاد کنیم، به نظر من رسانه‌­ها نقش خیلی خیلی مهمی در این پیکربندی و پرداختن به این اولویت­‌ها دارند. به نظرم این م‌ی­تواند موضوع یک تحقیق گسترده باشد که بیایم ببینیم که چقدر فعالیت­های داوطلبانه دانشجویان در دانشگاه‌های سراسر کشور از جمله دانشگاه علامه طباطبایی و از جمله مورد شهید علیمرادی، در رسانه‌ها مطرح بوده و چقدر رسانه‌ها به بازنمایی و بیان این موضوع پرداخته­‌اند.

آن چیزی که من آن را رصد دائمی می‌کنم به من می‌گوید که این موضوع در رسانه‌­ها خیلی مشاهده نمی­‌شود. وقتی ما از گفتمان­‌سازی و ترویج صحبت می­‌کنیم، اصطلاحاً ما یک الگو و یک راهبرد فرایندمدارِ آن را مد نظر داریم؛ هرچند من معتقدم که در سطح اخبار جداگانه نیز رسانه‌ها خیلی خوب ورود نکرده‌­اند.

اگر ما قرار است این را در جامعه به عنوان یک گفتمان غالب در بیاوریم و جامعه را بسیج کنیم، باید حداقل در سطح شناختی، در آن لایه­‌های اول اقناع اطلاع‌رسانی کنیم، در این زمینه هم به نظرم رسانه‌ها ورود و بروز خاصی نداشتند. به گمان من رسانه‌ها از یک سو و دانشگاه‌ها و روابط­‌عمومی‌های نهاد آموزش عالی از سوی دیگر به این کنشگران اجتماعی و دانشجویان داوطلبی همچون مرحوم علیمرادی، سخت بدهکار هستند.

رسانه‌­های ما به جای نمادآفرینی و چهره‌­سازی صِرف از برخی از افراد، باید به سوی معرفی الگوهای موفقی که در حیطۀ دانشگاه وجود دارد، حرکت کنند. ما شاید خیلی در رسانه‌های جریان اصلی دستمان باز نباشد، اما حداقل در شبکه‌های اجتماعی مجازی می‌توانیم این کار را انجام دهیم.من فکر می‌­کنم دانشگاه‌­ها، کانون­‌ها، انجمن­‌ها و تشکل‌­های دانشجویی اتفاقاً می‌توانند به تولید محتوا و انتشار و توزیع آن از طریق شبکه‌های اجتماعی مجازی و رسانه‌­های خودشان بپردازند و این نقطۀ قوت آنها است.

در کنار این به نظر من ما نیازمند یک پویش اجتماعی وسیع در سطح دانشگاه‌ها برای ترویج فعالیت­‌های داوطلبانه هستیم. این پویش چگونه ایجاد می‌­شود؟ من فکر می‌کنم اگر یک دستور کار تعریف شود که بین روابط­‌عمومی­‌های دانشگاه­‌ها، موسسات آموزش عالی و حوزۀ معاونت فرهنگی دانشگاه‌­ها برنامه‌ریزی منسجم صورت بگیرد، با استفاده از ظرفیت تشکل‌ها و روابط‌­عمومی­‌های دانشگاهی، این اتفاق می‌افتد و این را می‌شود در قالب یک همکاری و مشارکت جمعی میان گروه‌های مختلف دانشجویی انجام داد. به نظر من روابط­‌عمومی‌­های دانشگاه‌ها باید بیش از گذشته به میدان بیایند و فعالیت‌های داوطلبانه دانشجوها را پوشش دهند. در سطح دیگر دانشگاه­‌هایی که رشتۀ هنر دارند، می‌­توانند از ظرفیت هنری نمونه کارهای شهید علیمرادی و دیگر گروه‌های جهادگونه استفاده کنند و این نمونه‌ها را بازتاب دهند.

پس از دکتر عبدالهی‌­نژاد، دکتر علی­‌اکبر تاج­‌مزینانی، دانشیار گروه تعاون و رفاه اجتماعی و رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی به عنوان یکی از اساتید مهمان در جلسه و بعنوان تکمله‌ای بر بحث، مطالب کوتاهی در این باره بیان کرد؛

داوطلبی در ادبیات جدید علوم اجتماعی جایگاه خاص خود را دارد

نکته­‌ای را که می‌­خواهم عرض کنم این است که بحث داوطلبی در رشته­‌های مختلف علمی و علوم اجتماعی جایگاه خاص خودش را دارد و می­‌توان از ظرفیت‌های آن بهره برد. اگر من هم بخواهم خیلی کوتاه به حوزۀ تخصصی خودم یعنی سیاست­‌گذاری اجتماعی اشاره کنم باید بگویم که ما هم در این عرصه بحث داوطلبی را به خصوص در ادبیات جدید علوم اجتماعی در جایگاه ویژ‌ه‌ای مدنظر داریم؛ بعد از چند دهه که در علوم اجتماعی گاهی سیاست­‌گذاری و تامین رفاه اجتماعی به سمت دولت‌محوری کامل حرکت می­‌کرد و گاهی هم به سمت سپردن کامل به بازار، الان در واقع بحث استفاده از ظرفیت بخش سوم مطرح است؛ بخش سوم که داوطلبان و نهادهای داوطلبانه در آن نقش کلیدی دارند. به جای حرف زدن از بازار یا دولت بزرگ، از جامعۀ بزرگ حرف زده می‌شود که در آن ما جامعه بزرگ و نهادهای مدنی فعال اثرگذار داشته باشیم و نهادهای داوطلبانه، جز اصلی این بخش هستند.

در انتها، دبیر نشست به طرح سوالات مخاطبان از سخنرانان پرداخت و جمع بندی از مباحث مطروحه ارائه نمود. لازم به ذکر است که در هر بخش از برنامه، قطعه ای کوتاه از مستند تولیدی باشگاه خبرگزاری عطنا با عنوان «دست یاری حسین» در ارتباط با فعالیت‌ها و زندگی شهید حسین علیمرادی به نمایش درآمد که مورد توجه اساتید حاضر، دانشجویان و مخاطبان قرار گرفت. این مستند به طور کامل در صفحات مجازی خبرگزاری عطنا و وبگاه آپارات بارگذاری گردید.

 

خبرنگار: محمد ایزدی یونسی