مروری بر شیوه جدید پذیرش دکتری/ از ترویج نگارش مقاله های بی کیفیت تا تضییع حقوق دانشجویان زرنگ

روزنامه آرمان نوشت: يكي از برنامه‌هاي دولت يازدهم براي بازگرداندن استقلال به دانشگاه‌ها تغييرات در شيوه برگزاري آزمون دكتري است. آن‌گونه كه از اظهارنظرها پيداست قرار است كه از امسال نقش آزمون دكتري در پذيرش دانشجو كاهش يافته و به جاي آن نقش مصاحبه و آزمون‌هاي دانشگاه‌ها در انتخاب دانشجو افزايش يابد. هرچند كه با توجه به كم و كاستي‌هايي كه آزمون‌ها در كشور ما دارند اين‌گونه به نظر مي‌رسد كه دانشجويان بايد از اين اتفاق خوشحال باشند ولي برخلاف اين باور، بيشتر آنها نه تنها از اين اتفاق خوشحال نيستند، بلكه از اين مساله كه دادن اختيار به دانشگاه‌ها و بازگذاشتن دست آنها در انتخاب دانشجو، باعث شود كه اعمال سليقه‌هاي شخصي در زمان مصاحبه افزايش يابد، نگران هستند.

قرار است از اين به بعد سازمان سنجش يك آزمون عمومي را دو بار در سال برگزار كند و دانشجوياني كه بتوانند حداقلي از نمره را در آن كسب كنند براي مصاحبه به دانشگاه‌ها معرفي شوند. در واقع، اين به معناي دادن وزن ۱۰۰ درصدي به مصاحبه است، به همين دليل دانشجوها بايد با يك رزومه پر، از نظر مقاله و پايان‌نامه عازم مصاحبه شوند. اما اگر اين شيوه انتخاب بدون برنامه و نظارت باشد وزن ۱۰۰ درصدي مصاحبه براي كساني كه با هزار اميد و آرزو و تلاش عازم كارزار دكترا شده‌اند، تبديل به بي‌وزني و خلايي مي‌شود كه آنها را بي‌انگيزه مي‌كند. از سوي ديگر يكي از پيامدهاي ديگر اين مساله رشد هر چه بيشتر كمّي‌گرايي در نظام آموزش عالي است، دانشجويان براي اينكه رزومه‌اي پُر داشته باشند شروع به نوشتن مقاله‌هاي بي‌كيفيت مي‌كنند و ماجرا زماني خطرناك‌تر هم مي‌شود كه عده‌اي ديگر حتي حوصله نوشته مقاله هم ندارند و اينجاست كه پايان‌نامه‌فروشي و مقاله‌فروشي بازار داغي پيدا مي‌كند.

 حق دانشجويان زرنگ ضايع مي‌شود

نامش مهدي است و ۲۷ سال سن دارد. او يك دانشجوي نخبه است و يكي از داوطلبان امسال كنكور دكترا بوده است. از وضعيت دل خوشي ندارد و معتقد است كه شيوه جديد برگزاري آزمون تنها باعث مي‌شود كه حق دانشجويان نخبه و درس‌خوان ضايع شود. او به «آرمان» مي‌گويد: دانشجويان زرنگ در آزمون دكترا نمره خوبي را به دست مي‌آورند ولي وقتي آزمون دكترا نقشي در انتخاب افراد نداشته باشد، دانشجويان تنبلي كه نتوانسته‌اند در آزمون نمره خوبي به دست آورند تنها با اتكا به رابطه‌ها به مقطع دكترا راه مي‌يابند. او ادامه مي‌دهد: سيستم درست انتخاب دانشجو در همه جاي دنيا به اين صورت است و رزومه افراد ملاك گزينش آنهاست. اما در كشور ما به دليل اينكه اساتيد معمولا ترجيح مي‌دهند از دانشجويان قديمي خود استفاده كنند، اين شيوه نمي‌تواند در كشور ما پاسخگو باشد و نتيجه عكس مي‌دهد. او مي‌افزايد: من هنگام مصاحبه در يكي از دانشگاه‌هاي تراز اول كشور با اينكه نمره آزمون خوبي داشتم و مصاحبه هم خوب برگزار شد، اما نمره مصاحبه من را به حدي پايين دادند كه حتي نمره خوب آزمون هم نتوانست آن را جبران كند. ولي در همان جلسه مصاحبه، دانشجويان ديگري كه از دانشجويان قديمي همان دانشگاه بودند با اينكه نمره آزمون خوبي نداشتند و مصاحبه‌شان هم چندان خوب نبود اما به دليل اينكه اساتيد آنها را مي‌شناختند، نمره مصاحبه آنها را به حدي خوب دادند كه كسري آزمون را هم جبران كرد.

 دانشجويان پيشين شانس بيشتري دارند

هما ۲۸ ساله هم يكي از پذيرفته‌شدگان آزمون دكترا است كه از شيوه جديد برگزاري گزينش دانشجوي دكترا راضي است و به «آرمان» مي‌گويد: به نظر من دانشگاه‌ها به آزمون اهميتي نمي‌دهند و معمولا هم كار خودشان را مي‌كنند. وقتي كه مصاحبه مهم‌تر باشد، پايان‌نامه فرد، مقاله، دانشگاه پيشين فرد و مرتبط بودن رشته ملاك انتخاب افراد مي‌شود. او مقطع ارشد را در دانشگاه علامه طباطبايي بوده است و از تجربه خود در مصاحبه دكترای اين دانشگاه مي‌گويد: هنگام مصاحبه با اينكه اساتيدي كه مسئول مصاحبه بودند من را نمي‌شناختند ولي هنگامي كه فهميدند ارشدم را علامه خوانده‌ام و پايان‌نامه‌ام را با يكي از بهترين اساتيد برداشته‌ام، خيلي راضي بودند و خودم احساس كردم كه من را قبول خواهند كرد. حتي زماني هم كه براي مصاحبه می‌رفتم وقتي فهميدند كه از آن دانشگاه هستم خيلي راضی به نظر می‌رسیدند. او ادامه مي‌دهد: به نظر من دانشگاهي كه فرد مقطع كارشناسي ارشد را در آن مي‌گذراند نه تنها در پذيرفته شدن در خود دانشگاه بلكه در امكان پذيرفته شدن در ساير دانشگاه‌ها هم تاثير مي‌گذارد. اگر ارشد را در يك دانشگاه تراز اول بگذارني شانس قبولي در مصاحبه دكترا برايت بيشتر مي‌شود و شايد همين باعث شد كه در رشته ما رتبه يك پذيرفته نشد ولي رتبه ۷۰ توانست به راحتي قبول شود.

 اصل بي‌طرفي زيرسوال مي‌رود

اما اثرات سوء اين شيوه پذيرش فقط در بي‌انگيزه كردن دانشجويان دكترا موثر نبوده است، بلكه باعث شده كساني هم كه دانشجوي ارشد هستند و قرار است كه در سال‌هاي آينده عازم مقطع دكترا شوند، نااميد باشند و انگيزه آنها براي دكتر شدن كور شود. فاطمه ۲۹ ساله دانشجوي ارشد مشاوره است. او به «آرمان» مي‌گويد: «اين شيوه برگزاري آزمون دكتري در كشور ما باعث مي‌شود كه دست اساتيد در انتخاب دانشجو باز باشد و اصل بي‌طرفي زيرسوال مي‌رود و امكان پارتي‌بازي افزايش مي‌يابد.» او ادامه مي‌دهد: «در رشته ما رتبه سه آزمون را با اينكه رزومه خوبي داشته است، نپذيرفته‌اند. وقتي كه به وضعيت ساير دانشجوها كه در آزمون شركت كرده‌اند نگاه مي‌كنم انگيزه‌ام براي شركت در آزمون دكترا كور مي‌شود، زيرا اصلا معلوم نيست كه معيار انتخاب چيست.» آن‌گونه كه از اظهارنظرها پيداست جمعيت ۲۰۰هزار نفري شركت‌كننده در آزمون دكتري امسال افرادي هستند كه آينده‌شان را بر پايه يك قصر پوشالي از اميدها بنا مي‌كنند كه هر لحظه بيم فرو ريختنش آنها را هراسان مي‌كند.

 به فال نيك گرفتن بازگشت استقلال به دانشگاه

با وجود اين، يك استاد دانشگاه با بيان اينكه بازگرداندن استقلال به دانشگاه‌ها براي انتخاب دانشجوي دكترا كار خوبي است، به «آرمان» مي‌گويد: شيوه ضعيف آزمون دكترا و استفاده از سوال‌هاي تستي نمي‌توانست شيوه مساعدي براي پذيرش دانشجويان دكترا باشد. محمد زاهدي‌اصل با بيان اينكه گرفتن اختيار از دانشگاه براي برگزاري مصاحبه و آزمون كتبي به استقلال دانشگاه‌ها لطمه زد، مي‌افزايد: اين برنامه، برنامه موفقي نبود و درصد زيادي از دانشجويان دكترا در زماني كه وزارت علوم مسئول برگزاري اين آزمون بود افراد توانايي نبودند و قابليت‌هاي لازم براي حضور در اين دوره را نداشتند. او ادامه مي‌دهد: اين تصميم وزارت علوم كه اختيار را به دانشگاه‌ها بدهد باید به فال نيك گرفت و طبيعتا در اين راستا دانشگاه‌ها بايد تلاش مضاعفي داشته باشند تا بهتر از گذشته بتوانند آزمون كتبي و مصاحبه را برگزار كنند، زيرا براي دوره دكترا بايد از توانمندترين افراد استفاده كرد.