سهم 50 درصدی از دریای خزر افسانه‌ای بیش نیست

مدیر موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر با بیان اینکه سهم 50 درصدی از دریای خزر افسانه‌ای بیش نیست، گفت: موضوعی که در جامعه ما وجود دارد افسانه‌هایی است که در مورد خزر شکل گرفته و آن سهم پنجاه درصدی از دریای خزر است. این مسئله کار را برای همه خراب کرده است.

به گزارش عطنا، نشست تخصصی «دریای خزر، تحدید حدود مناطق دریایی، ژئوپولتیک» با ابتکار مرکز مطالعات اوراسیای مرکزی دانشگاه تهران، گروه حقوق عمومی دانشگاه تهران و موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر دوشنبه، 25 تیرماه در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد.

در این نشست دکتر الهه کولایی، استاد مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران، دکتر سیدباقر میرعباسی، استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه تهران، دکتر مهدی اشرفی، مدیرکل دفتر تجاری‌سازی و امور تشکل‌های وزارت راه و شهرسازی، دکتر ساسان صیرفی، استادیار حقوق عمومی دانشگاه تهران، دکتر میثم آرائی درونکلا، مدیر موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر و آرمین طلعت، دانشجوی دکترای حقوق بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی به ارائه دیدگاه‌های خود پرداختند.

میثم آرائی درونکلا، مدیر موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر در این نشست موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر را یک موسسه مردم‌نهاد  دانست و گفت: دو سال است که این موسسه فعالیت خودش را در حوزه دریای خزر شروع کرده است. موضوعات مختلف را در چهارچوب مطالب علمی گردآوری و کار کرده است.

وی افزود: تمرکز عمده این موسسه به صورت افراطی روی مسائل حقوقی بوده است. به همین علت تلاش شده میزبان کسانی باشیم که موضوع خزر را به طور عمده مورد بررسی قرار داده‌اند.

مدیر موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر با تاکید به این نکته که مطالب مطرح شده به دنبال زیر سوال بردن دانشجویان علوم سیاسی یا هر نحله فکری نیست، ادامه داد: موضوعی که در جامعه ایران وجود دارد افسانه‌هایی که در مورد خزر شکل گرفته است و آن سهم پنجاه درصدی از دریای خزر است. این افسانه کار را برای نهاد ریاست جمهوری، وزارت خارجه و گروه‌هایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، دشوار کرده است.

آرائی با اشاره به اینکه هیچ وقت 50 درصد از خزر برای ایران نبوده است، یادآور شد: هیچگاه خزر تقسیم‌بندی نشده که ایران سهم 50 درصدی داشته باشد.

وی ایران را از پذیرش حق کشورها در چهارچوب حقوق بین‌الملل  ناگزیر دانست و افزود: وقتی راجع به سهم کشورها از دریای خزر صحبت ‌می‌شود، درک صحیحی در عوام در خصوص دریای خزر وجود ندارد. البته این به معنای زیر سوال بردن شخصی نیست اما نگاه عوام به این مسئله تخصصی نیست.

مدیر موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر از طرح  سوال راجع به میزان سهم ایران از دریای خزر انتقاد کرد و هشدار داد: بعضی این سوال را مطرح می‌کنند که چند درصد از دریای خزر برای ماست و چند درصد قرار است به ما تعلق پیدا کند؟ وقتی سوال غلط پرسیده ‌می‌شود باید انتظار پاسخ غلط را داشت. وقتی پرسیده ‌می‌شود چقدر از دریای خزر برای ماست باید بپرسیم چقدر از آب‌های زیرزمینی، فلات قاره و ... برای ماست. بیش از 200 سال است که در زمینه‌های خزر کار ‌می‌شود و مسئله تازه‌ای نیست.

آرائی اظهار کرد: رژیم جامع کنوانسیونی حقوق دریای خزر شبیه موضوعات حقوق دریاها در حقوق بین‌الملل شده است و این رخداد هزینه‌های چانه‌زنی و موضوعات مربوطه را کاهش می‌دهد.

وی به نیاز ایران برای رسیدن به چهارچوب مشخص تاکید کرد و گفت: برای تعیین این چهارچوب نیاز به حقوق بین‌الملل عرفی است. فرمول‌های تعیین خطوط باید مشخص شود. حقوق بین‌الملل در زمینه‌های عرفی دارای یک سری تجربه‌های موفق تحدید حدود در دریاهاست.

مدیر موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر افزود: پروسه سه مرحله‌ای به دنیا معرفی می‌شود که با رژیم کنوانسیونی حقوق دریاها همسنگ و همسان نیست. دیوان تجربه‌های سیاسی کشورها را برای تحدید حدود دریایی قبول ندارد و نقدهایی را به آن وارد می‌کند.

آرائی به ضرورت درک افکارعمومی تاکید کرد و توضیح داد: این درک باید به وجود آید که تابع فرمول‌ها باشیم. تا بتوانیم منافع ملی‌ خود را تضمین کنیم. این مسئله ‌می‌تواند کمک بزرگی به ما  و وزارت خارجه باشد. دوستان وزارت خارجه از ترس افکار عمومی دست به عصا حرکت می‌کنند. از سال 45 پروپاگاندا 50 درصد به وجود آمده است و هر کس وارد این حوزه‌ها ‌می‌شود خائن بیرون می‌آید.

وی ادامه داد: در زمینه آب‌های ماهیگیری عرض 10 مایلی برای ماهیگیری قرار داده می‌شود. موسسه بین‌المللی دریای خزر با این عرض مخالف است زیرا رژیم منطقه مشترک سردرگم ‌می‌شود.  منطقه انحصاری-اقتصادی در نظر گرفته نشده در حالی که به اعتقاد موسسه باید در نظر گرفته شود. زیرا فاکتور جمعیت را در تحدید حدود دریایی مهم است.

مدیر موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر با اشاره به اینکه دیوان از حد واحد دو منظوره استفاده می‌کند، اظهار کرد: استفاده از این روش به فلات قاره ربطی ندارد.. دیوان از حد واحد دو منظوره استفاده می‌کند، استفاده از این روش به فلات قاره ربطی ندارد؛ امروزه فلات یک معنی صرف جغرافیایی نیست، فلات قاره یک مفهوم حقوقی است و به عنوان بسته در نظر گرفته شده است.

آرائی نگاه به دریای خزر را پر از منفعت دانست و گفت: معمولا دریای خزر منبع نفت و ماهی در نظر گرفته ‌می‌شود و اگر محیط زیست نابود شود بهره اندکی که داریم از دست می‌رود.

وی با تاکید بر اینکه امکان بهره‌گیری از نفت و گاز دریای خزر در حال حاضر وجود ندارد، تصریح کرد: ماهی‌های دریای خزر نقش مهمی در زندگی مردم آن منطقه دارند. این تاثیر تاحدی است که در فصل صید ماهی قیمت گوش و مرغ پایین می‌آید. بحث ترنس کاسپین خزر را آلوده خواهد کرد و تغییر زندگی ماهی‌ها موجب می‌شود دیگر تخم‌ریزی نکنند.

مدیر موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر در پایان سخنانش به نقش شکل هندسی سواحل در تحدید حدود تاکید کرد و گفت: شکل هندسی در تحدید حدود سواحل نقش مهمی دارد. پروسه تحدید حدود تابعی از موقعیت منطقه است که به این مسئله عدالت طبیعی می‌گویند و سناریو‌های مختلفی از عدالت طبیعی می‌توان داشت.