وقتی ایدۀ پژوهش در ذهن سوژۀ دانشگاهی خلق می‌شود، اخلاق در پژوهش هم از همان لحظه خلق می‌شود

اولین کارگاه سراسری «اخلاق در پژوهش: فاز اول: اصول کار با حیوانات آزمایشگاهی» به همت کمیتۀ اخلاق در پژوهش دانشگاه علامه طباطبائی و با همکاری کمیتۀ ملی اخلاق در پژوهش‌های زیست پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

به گزارش عطنا، علی خورسندی طاسکوه در این کارگاه گفت: از جمله اقدامات معاونت پژوهشی علاوه بر مدرسه تابستانه، سه کارگاه دیگر هم است که تا تیرماه برگزار خواهد شد. مدرسه تابستانه هم در شهریور ماه و در فریدونکنار طی دو دوره خواهد بود و یکسری برنامه های آموزشی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و استادان هم خواهیم داشت.

او ادامه داد: قرار است یکسری موارد آموزشی هم در این حوزه تولید کنیم که بخشی از آن تولید شده و نیاز به ویرایش دارد. اخلاق در پژوهش اصالتاً و اساساً یک امر پیشینی در پژوهش است. جدا از آن مراحل اداری که دارد، مثلاً می گوییم قبل از آنکه پروژه شما شروع به اجرا شود باید پروپوزال  شما  قبل از تصویب نهایی، مراحل اداری اخلاق در پژوهش را بگذراند.

مدیر امور پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی افزود: به عقیده من به محض اینکه ایدۀ پژوهش در ذهن سوژۀ دانشگاهی خلق می شود، فکر می کنم اخلاق در پژوهش از همان لحظه خلق شود. یعنی خیلی فاصله ندارد به لحاظ اتفاقی که در پژوهش باید رخ دهد.

خورسندی طاسکوه تصریح کرد: اخلاق در پژوهش بسیار «مهجور» است. البته وزارت بهداشت، خوشبختانه جلوتر است. اگرچه متاسفانه آثار وضعی مثبت اخلاق در پژوهش علیرغم اینکه مراحل اداری آن در کشور حداقل در وزارت بهداشت رعایت شده، ولی ما عملاً چیزی نمی بینیم.

او گفت: متاسفانه ما جزو دو یا سه کشور بی اخلاق در پژوهش ها (بر اساس آمار و اسناد بین المللی و جهانی) هستیم. یعنی ما نه تنها از استاندارهای جهانی اخلاق در پژوهش عقب هستیم بلکه از استاندارهایی که در وزارت بهداشت هم می بینیم عقب تر هستیم.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی تاکید کرد: دانشگاه علامه طباطبائی به عنوان یک دانشگاه اجتماعی که خود را پاسخگو می داند و شعار اصلی آن هم همین است، مایل است که در این زمینه هم قدم هایی بردارد. بنده چون یک دوره اخلاق در پژوهش را در خارج از کشور هم درسش را خوانده ام و هم تجربه عملی آن را داشته ام، بحث عدم نهادینه بودن اخلاق در پژوهش در جامعه ما است.

وی اظهار کرد: ما باید به این سمت هم برویم که در دل و جان دانشجویان ارشد و دکتری بحث اخلاق در پژوهش را جا بیندازیم. در این زمینه افرادی به ما کمک کرده اند از جمله دکتر علومی یزدی که به ما کمک کردند و گره گشایی هایی کرده اند. از کمیته مشورتی پشتیبانی و استادانی که به طور خیلی نزدیک کمک کردند، تشکر می کنم.

او در پایان گفت: امیدوارم که نقدها و نظرات خود را به ما اعلام کنید و به ما در این زمینه کمک کنید.

کار با حیوانات بسیار چالش برانگیز است

سیاوش احمدی نوربخش، مدرس این کارگاه در سخنانی گفت: برگزاری این کارگاه ها خیلی می تواند از ابعاد مختلف اجرایی، علمی و... چالش برانگیز باشد که جای قدردانی ویژه دارد.

او ادامه داد: در رابطه با کارگاه امروز، مباحثی که مطرح می شود، بیشتر مباحث تکنیکی و اخلاقی کار با حیوانات آزمایشگاهی است.

احمدی نوربخش اظهار کرد: خواهیم دید که وقتی شما تعداد حیوانات مورد نیاز را محاسبه می کنید در واقع با یک بحث اخلاقی چالش می کنید. اگر تعداد زیاد باشد، یک نوع معضل اخلاقی است و اگر تعداد را خیلی کم بگیریم ممکن است ایراد گرفته شود که شما کار غیر اخلاقی کرده اید که تعداد را کم در نظر گرفته اید.

او گفت: با اینکار گفته می شود شما باعث شده اید، حیواناتی که استفاده می شوند بیشتر رنج بکشند یا اطلاعاتی که به دست آورده اید از نظر آمار سندیت علمی ندارد و همین حیوان هایی که استفاده شده اند ضایع شده اند. در نتیجه نمی توان بحث تکنیک و اخلاق را از هم جدا کرد.