رسانه‌های رسمی کشور نیاز به نوسازی عمیق دارند/ وضعیت بحرانی حرفه روزنامه‌نگاری در ایران

این متخصص حقوقی رسانه علت ناکارآمدی و افت‌ و خیزهای موجود در فضای رسانه‌ای کشور را عدم رعایت اصول حرفه‌ای و عدم ارتباط نسل‌های مختلف روزنامه‌نگار با هم دانست و گفت: وضعیت رسانه‌ای ما حیات ملی را به خطر انداخته، تصویری که ما از خودمان داریم تحت تاثیر همهمه فضای مجازی و صداهای بلندتری که خارج از فضای ملی کشور به گوش می‌رسد است.

به گزارش عطنا، نشست «رسانه‌های جمعی، ارتباطات ریسک، ارتباطات بحران» در قالب همایش ملی «رسانه‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی در خدمت کاهش خسارات بلایای طبیعی» با حضور محمدمهدی فرقانی، رئیس دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی، سیدضیا هاشمی، مدیرعامل ایرنا، جواد دلیری، سردبیر روزنامه همشهری، اکبر نصرالهی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و مدیرکل سابق نظارت بر اخبار و برنامه‌های سیاسی صداوسیما، کامبیز نوروزی، حقوقدان و روزنامه‌نگار و پروانه پیشنمازی، دبیر خبر و عضو کمیته اطلاع‌رسانی انجمن مخاطره‌شناسی ایران دوشنبه، ۱۴ اسفندماه در دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

کامبیز نوروزی، حقوقدان و روزنامه‌نگار که برای سخنرانی درباره «تاثیر مرجعیت فضای مجازی در اطلاع‌رسانی از بلایای طبیعی بر گسیختگی واکنش‌ها» به این نشست دعوت شده بود، در ابتدای سخنان خود گفت: وضعیت به شدت بحران‌زده فضای رسانه‌ای ایران نیازمند گفت‌و‌گوها و بحث‌های زیادی است. کاری که رسانه‌ها انجام می‌دهند از یک حیث تصویرسازی، رسانه‌ها تصویر ما، پیرامون ما و جهان ما را ارائه می‌دهند.

وی افزود: ما با یک مشکل به شدت پیچیده و بحرانی در کشور مواجهه هستیم و آن اینکه فضای رسانه‌ای رسمی ایران ناکارآمد و عقب‌مانده است. رسانه‌های رسمی شامل، رادیو، تلویزیون، روزنامه ها و خبرگزاری‌ها که در فضای کشور فعالیت می‌کنند.

این روزنامه‌نگار حقوقی در ادامه گفت: اطلاعات و مشاهدات عینی ما حاکی از این است که میزان کارآمدی این رسانه‌ها به شکل بی‌سابقه‌ای کاهش پیدا کرده است که هر کدام دلایل خاص خود را دارد، کارآمدی تلویزیون در ایران به دلیل جهت‌گیری کاملا سیاسی و دوری از قواعد حرفه‌ای کاهش پیدا کرده است، کارآمدی روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها نیز به دلیل وجود فشارهای سیاسی و امنیتی و اقتصاد بسیار ضعیف بسیار کاهش پیدا کرده است.

کاهش اعتماد عمومی به رسانه ملی

نوروزی خاطرنشان کرد: در طول دو دهه گذشته حداقل سه نسل، روزنامه‌نگاری در ایران تغییر کرده است. نسلی که در سال 1380 به تجربه رسیده بود، ناخواسته کنار رفت و نسل دیگری از صفر شروع کرد. انقطاع نسلی در روزنامه‌نگاری ایران به شدت سنگین است و باعث ناکارآمدی آن شده است. اکثر روزنامه‌نگاران به جز موسسه‌های که عموما وابسته به سازمان های عمومی هستند مثل روزنامه همشهری, ایران و خبرگزاری ایرنا و نظایر آن از صفر شروع می‌کنند.

این استاد دانشگاه اولین تاثیر ناکارمدی رسانه‌ها بر جامعه را کاهش اعتماد عمومی دانست و گفت: اگر ما خبر را کالا تلقی کنیم و نتوانیم کالای مرغوب را از منبع موثق تهیه کنیم، سراغ منبع دیگری می‌رویم و اینجاست که فضای رسانه‌ای ملی عقب می‌ماند  و مرجعیت خود را از دست می‌دهد. این در یک روند تجریجی اتفاق می‌افتد.

وی یکی از کارکردهای بسیار مهم رسانه‌های رسمی را «تصویرسازی» عنوان کرد و گفت: رسانه‌های رسمی باید حرفه‌ای باشند و علاوه بر مسئولیت قانونی، مسئولیت اخلاقی را نیز رعایت کنند. رسانه حرفه‌ای عموما اخلاق حرفه‌ای را رعایت می‌کنند، اینکه کی، کجا و چگونه اخبار را منتشر کنند، رسانه‌های حرفه‌ای از موقعیت خود در عرصه عمومی آگاهی دارند و تصویری که از جامعه و وقایع پیرامون خود ارائه می دهد، واقعی است، اگر  اعتماد از این رسانه‌ها سلب شود مردم به سراغ رسانه‌های دیگر می‌روند.

این روزنامه‌نگار حقوقی اظهار کرد: نقطه خطرناکی که امنیت ملی را به خطر انداخته است، درست در همین نقطه است. فضای رسانه‌ای کشور تحت فشارهای بسیار شدید و عقب‌ماندگی از نظام رسانه‌ای جهانی، مرجعیت خود را از دست داده است. بنابراین قادر نیست در حوادث مختلف، تصویرهای حرفه‌ای و مسئولانه ارئه دهد. وقوع بلایای طبیعی و غیر طبیعی در یکسال اخیر نشان می‌دهد نظام رسانه‌ای ما ورشکسته است.

به گفته نوروزی در زمان زلزله بم ما همه‌گی تصویر واحدی از زلزله داشتیم اما در زلزله اخیر سرپل ذهاب هیچ تصویر واحدی شکل نگرفت و بی‌نظمی بی‌سابقه‌ای در مدیریت شهر سرپل‌ذهاب اتفاق افتاد، چرا که هر فردی با یک گوشی به صورت غیرحرفه‌ای عکس، فیلم و صدا در فضای مجازی منتشر کرد و تصویر واحد را تبدیل به خورده تصویرهایی کرد که از درون آیینه شکسته آن را دیدیم.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه در بلایای طبیعی همبستگی، ترمیم روانی، بسیج عمومی و سازماندهی جامعه اهمیت دارد گفت: این وظیفه دولت است و به طبع باید از طریق رسانه‌ها اعمال شود. پخش اخبار غیرموثق و غیرحرفه‌ای، هم از لحاظ اخلاقی و هم رسانه‌ای اشتباه است، آن تصویری که آیینه شکسته به ما می‌دهد یک توهم است نه تصویر.

وی از نظر جامعه‌شناسی حقوقی یادآور شد: ما با آنومی گسترده و پیچیده «توهم واقعیت در خرده تصویرهای منکثر» مواجهه شده‌ایم و این یک بی نظمی ساختاری است.

این روزنامه‌نگار معتقد است سیاست رسانه‌ای دولت، عقب‌ماندگی تلویزیون و زمین‌گیر شدن مطبوعات آنقدر شدید است که نمی‌تواند حادثه طبیعی  را پوشش دهند و افکار عمومی را متقاعد کند.

نوروزی در ادامه گفت: ما رسانه نداریم، توهم رسانه داریم، در بازاری زندگی می‌کنیم که میلیون‌ها نفر همزمان در آن حرف می‌زنند و ما در توهم شنیدن هستیم. در این همهمه آن رسانه‌ای پیروز خواهد بود که صدای آن از همه بلندتر باشد. ما تصویر خود را نمی‌بینیم و تکه‌هایی از واقعیت را در آینه شکسته شبکه‌های اجتماعی می‌بینیم.

 وضعیت رسانه‌ای ما حیات ملی را به خطر انداخته، روایتی که ما از خودمان داریم تحت تاثیر همهمه فضای مجازی و صداهای بلندتری که خارج از فضای ملی کشور به گوش می‌رسد است.

کامبیز نوروزی، روزنامه‌نگار حقوقی در پایان گفت: مسئله در تلگرام و اینترنت نیست که با بستن و فیلتر کردن اینها حل شود بلکه نبود حق آزادی بیان است. بهبود و اصلاح این وضع تنها با «تضمین آزادی مطبوعات» و «نوسازی عمیق سازمان صدا و سیما» ممکن است.