تبیین بحران‌های زیست‌محیطی کشور وظیفه جامعه‌شناسان است

دبیر سیاست‌گذاری محیط زیست در مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست جمهوری با بیان اینکه جامعه‌شناسان نقش بسیار مهمی در تبیین و حل بحران‌های زیست‌محیطی دارند، گفت: بررسی پیچیدگی‌ بحران‌های زیست‌محیطی وظیفه جامعه‌شناسان، فیلسوفان، نخبگان و روان‌شناسان جامعه است، وقت بیرون آمدن جامعه‌شناسان از پیله است.

به گزارش عطنا، نشست «مهار خشونت در گروی تاب‌آوری سرزمین» یکشنبه، ۶ خردادماه به همت انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات با همکاری گروه آینده‌پژوهی انجمن جامعه‌شناسی با حضور دکتر هادی خانیکی، رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، مهندس محمد درویش، دبیر سیاست‌گذاری محیط زیست در مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست جمهوری، مهندس احمد آل‌یاسین، پژوهشگر و کارشناس محیط زیست در ایران و آمریکا و نویسنده‌ کتاب «بحران آب» برگزار شد.

جلوی این سدسازی‌ها را بگیرید

 محمد درویش، دبیر سیاست‌گذاری محیط زیست در مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست‌جمهوری در بخشی از این نشست به ارائه دیدگاه‌های خود در این زمینه پرداخت و گفت: اسکندر فیروز، طبیعت‌شناس ایرانی، عبارت «مرداب» را به «تالاب» تغییر داد، این کار بزرگی بود که اسکندر فیروز آغاز کرد، او تنها ایرانی است که از سوی ICN پیشنهاد همکاری داشت اما او در ایران ماند و حاضر نشد این پست را قبول کند.

کشور ما تغییر رژیم درست نمی‌شود بلکه زمانی درست می‌شود که ذهنیت ما تغییر کند.

وی افزود:‌ در سال ۱۳۵۷ به وی گفتند کشور در حال سقوط است و سالم نخواهی ماند با این وجود ایران را ترک نکرد، تمام اموالش را مصادره کردند و برایش حکم اعدام بریدند، در نهایت حکم اعدامش به حبس ابد تقلیل پیدا کرد و بعد از ۷ سال به عنوان آبدارچی در زندان قصر دوران محکومیتش را می‌گذراند تا اینکه به کمک یک آیت‌الله آزاد شد.

این طبیعت‌شناس گفت: با اینکه تمام زندگیش را گرفتند اما باز هم در ایران ماند، ۹ کتاب نوشت و تلاش کرد ثمره تجربیات خودش را به جوانان منتقل کند و قسمت اعظم دانش محیط زیست ایران مدیون این فرد است.

دبیر سیاست‌گذاری محیط زیست در مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست‌جمهوری در ادامه افزود: در زمان جنگ وقتی که دولت صدام حسین در آستانه نابودی و ضعف شدید قرار گرفت دولت ترکیه از این ضعف و درگیری استفاده کرد و پروژه گاپ را با جلب مشارکت چندین شرکت اروپایی و وام از بانک جهانی آغاز کرد.

درویش گفت: فقط یکی از سدها به نام سد آتاترک حدود ۴۸ میلیارد مکعب گنجایش مخزن دارد که از تمام توان آبی ایران بیشتر است، ترکیه در میان رودان مخزن ساخته که تقریبا سه برابر رودخانه دجله و فرات است و می تواند این سد را ببندد و مسیر آب را به کشورهای عراق و سوریه را متوقف کند.

وی افزود: متاسفانه طبیعت کشور عراق و بخش‌هایی از سوریه در سکوت کامل بین‌الملل از بین رفتند، با توجه به این موضوع تعداد چشمه‌های تولید گرد و خاک به ۲۹۵ رسیده و همچنان در حال افزایش است.

دبیر سیاست‌گذاری محیط زیست در مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست‌جمهوری در ادامه گفت: آخرین سدی که ترکیه در حال ساختن است سد ایلیسو است که چند برابر بزرگتر از کرخه است و ترکیه به رغم همه مخالفت‌ها در حال ادامه دادن این پروژه است.

درویش خاطرنشان کرد: در رابطه با این پروژه مخالفت‌ها و تظاهرات بسیاری انجام شد، حتی وزارت نیروی کشور خودمان در این راه به ترکیه کمک می‌کند و حتی ذره‌ای به این مسئله اعتراض نکرده است.

وی افزود: غیرطبیعی است که نخبگان، جامعه‌شناسان و فرهیختگان ما نسبت به ساختن این سد که ماجرای بزرگی به همراه دارد بی‌تفاوت باشند؛ غم‌انگیزتر اینکه خود دولت‌های سوریه و عراق هم نه تنها هیچ واکنشی نشان نداده‌اند بلکه آنها هم سعی کردند از آن آب باریکه‌هایی که به کشورشان می‌آید سدسازی های بزرگی انجام دهند، سدهایی که باعث شد قطر‌ه‌ای آب به تالاب هورالعظیم یکی از۱۰ تالاب ارزشمند جهان با ۵۳۰ نوع پرنده نرسد.

متاسفانه ما اصلا نمی‌توانیم با هم گفت‌وگو کنیم و دیالوگ برقرار کنیم، ما به شدت درگیر نابودی و تخریب زیست‌بوممان هستیم.

دبیر سیاست‌گذاری محیط زیست در مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست‌جمهوری اظهار کرد: تمامی پهنه‌های جنگ در ایران که در آن با قایق حرکت می‌کردند و بخش‌هایی به خاطر حفاری‌های نفتی که ایران می‌خواست ارزانتر تمام شود به چشمه‌های گرد و خاک تبدیل شده‌اند.

درویش گفت: ایران با چین قرارداد بسته بود که هزینه حفاری در آب بالا است اما حفاری بدون آب ارزانتر است آنها هم گفتند ما آب را حذف می‌کنیم تا ارزانتر شود و روی پاهای خودمان بایستیم.

وی خاطرنشان کرد: حالا شما می‌بینید که در خوزستان با چه تنش‌های اجتماعی‌ای روبه‌رو هستیم، مردم در سوسنگرد به سد کرخه، افتخار مهندسی ایران، سد عربکش می‌گویند، متاسفانه این سد زمانی که ساخته شد هیچ جامعه‌شناسی در مورد تبعات این سد با مهندسان کشور صحبت نکرد.

این طبیعت‌شناس با بیان اینکه جامعه‌شناسان در ارتباط دادن بحران‌هایی که ما با آنها درگیر هستیم نقش بسیار مهمی دارند، گفت: ما فعالان محیط زیست کمپینی با نام «نجات میانرودان» به ۴ زبان زنده دنیا راه انداختیم و از مردم خواستیم که به این کمپین بپیوندند و آن را امضا کنند ولی متاسفانه حدود ۱۴۰ هزار نفر این کمپین را امضاء کردند که اگر تعداد امضاکنندگان به یک میلیون نفر می‌رسید می‌توانستیم از سوی سازمان ملل موضوع را حل کنیم اما این اتفاق رخ نداد چرا که فعالان محیط زیست در کشور کم هستند.

دیوارهای بی‌اعتمادی بلند شده و سرمایه‌های اجتماعی سقوط کرده است.

درویش خاطرنشان کرد: بررسی همه این پیچیدگی‌ها وظیفه جامعه‌شناسان، فیلسوفان، نخبگان و روان‌شناسان است که از پیله خودشان بیرون آیند و به صورت جدی به این موضوع بپردازند، عدم توجه به محیط زیست خسارت‌های جبران‌ناپذیری به بار آورده است حتی از دانشکده‌های محیط زیست هم عملا صدایی درنمی‌آید.

وی افزود: این کشور با تغییر رژیم درست نمی‌شود، این کشور زمانی درست می‌شود که تغییر در ذهن ما انجام شود و ما هستیم که کشور را می‌سازیم.

دبیر سیاست‌گذاری محیط زیست در مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست‌جمهوری گفت: «شاهان‌کوه» یکی از مناطق بکر زیست محیطی است در اینجا حال محیط زیست خوب است و آبشار پشندگان و پونه‌زار از زیباترین آبشارهای ایران هستند و طبیعت در آنجا به روی مردم لبخند می‌زند.

درویش اظهار کرد: اگر ما روی محیط زیست سرمایه‌گذاری کنیم شاید دیگر لازم نباشد که سالی ۱۵میلیون پرونده قضایی داشته باشیم، برای حل یک بحران باید بسترهای دیگر آن را در نظر بگیریم و از جامعه‌شناسان استفاده کنیم.

آمار واقعی مرگ به علت آلودگی هوا

وی در ادامه گفت: نکته بعدی اینکه چرا آمار واقعی کشتار ناشی از آلودگی هوا در تهران را اعلام نمی کنند، وقتی در لندن ۹۵۰۰ نفر و در بریتانیا ۵۰ هزار نفر از آلودگی هوا کشته می‌شوند چطور ما اعلام می‌کنیم که در تهران تنها ۵ هزار نفر از آلودگی هوا کشته می‌شوند.

درویش خاطرنشان کرد: مقاله‌ای در روزنامه اطلاعات در سال ۱۳۳۶ نوشته شده بود که آقای شهردار تا کی از این دود و دم بنالیم و در چهارراه‌ها اسیر ترافیک شویم، آیا ۶۱ سال برای حل یک بحران کافی نبود، چرا این بحران حل نشد به خاطر اینکه همه ما منتظر نشسته‌ایم تا یکی با اسب سفید بیاید و مشکلاتمان را حل کند حاضر نیستیم اول از خودمان شروع کنیم.

دبیر سیاست‌گذاری محیط زیست در مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست‌جمهوری افزود: می‌گوییم آقا، خانم چرا از آب شرب برای شستن ماشین استفاده می‌کنید، می‌گویند پولش را می‌دهیم؛ متاسفانه ما اصلا نمی‌توانیم با هم گفت‌وگو کنیم و دیالوگ برقرار کنیم، ما به شدت درگیر نابودی و تخریب زیست‌بوممان هستیم و یک صدم درصد از نگرانی‌ای که بابت افزایش ارز داریم نسبت به بحران آب ارومیه، کارون و کرخه نداریم، این موضوع نشان‌دهنده این است که نادانی، حاکم بر جامعه ما است.

وی اظهار کرد: اگر نخبگان به خودشان سختی می‌دادند و از ایران نمی‌رفتند ما انقدر درگیر فلاکت نبودیم، همه کشورهایی که روی پاهای خود ایستادند و توسعه یافتند دوره‌های سختی را گذراندند به طور مثال ژاپن پس از هیروشیما.

درویش گفت: به نظرم این وظیفه جامعه‌شناسان است اینکه بتوانیم دوباره عشق به سرزمین را در دل جوانان بدمند و گفت‌وگو ایجاد کنند، ما باید هزینه‌های گفت‌وگو را بپردازیم.

این طبیعت‌شناس در ادامه گفت: 13 خردادماه برای اولین‌بار روز جهانی دوچرخه‌سواری در سازمان ملل توسط کشور ترکمنستان اتفاق افتاد، به این نتیجه رسیدند که اگر می‌خواهیم با قاتلی به نام آلودگی هوا که سالیانه بسیاری از افراد را از بین می‌برد مقابله کنیم باید سبک زندگی را تغییر دهیم.

دبیر سیاست‌گذاری محیط زیست در مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست‌جمهوری خاطرنشان کرد: کشوری که تعداد درمانگاه‌های آن از مدارسش و تعداد داروخانه‌های آن از ورزشگاه‌هایش بیشتر باشد هرگز در مسیر توسعه پایدار حرکت نمی‌کند.

وی افزود: خود سازمان محیط زیست می‌گوید وقتی مردم مشکل دارند چرا باید به محیط زیست برسیم، محیط زیست نباید سد راه توسعه شود، سازمان محیط زیست خودش به پروژه زیست محیط هراسی دامن می‌زند، چقدر راه نرفته و کار نکرده داریم.

محمد درویش در پایان سخنان خود این بیت شعر از مولانا «تو مگو همه به جنگند و ز صلح من چه آید/  تو یکی نِه‌ای هزاری تو چراغ خود برافروز» را خواند و گفت: مشکلات بسیار است اما دریچه‌های جدید به روی ما باز است و نباید کاری کنیم که بیش از این امید را از مردم و جوانان بگیریم، باید تلاش کنیم در توان خودمان این چراغ را روشن نگه داریم.