جامعه ایران به عکس‌های منفی و ناامیدانه گرایش دارد

مدیرگروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه جامعه ایران زمینه اجتماعی خاصی پیدا کرده است، گفت: جامعه‌ ما در انتخاب تصاویر و گرفتن عکس خبری به عکس‌های منفی و ناامیدانه گرایش دارد.

به گزارش عطنا، نمایشگاه عکس «مسائل اجتماعی ایران» به همت انجمن جامعه‌شناسی ایران، باحضور جمعی از استادان، جمعه، 1 تیرماه در گالری «ماه مهر» تهران افتتاح شد و در نشست افتتاحیه این نمایشگاه دکتر حسین سراج‌زاده، رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران، دکتر هادی خانیکی، مدیرگروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی و رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات و علی‌مراد عناصری، مسئول برگزاری این نمایشگاه سخنرانی کردند.

هادی خانیکی، رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات در ابتدای سخنانش از مرحوم دکتر محمدامین قانعی‌راد جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، یاد کرد و گفت: قرار بود به‌جای من سخنران این مراسم مرحوم دکتر قانعی‌راد باشند؛ با کمال احترام به ایشان درخدمت شما هستم.

خانیکی درباره جنبه ارتباطاتی نمایشگاه عکس گفت: دکتر سراج‌زاده و آقای عناصری از جنبه جامعه‌شناسی این نمایشگاه صحبت کردند اما من می‌خواهم از جنبه ارتباطاتی آن صحبت کنم. البته این دو موضوع مرز خیلی مشخصی ندارند. همانطور که همیشه می‌گویم جامعه‌شناسی و ارتباطات به نوعی مکمل هم هستند و از هم جدا نیستند.

وی از نقش عکاسی در ارتباطات گفت: عکاسی به‌عنوان یکی از واقعی‌ترین شیوه ارتباطات نقش بسیار موثری در رابطه با آگاهی‌بخشی اجتماعی دارد. یعنی با نشان دادن تصاویر از واقعیت‌های عینی اجتماعی، ارتباط بهتری با افکار عمومی برقرار می‌شود.

وی افزود: جامعه ما به دلیل زمینه اجتماعی خاصی که پیدا کرده در انتخاب تصاویر و گرفتن عکس به سمت عکس‌های منفی و ناامیدانه گرایش دارد. درست است که زمینه کنونی ما بیشتر میل به سوژه‌های منفی دارد و شهروند ایرانی وقتی روزش را شروع می‌کند امکانی برای فعالیت‌های بزرگ ندارد و همچنین انگیزه‌اش را از دست می‌هد اما من تجربه‌های شخصی بسیاری دارم که نشان می‌دهد از کارهای بسیار کوچک و عرصه‌های تنگ اجتماعی می‌توان سوژه‌های مثبت و خوبی بدست آورد تا امید اجتماعی گسترش یابد.

خانیکی درباره نقش عکس‌‌های خبری در رابطه با امید اجتماعی گفت: عکاسان، خبرنگاران و حتی شهروندان با کارهای کوچکی که در جهت بهبود وضع موجود انجام می‌دهند می‌توانند خدمتی به امید اجتماعی بکنند و سوژه‌های مثبت را به مردم نشان دهند.

استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی به چند نکته درباره فتوژورنالیسم اشاه کرد و گفت: نکته اول این است که فتوژورنالیسم علاوه‌بر ثبت لحظه می‌تواند اندیشیدن با دوربین هم باشد و همچنین می‌تواند کنش‌ورزیدن هم باشد.

وی افزود: به نظرم ما به این اندیشیدن و کنش‌گری با دوربین بیشتر از صرف ثبت لحظه نیاز داریم. ما لحظه را ثبت می‌کنیم برای اینکه با آن یک کاری انجام دهیم؛ سودآوری به جامعه و افکارعمومی همان کاری است که نتیجه کار کردن با دوربین است.

خانیکی در ادامه گفت: ما در ارتباطات جدید با نوعی از روزنامه‌نگاری مواجه هستیم تحت عنوان روزنامه‌نگاری کنش‌گر. روزنامه‌نگاری کنش‌گر برخلاف روزنامه‌نگاری که در گذشته بود یک دردی را حل می‌کند نه اینکه فقط اطلاعات منتقل کند یا انباشت اطلاعات باشد.

مدیرگروه ارتباطات داشگاه علامه طباطبائی نکته دوم درباره فتوژورنالیسم را چنین بیان کرد: نکته دوم این است که این کاری که عکس انجام می‌دهد (ثبت وقایع) آیا زبان به قاب کشیدن و چارچوب‌بندی واقعیت‌ها است یا زبان عکس می‌تواند به بازآفرینی ادراکات تاریخی به برساختن جهان‌های اجتماعی هم منجر بشود؟ به‌نظرم این یکی از نکاتی است که باید به آن توجه کرد به عبارتی دیگر عکس خبری یا فتوژورنالیسم ظرفیت حساس کردن هم دارد.

خانیکی در ادامه گفت: نکته سوم این است که وقتی فتوژورنالیسم وارد جامعه‌شناسی می‌شود دیگر نمی‌تواند در جهت جلب توجه یک نفر و برآوردن نیاز یک نفر بکوشد بلکه حساسیت عمومی را برمی‌انگیزاند. فتوژورنالسم باید بتواند مسائل جامعه را به نهادهای مدنی، به سازمان‌ها و به دستگاه‌های اجرایی مربوطه برساند. کار دشواری نیست که یک عکس احساسات یک نفر را متوجه موضوعی بکند، دشوای آن در این است که به نهادهای مدنی گره بخورد.

این استاد دانشگاه در نکته چهارم به ضعفی اشاره کرد که در دوره‌های مختلف تاریخ ایران وجود داشته است: یکی از مهمترین مشکلاتی که جامعه ما با آن روبه‌رو است این است که با ضعف حافظه تاریخی مواجهیم. عکس مستند در شکل‌گیری و پایداری حافظه‌ها می‌تواند نقش موثری داشته باشد زیرا برخی اخبار با تصاویر آن‌ها ماندگار و یا به‌خاطر آورده می‌شوند.

هادی خانیکی در نکته آخر به کارکرد عکاسی در روزنامه‌نگاری اشاره کرد و گفت: روزنامه‌نگاری امروز بدون عکاسی ناقص است. نکته این است که اگر روزنامه‌نگاری نتواند با روزنامه‌نگاری مستند پیوند بخورد به اشکال صنعتی عکس و اشکال آرشیوی و تاریخی و امثال اینها پناه می‌برد و تاثیرگذاری خود را از دست می‌دهد.

هادی خانیکی، مدیر گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی در پایان سخنانش گفت: زمینه‌ای که جامعه ما دارد موجب می‌شود که فتوژورنالیسم بیشتر به موج منفی جامعه و اتفاقات ناخوشایندی که سلب امید می‌کنند بپردازد. لازم است که به فتوژورنالیسم فرصت‌گرا اهمیت دهیم تا در کنار این اتفاقات ناخوشایندی که رسانه‌های ما را پر کرده است به امکان‌های کوچکی که تغییر را میسر می‌کنند بپردازد.