مهمترین مسئله کشور فساد سیستماتیک است/ کسی که باید سوت بزند، شوت هم می‌زند!

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی و نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه رانت مثل خوره به جان اقتصاد ایران افتاده است، گفت: ما بحث امر به معروف و نهی از منکر را به گشت ارشاد تقلیل داده‌ایم. در حالی که منکر واقعی فساد اقتصادی و سیاسی است و باید از آنها جلوگیری بشود. همه باید درصدد اقامه معارف برآیند. از جمله امر به معروف‌هایی که می‌توان برشمرد بحث احزاب، NGO‌ها، رسانه‌های آزاد و مستقل هستند.

به گزارش خبرنگار عطنا، همایش «اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال از منظر علم حقوق و سیاست» با حضور رئیس دانشگاه علامه طباطبائی و معاون پژوهشی این دانشگاه و استادان و پژوهشگران رشته‌های مختلف یکشنبه، ۲۹ بهمن در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

در این همایش دکتر مصطفی کواکبیان، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی و نماینده مجلس شورای اسلامی به ارائه مقاله خود با عنوان «فساد سیستماتیک مانع تحقق اقتصاد مقاومتی» پرداخت و از فساد سیستماتیک در نظام اقتصادی و سیاسی کشور گلایه کرد و آن را مانع تحقق اقتصاد مقاومتی دانست. وی همچنین چند راهکار از یافته‌های تحقیق خود پیشنهاد کرد.

کواکبیان در مقدمه سخنان خود گفت: گاهی اوقات تلقی ناصوابی از مفهوم اقتصاد مقاومتی صورت می‌گیرد؛ چه بسا مقاومت را به این معنا فرض می‌کنند که باید در مقابل قدرت‌های اقتصادی دنیا ایستاد و اقتصاد خود را پیش برد. در حالی که ارکانی که برای اقتصاد مقاومتی تبیین شده بر مردمی شدن اقتصاد، اشتغال‌آفرینی، تولید ملی و امثال این موارد اشاره دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی ادامه داد: به نظر من، یکی از پایه‌های مهم اقتصاد مقاومتی که بعدها در سیاست‌های کلی نظام هم مطرح شد، بحث مقابله با فساد است. این یکی از مسائل مهمی است که ما با آن درگیر هستیم.

وی افزود: ای کاش فقط فساد موردی بود و در چند شخص خاص خلاصه می‌شد. اما آنچه در سیستم اقتصادی ایران مطرح است «فساد سیستماتیک» است. مسئله‌ای که هرگونه بحث از اقتصاد مقاومتی را با برخورد با آن ملازم می‌شود. یعنی اگر می‌خواهیم اقتصاد مقاومتی داشته باشیم باید با فساد سیستماتیک مقابله کنیم.

وی غفلت از فساد سیستمی را آسیب جدی دانست و اضافه کرد: حتی اگر در بسیاری از زمینه‌ها پیشرفت داشته باشیم، اگر با فساد به صورت شفاف و صریح برخورد نشود، این اقتصاد فرو خواهد ریخت.

کواکبیان با اشاره به حدیث «الملک یبقی مع‌الکفر و لایبقی مع‌الکفر و لایبقی مع‌الظلم» این ظلم را همان فسادی دانست که به تعبیر اخیر مقام معظم رهبری مثل اژدهای هفت سر هربار از جایی سر بر می‌آورد.

نماینده مجلس شورای اسلامی با اشاره به نقش محافل علمی در برخورد با فساد اظهار کرد: دانشگاه‌ها و دانشگاه علامه طباطبائی به عنوان مهد علوم انسانی و اجتماعی کشور  باید در این زمینه به صورت جدی و نه نمایشی کار کند.

ده‌ها اسم «آقازاده» روی میز مجلس است

مصطفی کواکبیان در ادامه با اشاره به چکیده مقاله‌ای که به این همایش ارائه کرده است به 10 عامل برای تحلیل فساد سیستماتیک اشاره کرد.

وی با بیان اینکه قانون صحیح و عادلانه به نفع اکثریت مردم یکی از ضرورت‌های اقتصاد مقاومتی است، تصریح کرد: در بسیاری از موراد فساد خلأ قانونی احساس می‌شود. لذا اگر حقوقدانان برای رفع این خلأها ایده بدهند ما در مجلس می‌توانیم در صدد رفع آنها برآییم. مشکلات زیاد است. برای مثال ما هنوز قانون تجارت قبل از انقلاب را استفاده می‌کنیم که مشکلات زیادی هم دارد و در این چهار دهه هنوز نتوانستیم یک قانون صحیح و فراگیر به نفع همه مردم داشته باشیم.

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب اظهار کرد: نکته دیگر این است که در برخی موارد که قانون هم وجود دارد اما طوری در آن ابهام و تفسیربرداری وجود دارد که به راحتی می‌توان آنها را دور زد. در این‌باره موراد زیادی را از دولت‌های نهم ودهم می‌توان مثال زد که مجریان دولت قانون را دور می‌زدند و هیچ گزندی هم برا آنها وارد نمی‌شد. لذا باید با رفع ابهامات هر قانون، قوانینی مشخص، شفاف و روان داشته باشیم که هیچکس نتواند از آن سوءاستفاده کند.

وی ادامه داد: نکته سوم هم اینکه اگر قوانین درست هم داشته باشیم، متاسفانه دستگاه‌های نظارتی ما به وظایف خود عمل نمی‌کنند. به عنوان یک نماینده عرض می‌کنم که مجلس هم که باید در راس امور باشد به برخی مسئولیت‌های نظارتی خود عمل نمی‌کند چه برسد به دستگاه قضایی.

کواکبیان نکته چهارم را این‌چنین عنوان کرد: رانت‌های اطلاعاتی درون دستگاه‌های اجرایی رخنه کرده است که به راحتی فرصت فساد را ایجاد ‌کند. فرض کنید شخصی از طریق رانت مطلع می‌شود که سایت ثبت سفارش خودرو چه زمانی بسته می‌شود و طی آن نزدیک چهارهزار خودرو ثبت سفارش می‌کند و بعد سایت بسته می‌شود! در حالی که سایر مردم دسترسی به چنین اطلاعاتی ندارند و چنین رانت‌هایی مثل خوره به جان اقتصاد می‌افتد.

وی اضافه کرد: در همین‌مورد با پدیده آقازادگی، خویشاوندسالاری و فامیل‌تباری روبه‌رو هستیم که افراد به راحتی به اطلاعات و موقعیت‌ها دسترسی خواهند داشت که در مجلس ده‌ها اسم مطرح شده است.

نماینده مجلس شورای اسلامی نکته پنجم را تعارض منافع عنوان کرد و گفت: در بسیاری از موارد ناظر و منظور یکی می‌شود؛ کسی که باید فقط سوت بزند خودش هم شوت می‌زند!

کواکبیان نکته ششم را در انحصارات کالا و خدمات دانست و خاطرنشان کرد: قاچاق کالا و واردات بی‌رویه کالاهای خاص در این مقوله از فساد قرار می‌گیرد. با وجود اینکه گمرک دارای امکانات زیادی از جمله دستگاه ایکس‌ری و ... است اما اسکله‌هایی خارج از دید وجود دارد که به برخی از نهادهای قدرت وابسته است. من بارها در مجلس از این اسکله‌ها سوال کردم اما با پاسخ روشنی مواجه نشدم.

وی در این‌باره افزود: چند وقت پیش مقام معظم رهبری فرمودند که نیروهای مسلح از امور اقتصادی خارج شوند؛ دیدیم که سپاه چگونه مسائل را توجیه کرد.

به بیان دکتر کواکبیان، این موارد زمینه فساد سیستماتیک را در اقتصاد ما به وجود آورده است و تا این موارد برطرف نشود صراحتاً باید گفت ما اقتصاد مقاومتی مد نظر نظام را نمی‌توانیم داشته باشیم. در کنار همه اینها مسائل حل نشده‌ای مثل اینکه اقتصاد بیشتر دولتی است تا خصوصی و یا اینکه منبع اصلی دخل و خرج ما نفت است، هنوز وجود دارد.

امر به معروف واقعی را دریابیم

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی در ادامه راهکارهای خود را برشمرد و گفت: من معتقدم که اولین و مهمترین مسئله، حاکمیت قانون است که باید برای رفع فساد، علاوه بر تصویب قانون درست و شفاف، قوانینی که فسادزا هستند را حتما تغییر بدهیم.

وی از اهرم‌های نظارتی یاد کرد که برای تقویت آن، به طور ویژه قوه قضائیه و مجلس باید از شعار دور شده و در عمل ایفای نقش کند.

کواکبیان نکته سوم را در نظارت همگانی خواند و اشاره کرد: ما در مجلس هشتم قانون دسترسی آزاد همگان به اطلاعات را تصویب کردیم اما متاسفانه واقعا اجرا نمی‌شود.

این نماینده مجلس در ادامه به کنایه گفت: ما بحث امر به معروف و نهی از منکر را به گشت ارشاد تقلیل داده‌ایم. در حالی که منکر واقعی فساد اقتصادی و سیاسی است و باید از آنها جلوگیری بشود. همه باید درصدد اقامه معارف برآیند. از جمله امر به معروف‌هایی که می‌توان برشمرد بحث احزاب، NGO‌ها، رسانه‌های آزاد و مستقل و ... هستند.

کواکبیان اضافه کرد: در کشورهای توسعه‌یافته نظارت آن‌قدر قوی است که در یک اتفاق ناگوار، شخص خودکشی می‌کند یا حداقل استعفا می‌دهد؛ چیزی که در ایران با آن غریبه‌ هستیم.

وی با طرح این پرسش که چقدر مطبوعات ما آزاد و مستقل هستند؟ اظهار کرد: ما به غیر از صدا و سیما مگر رسانه عامی داریم که بتواند این مسائل را مطرح کرده و به بحث بگذارد. بارها در این رابطه به مجلس پیشنهاد طرح تلویزیون خصوصی را داده‌ایم که بتواند آزادانه مانع فساد شود.

کواکبیان راهکار نهایی را شفافیت عنوان کرد و درباره آن چنین توضیح داد: ما در رتبه 130 دنیا از نظر شفاف‌سازی اقتصاد قرار داریم. این امر باید به صورت جدی و به عنوان دولت الکترونیک اجرا شود. ما در شعار همواره از دستگاه شیشه‌ای و شفافیت صحبت می‌کنیم اما در عمل سیاست‌های ما پر از لاپوشانی و ابهام است. برای مثال، باید پرسید نرخ ارز کشورهای خلیج فارس از اول انقلاب تا کنون تغییر زیر چند تک تومانی کرده‌ است چرا در کشور ما نرخ ارز 700 برابر گران‌تر شده است؟

نماینده مجلس شورای اسلامی در جمع‌بندی سخنان خود گفت: با اینکه برخی معتقدند ما نیازمند تغییر برخی سیاست‌ها و همچنین تقویت روابط منطقه‌ای و ... برای رشد اقتصاد هستیم. اما من می‌گویم در همین شرایط موجود هم می‌توان بحث شفافیت را پیگیری کرد و اقتصادی شفاف داشت. برای مثال، چه اشکالی دارد که درآمدهای قوه قضاییه به صورت شفاف وارد خزانه شده و دخل و خرج آن مشخص شود؟ یا برخی نهادهای بودجه‌بگیر که چهل سال است بودجه می‌گیرند، اکنون به این نتیجه رسیدیم که در فضای شفاف میزان و نحوه مصرف این بودجه را خواستار ‌شویم و این یک گام مثبت است.