سه نیاز دیجیتالی توریسم ایران

روز جهانی گردشگری که شعار امسال آن «گردشگری و تحول دیجیتال» بود درحالی سپری شد که به‌نظر می‌رسد نگاه به‌روز و تحول‌خواهانه مبتنی بر دیجیتال در صنعت گردشگری کشور چندان موردتوجه قرار نگرفته و مغفول مانده است.

به گزارش عطنا به نقل از دنیای اقتصاد، کارشناسان بر این باور هستند که در مقطع کنونی و با توجه به شرایط خاص سیاسی و اقتصادی کشور که صنعت گردشگری می‌تواند در آن نقش یک ناجی را ایفا کند، فرصت‌هایی برای ایجاد این تحولات دیجیتالی فراهم است که بهره‌گیری از آنها برای ثمربخش کردن فعالیت‌های موجود در صنعت گردشگری به‌عنوان ناجی اقتصاد کشور ضرورت دارد: از «دیجیتال‌سازی سازوکارهای بازاریابی و تبلیغات» و «حمایت از استارت‌آپ‌ها» که معمولا در زمینه دیجیتال دست به نوآوری می‌زنند گرفته، تا بهره‌گیری از ارزهای رمزنگاری شده همچون بیت‌کوین برای انجام مبادلات مالی در توریسم کشور به‌عنوان اقدامی به‌روز و پیشرو که اثر تحریم‌ها در حوزه مالی را به حداقل می‌رساند.

ضرورت تحول در بازاریابی دیجیتالی

یکی از حوزه‌هایی که تحولات دیجیتالی آن را دچار دگرگونی‌های گسترده کرده است، بازاریابی است. صنعت گردشگری یک کشور برای توسعه نیاز به بازاریابی هدفمند و گسترده دارد تا از این رهگذر، امکان جذب گردشگر از دیگر کشورهای جهان فراهم شود. از آنجا که این صنعت ماهیتی فرامرزی دارد، بازاریابی دیجیتال در آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. بر اساس داده‌های موجود و در سال ۲۰۱۵ میلادی، سهم هزینه‌های بازاریابی دیجیتال از کل بازاریابی جهان در حدود ۳۵ درصد بوده که این رقم در سال ۲۰۱۷ به نزدیک ۴۵ درصد رسید؛ ارقامی که نشان می‌دهد بازاریابی دیجیتال به‌سرعت در حال تسخیر بازاریابی به شیوه سنتی است.

پیش‌تر در گزارشی « دنیای اقتصاد» در بررسی چالش‌های پیش‌روی توسعه بازاریابی دیجیتال در گردشگری ایران، با استناد به دیدگاه کارشناسان و فعالان این حوزه، ضعف‌های مدیریتی موجود را در موارد «فقدان برنامه‌ریزی‌های بلندمدت برای جذب مشتری»، «بسترهای ناکارآمد فعالیت‌های اینترنتی و دیجیتال در کشور»، «فرصت‌سوزی در نمایشگاه‌های بین‌المللی گردشگری»، «عدم ساماندهی یک پرتال جامع برای گردشگری ایران» و «فقدان یک سامانه آماری صریح به‌عنوان نخستین ابزار نیازسنجی از جامعه گردشگران ورودی» فهرست کرد. همچنین «دانش محدود و ناکافی»، «ردپای حضور تفکر سنتی در حوزه مدرن بازاریابی دیجیتال» و «عدم شکل‌گیری چرخه تبادل‌نظر با مشتری و گرفتن بازخورد» از جمله مواردی بودند که به‌عنوان ضعف‌های عمده بنگاه‌های فعال در صنعت گردشگری کشور جهت بهره‌گیری از فرصت بازاریابی دیجیتال مطرح شد.

به باور کارشناسان، این روزها و درپی خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، موجی از اخبار منفی پیرامون ایران در رسانه‌های پرنفوذ غربی شکل گرفته و به این ترتیب برای اینکه بازاریابی و تبلیغ برای سفر به ایران موثر واقع شود، نیاز است که گردشگری کشور بیش از هر زمانی به ابزارهای کارآمد و بهینه تبلیغات و بازاریابی مسلح باشد؛ از همین‌رو بهره‌گیری از الگوهای موفق و موثر بازاریابی دیجیتال باید در دستور کار بنگاه‌های فعال و مدیریت گردشگری کشور قرار بگیرد.

لزوم حمایت از استارت‌آپ‌ها

در همین حال، یکی از مواردی که به آن به‌عنوان یکی از موانع موجود بر سر راه پا‌گرفتن بازاریابی دیجیتال در گردشگری کشور اشاره شد، «ردپای حضور تفکر سنتی در حوزه مدرن بازاریابی دیجیتال» بود که به‌نظر می‌رسد این تفکر سنتی مقاومتی کلان‌تر و آن‌ هم در مواجهه با استارت‌آپ‌ها، کسب‌وکارهای نوپا و نوظهور و هر آنچه که در خارج اسلوب و الگوی تجاری سنتی در صنعت گردشگری قرار می‌گیرد، وجود دارد.

فضای اقتصاد ایران در سال‌های اخیر، شاهد ظهور تعداد قابل‌توجهی استارت‌آپ، وب‌سایت و کسب‌وکارهای نوپای مرتبط با سفر و گردشگری بود که هرکدام کم‌ و بیش بهره‌ای از تحولات دیجیتالی شکل گرفته از عصر کنونی می‌برند و برخی از آنها نیز با استقبال قابل‌توجهی از جانب مشتریان این حوزه روبه‌رو هستند؛ اما با وجود این گاهی مقاومت تفکر سنتی در برابر توسعه این کسب‌وکارهای نوپا و نوظهور حاشیه‌ساز می‌شود و عده‌ای بر این باور هستند که اقدامی همچون فیلترینگ ۱۸۰ وب‌سایت مربوط به استارت‌آپ‌های فعال در حوزه گردشگری در هفته‌های گذشته، نمونه‌ای از این مورد است.

چنین برخوردهایی مستقل از دلایلی که برای آن عنوان می‌شود، در ذات خود اثر منفی قابل‌توجهی بر توسعه کسب‌وکارهای نوپا و استارت‌آپ‌ها خواهد گذاشت؛ چرا که حیات و توسعه این بنگاه‌های کوچک در گرو جذب سرمایه است و استمرار چنین برخوردهایی در فضای تجاری کشور موجب می‌شود که امنیت سرمایه‌گذاری به‌شدت کاهش پیدا کرده و به‌ دلیل چالش‌ها و مخاطرات موجود، ریسک سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌هایی که هرکدام با بهره‌گیری از فرصت‌های دیجیتالی موجود دست به نوآوری می‌زنند، به‌شدت افزایش پیدا کند.

این در حالی است که نهادهایی همچون سازمان ملل تلاش‌های گسترده‌ای برای جلب توجه دولت‌ها به موضوع ایجاد امنیت در فضای سرمایه‌گذاری و خصوصا سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای نوپا و استارت‌آپ‌ها انجام می‌دهند؛ نکته‌ای که در پیام دبیرکل سازمان ملل متحد به مناسبت روز جهانی گردشگری نیز مورد تأکید قرار گرفت.

آنتونیو گوترش در بخشی از این پیام با تأکید بر لزوم حمایت از کسب‌وکارهای نوپا که در صنعت گردشگری و با بهره‌گیری از فناوری‌های دیجیتالی جدید دست به نوآوری می‌زنند، تصریح کرد: «دولت‌ها می‌توانند با معرفی و متصل کردن سرمایه‌گذاران به کسب‌وکارهای نوپای گردشگری به ایجاد نوآوری، کارآفرینی، افزایش سطح اشتغال و شکل‌گیری یک بخش گردشگری واقعا فراگیر کمک کنند. با پشتیبانی از این فناوری‌های دیجیتالی در گردشگری است که شیوه سفر کردن ما می‌تواند به‌گونه‌ای تغییر کند که اثرات مخرب محیط‌زیستی توریسم به حداقل برسد و همگان از ارمغان منافع حاصل از صنعت گردشگری بهره‌مند شوند.»

توجه به کانال مالی دیجیتال

اما یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که این روزها گریبان صنعت گردشگری کشور را گرفته، مسئله تحریم‌ها است که مبادلات مالی بنگاه‌های کشور با خارج از ایران را با مشکلاتی مواجه کرده است. هرچند با خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های این کشور، دیگر کشورهای باقی‌مانده در این توافق به‌دنبال ایجاد سازوکاری هستند تا با استفاده از آن به مبادلات مالی با ایران ادامه دهند، اما کارشناسان بر این باورند که راه‌حل‌های موثر دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند صنعت گردشگری کشور را از این بن‌بست مالی خارج ‌کند.

آنها استفاده از ارزهای رمزنگاری شده همچون بیت‌کوین برای انجام مبادلات مالی را سرآمد این آلترناتیوها عنوان می‌کنند که بهره‌گیری از آن علاوه بر به‌حداقل رساندن اثر تحریم‌ها در حوزه مالی و انتقال پول، معضل دیرینه حمل پول توسط مسافران ورودی به کشور را نیز می‌تواند حل کند.

از آنجا که عموما گردشگران خارجی در کشورهای خود و سایر کشورها عادت به استفاده از کارت‌های اعتباری همچون «ویزا‌کارت» و «مسترکارت» دارند، به‌دلیل عدم اتصال ایران به این شبکه جهانی ناچار به حمل پول نقد هستند که این مسئله امنیت سفر آنان را با چالشی جدید روبه‌رو می‌کند. از این‌رو و در کشور، کارشناسان بر استفاده از ارزهای دیجیتالی همچون بیت‌کوین در حوزه گردشگری تأکید می‌کنند که به‌عنوان یکی از نوین‌ترین سازوکارهای دیجیتالی در جهان، امتحان موفق خود را در صنعت گردشگری کشورهایی همچون ژاپن، تایوان، هاوایی، مالت و برخی کشورهای حوزه کارائیب پس داده است.

دولت می‌تواند با فراهم کردن بستر بهره‌گیری از این سازوکار مدرن مالی و دیجیتالی در گردشگری کشور و رواج استفاده از این ارزهای رمزنگاری‌شده و بهره‌گیری فراگیرتر از آنها، از فشار تقاضا بر ارزهای عمده‌ای همچون دلار و یورو نیز بکاهد تا به‌این ترتیب علاوه بر خارج کردن توریسم کشور از رکود، قدری بر آرامش بازار پرنوسان ارز کشور نیز افزوده شود. حالا به نظر می‌رسد مسیر توسعه گردشگری بیش از هر زمان دیگری از امکانات دیجیتالی می‌گذرد؛ مسیری که قرار گرفتن در خارج از آن، این توسعه را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.