تخطی صدا و سیما از قانون اساسی به معنای نقض حقوق شهروندی است

حقوق‌دان و کارشناس رسانه با بیان اینکه امروزه در جامعه رسانه‌ای شده، اطلاعات به سرعت نور عبور می‌کنند و آزادی رسانه و گردش اطلاعات یک ضرورت حیاتی است، گفت: با وجود اینکه ارتباط بین حق شهروندی و رسانه روشن است و به معنای آزادی، استقلال و امنیت رسانه است اما مسئله اصلی، عدم درک وضع موجود جهان رسانه‌ای شده توسط ساختارهای حکومتی است.

به گزارش خبرنگار عطنا، نشست مجمع سالانه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات با موضوع «حقوق شهروندی، ارتباطات و رسانه‌ها» با حضور حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهور و رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست ‌جمهوری، باقر انصاری، استاد حقوق دانشگاه شهیدبهشتی، عبدالله بیچرانلو، استادیار دانشکده‌ علوم اجتماعی دانشگاه تهران، هادی خانیکی، مدیرگروه علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی و رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، مهدی منتظرقائم، دانشیار ارتباطات اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، عبدالله گیویان، عضو هیئت علمی و مدرس دانشگاه صدا و سیما و کامبیز نوروزی، حقوق‌دان و کارشناس رسانه، سه‌شنبه سوم بهمن‌ماه در تالار شریعتی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.

در این نشست، کامبیز نوروزی، حقوق‌دان و کارشناس رسانه با بیان اینکه وضع واژگان جدید در ترمینولوژی حقوق برای نهادها و مناسبات موجود کار خطائی است که به نوعی در بحث حقوق شهروندی در ایران نیز اتفاق افتاده است، گفت: در ترمینولوژی حقوق، سیاست و حقوق سیاسی، واژه حقوق شهروندی واژه جدیدی نیست اما با توجه به اتفاقات چهار سال گذشته، واژه‌ای است که جانشین واژگان مستقر شناخته شده نهادینه شده است.

«راه مکرر بی‌پایان»

او ادامه داد: وضع واژگان جدید، مشکل ابهام مفهومی را برای نهادهای موجود ایجاد می‌کند و این مسئله‌ای است که در حال حاضر با آن مواجه هستیم. واژه حقوق شهروندی به خصوص به شکل دستکاری شده غیراستانداردی که در ایران رایج شده، ما را دچار یک ابهام معنایی کرده است و به عبارتی به دور خودمان می‌چرخیم، به همین دلیل برای این وضعیت جمله «راه مکرر بی‌پایان» را به کار می‌برم.

نوروزی با بیان اینکه زاویه نگاه منشور حقوق شهروندی در ایران خطا است، اظهار کرد: این منشور هیچ چیزی به ادبیات حقوقی ما اضافه نکرده و آنچه که در آن ذکر شده به طور کامل در قوانین اساسی و قوانین دیگر نیز آمده است. نقص‌های ما در حوزه‌های متعدد قانون اساسی ناشی از نبود سند قانونی نیست بلکه مشکل اساسی در نبود موانع اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و خصوصاً سیاسی برای تحقق این حقوق است.

او افزود: در منشور حقوق شهروندی، صورت مسئله به لحاظ تئوریک نادرست تعریف شده و بنابراین صورت مسئله خطا منجر به پاسخ خطا می‌شود. مثلاً با وجود اینکه تشکل‌های صنفی و کارگری جزء منشور حقوق شهروندی است اما شوراهای اسلامی کار در هیچ کارخانه‌ای تشکیل نشده است.

این حقوق‌دان و کارشناس رسانه با اشاره به اینکه ارتقاء حقوق شهروندی موکول به شناسایی این حقوق است، گفت: جامعه ایران به لحاظ سیاسی، اجتماعی و حقوقی جامعه عقب‌مانده و یا بدوی نیست بلکه دارای اسناد حقوقی پیشرفته‌ای هستیم و فصل حقوق ملت در قانون اساسی با وجود انتقادهایی که به آن وارد است اما بسیار پیشرفته است.

او تصریح کرد: خطای تئوریک و خطای زاویه دید در منشور حقوق شهروندی موجب نگاه‌های خطا شده و ما را با ابهام‌هایی مواجه کرده است. با وجود تشریح آزادی مطبوعات و آزادی رسانه در اصل 24 قانون اساسی اما این واژه‌گزینی و زاویه دید نادرست ما را در یک حلقه بسته قرار داده که باید مجدداً برگردیم و چرخ اختراع کنیم ضمن اینکه چرخ اختراع شده نیز مناسب یک موتورسیکلت است و نه یک تریلی که قرار است 24 تن بار به مقصد ببرد.

وجود موانع در اجرای حقوق شهروندی

نوروزی با بیان اینکه مسئله اصلی ما اعلام، شناسایی و یا تضمین حقوق شهروندی نیست بلکه مسئله، موانع قرار گرفته در اجرای این حقوق است، خاطرنشان کرد: علارغم اینکه تمامی حقوق از جمله حق آزادی انتشار رسانه، حق امنیت ملی، حق دسترسی به اطلاعات و سایر حقوق وجود دارند و شناسایی شده‌اند اما محقق نیستند. در طول بیست سال گذشته اکثر پرونده‌های قضایی مربوط به شاغلان حرفه روزنامه‌نگاری بوده است.

او ادامه داد: سازمان صدا و سیما طبق قانون اساسی سازمانی متعلق به همه ملت است بنابراین به شکل ساده‌ای باید بازتاب‌دهنده فرهنگ عمومی و تمامی سلایق و دیدگاه‌های سیاسی باشد در حالی که متعلق به یک گروه سیاسی معین است و این خود نقض حقوق شهروندی محسوب می‌شود.

این حقوق‌دان و کارشناس رسانه با بیان اینکه امروزه در جامعه رسانه‌ای شده، اطلاعات به سرعت نور عبور می‌کنند و آزادی رسانه و گردش اطلاعات یک ضرورت حیاتی است، گفت: با وجود اینکه ارتباط بین حق شهروندی و رسانه روشن است و به معنای آزادی، استقلال و امنیت رسانه است اما مسئله اصلی، عدم درک وضع موجود جهان رسانه‌ای شده توسط ساختارهای حکومتی است.

او اضافه کرد: تکنولوژی پخش صدا و سیما همچنان تکنولوژی دهه‌های گذشته است و ارزش خبر براساس مقام سوژه خبر تعریف می‌شود. در حالی که پیام‌رسان‌های جدید گوی سبقت را از رسانه‌های حرفه‌ای گرفته‌اند اما هنوز برای دریافت پروانه انتشار باید هفت‌خان رستم طی شود.

نوروزی تصریح کرد: این نوع مواجه نظام با فضای رسانه‌ای حکایت از عدم شناخت رسانه دارد و در نتیجه نظام حرفه‌ای رسانه مسئول به یک ساختار غیرحرفه‌ای و غیر مسئول واگذار می‌شود. سه حادثه زلزله سرپل‌ذهاب، اعتراضات دی‌ماه و سانچی حکایت از ورشکستگی نظام رسانه دارد به این معنا که نظام رسانه‌ای نتوانست جامعه خود را در مورد این حادثه قانع کند.

او در پایان تاکید کرد: حق بقا و امنیت ملی و همچنین حق حیات وابسته به این است که حق گردش آزاد اطلاعات و واقعیات اجتناب‌ناپذیر در جهان پذیرفته شود در این صورت، دیگر نیازی به اسناد جدید حقوق شهروندی نیست.