خبرگزاری فارس و ایرنا در زلزله غرب کشور عملکرد خوبی داشتند

عضو هیئت گروه روابط‌عمومی دانشگاه علامه‌طباطبائی ضمن ارائه گزارشی از عملکرد خبرگزاری فارس و ایرنا در زلزله غرب کشور، گفت: پیشنهاد من این است که تحقیقی در خصوص جایگاه روابط عمومی‌ها در مواقع بحران انجام شود و در مواقع بحران مسائل را کنار گذاشته و همدل و همراه با هم به مشکلات مردم رسیدگی کنیم.

به گزارش عطنا، نشست «رسانه‌های جدید، ارتباطات ریسک، ارتباطات بحران» در قالب همایش ملی «رسانه‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی در خدمت کاهش خسارات بلایای طبیعی» با مدیریت هادی خانیکی، مدیرگروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی، دوشنبه، ۱۴ اسفندماه در دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

این همایش با مراسم افتتاحیه آغاز شد و در قالب 4 نشست «رسانه‌های جمعی، ارتباطات ریسک، ارتباطات بحران»، «مدیریت بحران از منظر آموزشی و اجتماعی»، «رسانه‌های جدید، ارتباطات ریسک، ارتباطات بحران» و «اخبار جعلی و شایعات رسانه‌ای در مواجهه با بلایای طبیعی» برگزار شد.

مهدخت بروجردی، عضو هیئت علمی دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبائی برای صحبت درباره «پوشش خبری کانال تلگرامی خبرگزاری فارس و ایرنا از زلزله کرمانشاه و سرپل‌ذهاب»، رامین رادنیا، عضو هیئت علمی ارتباطات دانشگاه علمی کاربردی برای صحبت درباره «اطلاع‌رسانی و آموزش در چرخه مدیریت بحران با تاکید بر رسانه‌های جدید»، زهیر صباغ‌پور، عضو هیئت مدیره انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات برای صحبت درباره «کلان‌داده‌ها، شبکه‌های اجتماعی و مدیریت بلایای طبیعی» و قدسی بیات، عضو هیئت علمی ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبائی برای صحبت درباره «رسانه‌های اجتماعی و ارتباطات بحران» به این نشست دعوت شده بودند.

مهدخت بروجردی، عضو هیئت علمی ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبائی در این بخشی از این نشست به ارائه مقاله خود با موضوع «پوشش خبری کانال تلگرامی خبرگزاری فارس و ایرنا از زلزله کرمانشاه و سرپل ذهاب» پرداخت.

وی در ابتدا انگیزه خود را از نوشتن این مقاله بیان کرد و گفت: در تحقیقی که در ابتدای کتاب تحلیل محتوا منتشر شده، آمده است که اخبار علمی در مطبوعات قابل اعتماد و مطبوعات زرد به یک شکل پوشش داده می‌شوند، به عبارتی فارغ از نوع رسانه درست به آن پرداخته می‌شود اما آیا در زمان وقوع بحران و وارد شدن آسیب‌های جدی به مردم، سیاست‌بازی‌ها، جناح‌بازی‌ها و نگرش‌های سیاسی در پوشش اخبار مربوط به حوادث و بلایای طبیعی موثر است؟

این استاد ارتباطات در ادامه گفت: آیا در زمان وقوع بحران، اختلافات جناحی را کنار می‌گذاریم و به سوی همدلی حرکت می‌کنیم یا اینکه کماکان همان مسائل را ادامه می‌دهیم؟ زلزله کرمانشاه با مقیاس 3/7 ریشتر در روز یکشنبه 21 آبان 96 ساعت 48: 21 اتفاق افتاد و زلزله‌نگاری آمریکا کانون آن را 30 کیلومتری شهر حلبچه اعلام کرد که 70 هزار نفر بی‌خانمان، حدود 9 هزار و 400 نفر زخمی و1074 نفر هم کشته شدند.

بروجردی افزود: در تحقیقی که انجام دادیم با روش نمونه‌گیری روزهای متوالی از لحظه‌ای که حادثه شروع شد به مدت چهارده روز کانال تلگرامی خبرگزاری فارس و کانال تلگرامی خبرگزاری ایرنا را مورد بررسی قرار دادیم. اولین خبری که از حادثه مخابره شده از سوی خبرگزاری فارس در ساعت 21:20 به صورت متن «زمین لرزه‌ای به بزرگی 5/4 ریشتر دقایقی پیش ازگله در استان کرمانشاه را لرزاند» بوده است.

عضو هیئت علمی ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبائی تصریح کرد: یک دقیقه بعد خبر خبرگزاری ایرنا به صورت متن «زلزله‌ای 5/4 ریشتری کرمانشاه را لرزاند» بود. هر دو خبر، محل زلزله را که کار درستی است روی نقشه نشان داده‌ بوده بودند. در ساعت اول تعداد اخبار فارس 7، ایرنا 4، در ساعت دوم تعداد اخبار فارس 24 و ایرنا 45، در ساعت سوم فارس 27 و ایرنا 85 خبر منتشر کردند، در 24 ساعت اول در کل 640 خبر در هر دو خبرگزاری منتشر شده بود که به طور مساوی تعداد 320 مربوط به فارس و 320 مربوط به ایرنا بوده است.

وی گفت: بنابراین اخبار هر دو خبرگزاری علارغم نوساناتی که در ساعت‌های اولیه داشت در مجموع برابر بود، که این فعالیت خوب خبرگزاری‌ها را در مواقع بحران نشان می‌دهد. در کل در دو هفته 1425 خبر که 58 درصد مربوط به فارس و 41 درصد مربوط به ایرنا بوده مخابره شد به عبارتی فارس از بعد کمی قوی‌تر عمل کرده است.

بروجردی خاطرنشان کرد: از نظر منبع مطلب و اخبار تولیدی خود خبرگزاری‌ها، 76 درصد اخبار فارس و 81 درصد اخبار ایرنا مربوط به تولیدی خود بوده است. به دلیل اینکه این تحقیق براساس کل‌شماری بوده است لذا نیازی به معناداری تفاوت نیست چراکه معناداری تفاوت زمانی است که تفاوت بین نمونه و جامعه را ببینیم. 70 درصد از خبرهای نقل شده در خبرگزاری فارس مربوط به صدا و سیما بوده در حالی که فقط دو تا از خبرهای ایرنا مربوط به صدا و سیما است.

به گفته این استاد ارتباطات دو نوع تفسیر می‌شود از این نوع پوشش خبری داشت اول اینکه چون 81 درصد از اخبار ایرنا تولیدی خود است بنابراین قوی‌تر است و دوم اینکه احتمال استفاده از اخبار روابط عمومی‌ها در ایرنا بدون ذکر منبع بیشتر است.

بروجردی معتقد بود از نظر ژانرهای خبرنگاری و روزنامه‌نگاری (خبر، اطلاعیه، توصیه‌های ایمنی، گزارش و مصاحبه با مقامات)، ژانر اصلی مورد استفاده در کانال‌های تلگرامی بیشتر خبر است که 73 درصد مربوط به فارس و 82 درصد مربوط به ایرنا بوده است و میزان استفاده از گزارش و مصاحبه صدا و سیما در خبرگزاری فارس بیشتر بوده است ضمن اینکه تعداد مصاحبه‌های ایرنا، 10تا بوده و همچنین از نظر توصیه‌های ایمنی فارس بیشترین اخبار را به خود اختصاص داده است.

وی در ادامه گفت: در کل 67 مصاحبه (مصاحبه با فرماندهان ارتش، فرماندهان سپاه، مسئولان هلال احمر، مسئولان اورژانس، مدیریت بحران و سایر مسئولان) در هر دو خبرگزاری کار شده است که تعداد 57 تا مربوط به فارس بوده و این در حالی است که مصاحبه‌های ایرنا با ارتش، سپاه و هلال احمر، صفر است.

عضو هیئت علمی ارتباطات دانشگاه‌ علامه‌طباطبائی گفت: از نظر پوشش پیام مقامات سایر کشورها می‌توان گفت که فارس 9 خبر و ایرنا 25 خبر منتشر کرده است به عبارتی این پیام‌ها به معنای این است که ما جایگاهی در بین کشورها داریم. مطالب با محتوای نحوه امدادرسانی و ضعف‌ها و نقایص در فارس بیشتر از ایرنا بوده است.

بروجردی از نظر نحوه ارائه (متن، متن و تصویر، متن و فیلم) 43 و 44 درصد از اخبار این دو کانال را صرفاً متن بود دانست و گفت: ایرنا بسیار بیشتر از فارس از تصویر و فارس بسیار بیشتر از ایرنا از فیلم که شاید برگزفته از صدا و سیما بوده استفاده کرده است. اما در مجموع مبنای هر دو کانال تلگرامی بیشتر متن بوده است.

به گفته وی استفاده از طرح و نقشه برای آگاهی بهتر مردم بسیار تاثیرگذار است اما متاسفانه در کل در 7 درصد از اخبار این دو خبرگزاری از طرح و نقشه استفاده شده است و این یک نقطه ضعف است. اما از نظر استفاده از تصویر ایرنا به علت داشتن سرویس عکس بهتر و بیشتر از تصویر استفاده کرده است.

او با بیان اینکه 88 درصد از اخبار فارس و 98 درصد از اخبار خبرگزاری ایرنا، جهت‌گیری خنثی داشته‌اند، گفت: با وجود اینکه ایرنا اخبار منفی حتی نسبت به دولت داشته است اما نسبت به خبرگزاری فارس که 12 درصد از اخبارش دارای جهت‌گیری بوده، خنثی‌تر عمل کرده است.

این استاد ارتباطات به نشان‌گاه انتقادی این دو خبرگزاری اشاره و اظهار کرد: 83 درصد از انتقاد خبرگزاری فارس به سمت دولت و 3 درصد به سمت وزرا بوده در حالی که در ایرنا در کل انتقاد کمتر بوده است. این دو خبرگزاری از نظر پرداختن به توزیع نامناسب اقلام ضروری تفاوت آنچنانی نداشته اما از نظر پرداختن به مشکلات روحی و روانی ایرنا دوبرابر بیشتر از فارس به این مشکلات اشاره کرده است.

مهدخت بروجردی، عضو هیئت علمی دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبائی در پایان گفت: باید تحقیقی در خصوص جایگاه روابط عمومی‌ها در مواقع بحران انجام شود و پیشنهاد من این است که در مواقع بحران مسائل را کنار گذاشته و همدل و همراه با هم به مشکلات مردم رسیدگی کنیم.