استفاده از قوانین و مقررات حرفه‌ای راه‌حل مقابله با اخبار جعلی است

پروفسور اریک مسه با اشاره به اینکه «شایعه»، «دروغ» و «انتشار اخبار دروغ به اشتباه» از جمله وجوه مختلف اخبار جعلی است، گفت: راه مقابله با آنها استفاده از قوانین و مقررات حرفه‌ای روزنامه‌نگاری است؛ تعدد منابع و چک کردن منابع مختلف اعم از رسمی و غیررسمی و همچنین تلاش خود خبرنگار در دستیابی به اخبار از جمله راه‌های مقابله با اخبار جعلی محسوب می‌شوند.

به گزارش خبرنگار عطنا، نشست «اخبار جعلی و چالش‌های روزنامه‌نگاری» با سخنرانی پروفسور اریک مسه، استاد دانشگاه بوردو فرانسه و «آموزش خبرنگاری در عصر دیجیتال» با سخنرانی دکتر بریژیت بس، استاد موسسه آموزش خبرنگاری دانشگاه بوردو فرانسه با حضور استادان ارتباطات، سه‌شنبه، 18 اردیبهشت به همت انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات در دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

در این نشست، پروفسور اریک مسه، استاد دانشگاه بوردو فرانسه ضمن تشکر از دکتر فرقانی و سایر استادان و حاضران در نشست؛ گفت: ترامپ خبرنگاران را دوست ندارد و همیشه واشنگتن‌پست را که در اصل برای مقابله با اخبار جعلی ایجاد شده است به انتشار اخبار جعلی متهم می‌کند و این یک اتهام بسیار عجیب است.

او با اشاره به سابقه بسیار طولانی اخبار جعلی، اظهار کرد: از زمانی که رسانه‌ها ایجاد شدند و روزنامه‌نگاری به وجود آمد اخبار جعلی وجود داشتند. با وجود اینکه مسئله اخبار جعلی یک مسئله قدیمی است اما رسانه‌های جدید و شبکه‌های اجتماعی مسئله جدیدی هستند.

مسه ادامه داد: من به عنوان جامعه‌شناس، رویکردی جامعه‌شناسی به خبر دارم، مسئله اصلی که در حال حاضر روزنامه‌نگاران با آن درگیر هستند، مسئله واقعیت و ساخت واقعیت است، واقعیتی که توسط جوامع ساخته می‌شود.

وی تصریح کرد: این واقعیت ساخته شده یعنی بحث درست یا نادرست و حقیقت یا ناحقیقت را نهادها می‌سازند و تعریف می‌کنند بنابراین روزنامه‌نگاری نهادی است که درست و نادرست را مشخص می‌کند.

روزنامه‌نگاری، فضایی عمومی است

استاد دانشگاه بوردو فرانسه با بیان اینکه روزنامه‌نگاری رشته‌ای بسیار خاص است، گفت: در روزنامه‌نگاری از یک فضای عمومی صحبت می‌کنیم، هابرماس فضای عمومی را درباره نظام‌های سیاسی مدرن مطرح کرد که بحث آن گسترش مباحثات بین خواص در میان مردم بود که این اتفاق از طریق پارلمان و رسانه‌ها می‌افتد.

او ادامه داد: بنابراین بر طبق اصل عمومی کردن به معنای گسترش دادن بین مردم، مباحثات در فضای عمومی مطرح است و ذات فضای عمومی را همین بحث عمومی کردن مباحثات خاص بین مردم شکل می‌دهد.

مسه به بعد مناقشه‌گونه فضای عمومی اشاره کرد و گفت: چون کنش‌گران سیاسی و اقتصادی درگیر روابط قدرت هستند دارای منافع مختلفی که واقعیت را تعریف می‌کند نیز هستند بنابراین در کنار فضای عمومی می‌توان از مبارزه عمومی صحبت کرد.

وی تصریح کرد: هر کسی در میدان مبارزه عمومی تعریف خود را براساس منافع خود در روابط قدرتی که بین کنش‌گران سیاسی و اقتصادی وجود دارد ارائه می‌کند. بنابراین بحث مناقشه درباره تعریف یک موضوع اجتماعی بخش بسیار مهمی است چون این شیوه واقعیت به شیوه برخورد مخاطب جهت می‌دهد.

استاد دانشگاه بوردو فرانسه افزود: با تعریف فضای عمومی به عنوان میدان مبارزه، روزنامه‌نگاران و خبرنگاران هدف اصلی این میدان و هدف اصلی راهبرد کنش‌گران مختلف قرار می‌گیرند تا خبرنگاران را تحت تاثیر قرار دهند که از آن به عنوان راهبرد ارتباطی نام برده می‌شود به عبارت دیگر کنش‌گران، خبرنگاران را هدف قرار می‌دهند و برای تثبیت تعریف خود، برای آنها کار می‌کنند.

مسه ادامه داد: بنابراین دو بعد برجسته‌سازی (آنچه که مهم است منافع کنش‌گران را تعیین می‌کند) و چارچوب‌سازی (نگاه کردن به پیرامون در یک شکل خاص) در فعالیت کنش‌گران وجود دارد.

وجوه مختلف اخبار جعلی

وی با اشاره به وجوه مختلف اخبار جعلی، خاطرنشان کرد: وجه شایعه به عنوان اولین وجه یعنی انتشار یک خبر بدون بررسی واقعی بودن یا نبودن آن، که امروزه با گسترش شبکه‌های اجتماعی این شرایط را بیشتر می‌بینیم؛ این وضعیت مسئولیت خبرنگار را بیشتر می‌کند مثلاً هفته گذشته دانشجویان دانشگاه پاریس اعتصاب کردند و سریع خبر کشتن یک دانشجو پخش شد که در نهایت معلوم شد خبر دروغی بوده است.

استاد دانشگاه بوردو فرانسه وجه دوم اخبار جعلی را دروغ دانست و گفت: اینکه دروغی به صورت عمدی پخش می‌شود، می‌توان تلاش آمریکا در سازمان ملل برای قانع کردم مردم به اینکه در عراق سلاح‌های کشتار جمعی وجود دارد را نمونه‌ای از دروغ دانست که در تمام دنیا پخش شد به طوری که حتی واشنگتن‌پست هم آن را منتشر کرد در صورتی که خبر دروغی بود.

او ادامه داد: سومین وجه در اخبار جعلی، انتشار خبر دروغ به اشتباه است یعنی خبرنگار خبری را منتشر می‌کند و فکر می‌کند خبر درستی است در حالی که خبر دروغی بوده است، خبرنگار جائزالخطا است اما اگر به دلیل کم‌کاری خبرنگار این اتفاق بیفتد خطای بزرگی رخ داده است.

مسه اظهار کرد: شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های جدید، جدید هستند اما اخبار جعلی سابقه طولانی دارد و راه مقابله با آنها استفاده از قوانین و مقررات حرفه‌ای روزنامه‌نگاری است؛ تعدد منابع و چک کردن منابع مختلف اعم از رسمی و غیررسمی و همچنین تلاش خود خبرنگار در دستیابی به اخبار از جمله راه‌های مقابله با اخبار جعلی محسوب می‌شوند.

وی در پایان با بیان اینکه دومین شکل حرفه‌ای برای مقابله با اخبار جعلی مربوط به بحث برجسته‌سازی و چارچوب‌سازی کنش‌گران است، گفت: ما باید تعاریف کنش‌گران مسلط جامعه و همچنین به چارچوبی که آنها در گفتمان‌های خود دارند خیلی جدی نگاه نکنیم.