آموزش مدیریت بدن نیاز امروز جامعه ایرانی/ بعضی از جراحی‌های بدن ناشی از اختلال روانی است

استاد دانشگاه علامه طباطبائی گفت: مدیریت بدن در دوره تب قرار دارد و به تدریج می‌توان آن را مدیریت کرد.

به گزارش خبرنگار عطنا، نشست مدیریت بدن، در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی و با حضور محمدسعید ذکایی، محمدتقی کرمی و زهرا واعظی سه‌شنبه 30 آبان ماه برگزار شد. در این نشست وضعیت مدیریت بدن و دلایل افزایش شمار جراحی‌های زیبایی در ایران مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

این برنامه با نمایش مستند «دماغ به سبک ایرانی» ساخته مهرداد اسکویی مستندساز برجسته کشورمان آغاز شد و سپس در قالب یک میزگرد با مدیریت دکتر ابراهیم اخلاصی (جامعه شناس) ادامه یافت که با ذکر این نکته، باب بحث را گشود: نسبتی که بدن با متغیرهای معنایابی به زندگی، هویت، رسانه، مذهب و... به طریق سلبی و ایجابی دارد، در تحلیل‌های ما نقش ایفا می‌کند. مهم شدن بدن را از چهار دیدگاه می‌توانیم مورد بررسی قرار دهیم؛ جامعه مصرفی، مرگ آگاهی، مادی شدن فرهنگ و پذیرش اجتماعی.

در این نشست، زهرا واعظی، متخصص زیبایی به ذکر دو گروه مراجعه کننده به پزشکان زیبایی پرداخت و گفت: در طب دو دسته مراجعه کننده به پزشکان زیبایی وجود دارد. دسته اول شامل افرادی است که هرکاری می‌کنند از قیافه خود راضی نیستند. یکی از مسائل طبی در این موارد این است که نباید ساده‌ترین کارهای جراحی زیبایی را برای آنها انجام داد چون هیچگاه از خود راضی نمی‌شوند. باید گفت اینها بیمارانی با زمینه روانی هستند که نسبت به درمان آنها باید اقدام لازم انجام گیرد. اما گروه دیگر انسان‌های عادی هستند که نیاز به خوب دیده شدن دارند.

وی سپس  آمارهایی در مورد مراجعه کنندگان به پزشکان زیبایی ارائه و بیان کرد: درصد کمی از زنان بالای پنجاه سال به عمل جراحی روی می‌آورند اما افراد بالای چهارده سال به دلیل نیاز به توجه کردن به آنها درصد بیشتری از این افراد را تشکیل می‌دهند. این آمارها متوسط مراجعان به پزشکان زیبایی فارغ از سطح فرهنگی آنها است. در این زمینه می‌توان گفت دو دسته خانم مراجعه کننده به پزشکان زیبایی داریم. یگ کروه خانم‌های بسیار جوان که برای زیباتر شدن و دیده شدن جراحی می‌کنند و گروه دوم زنان میانسالی که به دلیل ترس از خیانت این کار را انجام می‌دهند.

این متخصص زیبایی افزود: طبق آمار 25 درصد مردان نیز به پزشکان زیبایی مراجه کرده‌اند. که شامل دو گروه افراد 25-18 و مردان بالای پنجاه سال هستند. مطابق با آمارها 60 درصد جراحی‌های زیبایی انجام شده در کشور غیرضروری بوده است و تنها 40 درصد مراجعه کنندگان نیازمند این نوع جراحی‌ها بوده‌اند.

به عقیده این متخصص زیبایی برخی از دلایل جراحی‌های غیر ضروری میان خانم‌ها به چشم آمدن، بهتر دیده شدن و جلوگیری از خیانت همسر است. حتی توجه به جراحی زیبایی و بدن در برخی موارد به حدی است که در عملکرد افراد اختلال ایجاد و به صورت یک مشکل در جامعه بروز کرده‌است که این مشکل تنها به جامعه پزشکی مربوط نمی‌شود و جامعه‌شناسان نیز باید به دنبال پی بردن و فهم این موضوع باشند.

رسانه بسترساز اقتصاد عاطفی

در این نشست، محمد‌سعید ذکائی، عضو هیئت علمی گروه مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبائی در مورد مدیریت بدن گفت: این موضوع، بحث پیچیده و تمام عیاری است که از زوایای گوناگون می‌توان به آن پرداخت.  به همین دلیل با زبانی مفهومی، نگاهی فرهنگی و در واقع با سنت مطالعات فرهنگی موضوع را بررسی می‌کنم.

به عقیده این استاد دانشگاه برای نقد و بررسی این موضوع نمی‌توان یک دو قطبی از سنت و مدرنیته را در نظر گرفت. به دلیل اینکه ظرف زمانی و مکانی و اقتصائات هر دوران متفاوت است. بنابراین به جای مقایسه در بستر تاریخی باید  به فهم این موضوع پرداخت. در غیر این صورت  یا دچار تقلیل‌گرایی که به دنبال ارائه نگاه آسیب شناسانه هستند و یا برخی از نحله‌های فکری مثل پست مدرن و فمنیست‌ها می‌شویم.

وی در بررسی این موضوع به اقتصاد عاطفی اشاره و اظهار کرد: زمینه عمده اقتصاد عاطفی را که در زیست جامعه امروز به وجود آمده است می‌توان به تکنولوژی به خصوص رسانه‌ نسبت داد.  در این زمینه حس خوب، صلح با خود، لذت بردن، آرامش و غیره برخی از مصادیق اقتصاد عاطفی هستند. همچنین ترس‌هایی مثل قضاوت‌ها، تحقیرها، ناامنی‌ها، بی‌وفایی‌ها و غیره باعث آسیب‌پذیری این اقتصاد می‌شوند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی افزود: این اقتصاد عاطفی موجب برهم خوردن مرزبندی‌های زن‌بودگی و مردبودگی و راه پیدا کردن دو سر این  طیف به یکدیگر شده است که در ارزش‌های این دو جنس  تنوع و دگرگونی به وجود آورده است. بنابراین معیار زن خوب به زنی که به عنوان یک باربی یا عروسک زیبا و کالا، دیده و  مصرف می‌شود تغییر پیدا کرده است و در مقابل مردبودگی هم دچار انحلال شده است.

به عقیده این استاد دانشگاه رسانه‌های دیجیتال به خصوص شبکه‌های اجتماعی به طور مستقیم و غیر مستقیم با ارزش‌های بدنی درگیر هستد و زندگی خصوصی را به صحنه نمایش عمومی تبدیل کردند. همچنین مشاهیرزندگی خصوصی خود را صحنه‌ای برای قضاوت و ارزیابی قرار داده‌اند و علاقه به سرکشی، دیدن و دیده شدن را به صورت متقابل تسری داده‌اند.

وی در این زمینه افزود:  به نظر می‌رسد رسانه‌های راه دور و برون مرزی نیز در خصوص چگونگی بازسازی بدن به مثابه یک پروژه نقش تعیین کننده‌ای دارند. پس نیازمند داشتن ورودی و خروجی متفاوت است و فرقی بین بدن با یک ماشین فرسوده که احیا و بازسازی مجدد می‌شود وجود ندارد. همچنین رسانه‌های جدید میل انتقال از مهم بودن به یک ستاره شدن را به وجود آوردند. که جلوه‌هایی آن رادر شبکه‌های مجازی ودر غالب افردی با چهره‌های عروسکی و انیمیشنی می‌توان دید.

جراحی زیبایی و فرار به دنیای فانتزی  

ذکائی با بیان اینکه تغییر ظاهر به جشنی برای اصالت و لذت تبدیل شده است گفت: تغییر در چهره گاهی مرزهای متعارف را کاملا می‌شکند و به حوادث و مشکلات جدی منتهی می‌شود. باید گفت جراحی زیبایی برای خیلی از نوجوانان و جوانان فرار به فانتزی، تخیل و جادو کردن و در جادو زیستن است.  جادو یعنی فرد از واقعیت امروز و اینجا فاصله می‌گیرد و هیجان این را دارد که بعد از عمل چگونه به نظر می‌رسد.

وی در این زمینه افزود: تغییر در ظاهر اکنون درمورد تمام قسمت‌های بدن انجام می‌شودو برای هر قسمت نیز ستاره‌ای وجود دارد که فرد می‌خواهد شبیه آنها باشد. این تکه تکه شدن بدن به عنوان جز جز شدن فرهنگ زیبایی اتفاق جدیدی است که با  فرهنگ رسانه‌ای پیوند خورده است.

به عقیده این استاد دانشگاه جامعه و فرهنگ مدرن بدن را به عرصه ای برای روایت آنچه فرد هست، می‌خواهد باشد و یا سایر ارزش‌های فردی تبدیل کرده است. این موضوع در رفتار طبقات متوسط به ویژه طبقات مرفه که نه از روی استیصال یا نیاز واقعی به عمل زیبایی بلکه برای تفنن و فانتزی شدن واین احساس که  خالق، گارگردان و تهیه کننده‌ی  هویت و شخصیت خود هستند، نمایان است.

وی در ادامه افزود:  تمام مسائلی که در پهنه، سطح و زیر سطح جامعه ایران اتفاق می‌افتد را نمی‌توان با نگاه مدرن ، پست مدرن و  نقد مدرنیته تحلیل کرد. زیرا به وضوح مشخص است که در متن‌های پست مدرن چنین توجه افراطی به بدن وجود ندارد. همچنین با تعریف‌های فمنیستی نیز نمی‌توان وضعیت موجود را منصفانه نقد کرد به این دلیل که آنها منتقد اصلی این نگاه ابزاری و مردسالارانه که جراحی‌های زیبایی به آن دامن می‌زند و سلطه مردانگی را تحمیل و تمدید می‌کند، هستند.

ذکائی برای تحلیل وضعیت وجود در ایران به فضای بی‌هنجاری یا آنومیک اشاره و بیان کرد: در این فضا امنیت هستی شناختی زنان به خطر می‌افتد و خود را دروضعیت زیست مخاطره‌آمیزی می‌بینند در این شرایط جراحی‌های زیبایی پاسخی به نیازهای سرکوب شده‌ی افراد است و  نقش تکمیلی، جبرانی و ترمیمی را برای آنها ایفا می‌کند. بنابراین برای بهبود شرایط  نیازمند یک فضای هنجاری هستیم که آرامش و فرصت بازاندیشی را برای افرادی که در تردید هستند و با توجیهات ساده‌انگارانه سعی در قانع کردن خود برای ادامه مسیر را دارند، فراهم آورد. همچنین  باید با احترام گذاشتن به زنان زندگی را از ابعاد متنوع‌تر و پیچیده‌تری دید.

دوره تب مدیریت بدن

 به عقیده محمد تقی کرمی عضو هیئت علمی مطالعات زنان دانشگاه علامه طباطبائی  و دیگر سخنران این نشست جامعه ایرانی جامعه‌ای متکثر است و آن را باید متکثر فهمید یعنی برای فهم مدیریت بدن باید از دیدگاه‌های گوناگون آن را بررسی کرد.

کرمی برای بررسی مدیریت بدن به دوره تب اشاره و بیان کرد: جامعه ایرانی در خیلی از زمینه‌ها در دوره تب به سر می‌برد و یکی از ویژگی‌های این دوره هم رهزن بودن آن است. یکی از مصادیق این موضوع زمان ورود  تلفن همراه به ایران بود که در ابتدا نوع مصرف آن نگران کننده به نظر می‌رسید اما به تدریج توانستیم آن را مدیریت کنیم. مدیریت بدن و جراحی زیبایی هم به نوعی در دوره تب است که به تدریج می‌توان آن راکنترل و مدیریت کرد.

وی در ادامه با اتخاذ نگاه فلسفی نسبت به این موضوع گفت: همه چیزدر جهان بدن دارد و به گفته امانوئل لویناس فیلسوف فرانسوی سوژه در دنیای مدرن امری بدنمند است. بنابراین بدن نقطه نمادین هویت ما و بدنمندی هویت مساله‌ای تاریخی و ریشه دار است که بدون اشاره به آن نمی‌توان درمورد کسی یا چیزی صحبت کرد. به همین دلیل هیچ راهی دیگری به جز روایت خود از طریق آن نداریم.

به عقیده این استاد دانشگاه در حال حاضر گونه‌های روایت از بدن در حال تغییر است. در گذشته مولفه‌های معنابخش دیگری مثل خانواده، قومیت، ملیت وغیره در کنار بدن بوده است که به این روایت کمک می‎کرد. اما امروزبا کم شدن نقش این مولفه‌ها سهم خود را به بدن می‌دهند. در این جا این هویت بدنمند و این معنای تلغیظ شده با پدیده‌ای به اسم رسانه که بدن را مصرف می‌کند، درگیر می‌شود.

وی به تشریح مصرف بدن پرداخت و گفت:در گذشته بدن پنجره ای برای روایت و مواجهه با افراد دیگر بود اما امروزه یک گام جلوتر رفتیم و بدن را مصرف می‌کنیم. رسانه‌های مجازی یکی از مصادیق این موضوع  است که فرد باید هر روز خود  را با جذابیت جدیدی در این فضا ارائه بدهد. می توان گفت این نیاز به ارائه را رسانه‌ها برای فرد به وجود آوردند و او در حال پاسخ دادن به آن است.

کرمی افزود: باید به عرضه و تقاضا در جامعه توجه کرد به این معنا که روی آوردن زنان  به جراحی  زیبایی نشاندهنده وجود تقاضا در جامعه است. اما معمولا به این موضوع اهمیت داده نمی‌شود که درسطح خانواد، حوزه خصوصی و روابط میان افراد چه اتفاقی افتاده است که این تقاضا را به وجود می‌آورد. بنابراین باید به  فهم این موضوع پرداخت چرا که با نفی آن هیچکس از عمل جراحی منصرف نمی‌شود. جراحی زیبایی بخشی از جامعه مدرن است که باید آن را شناخت، پذیرفت و سامانمندش کرد تا امکان حل و مدیریت لایه و سویه‌های منفی و آسیب‌زای آن فراهم شود.

وی برای بیان اهمیت تاریخی بدن به مناظره دو شاعر با نام‌های سلطانی کرمانشاهی و بیدل کرمانشاهی اشاره کرد که سلطانی در وصف بیدل گفته است.

دیدم شکمی ز دور پیداست            بعد از دو سه روز بیدل آمد

ضرورت پیوند جامعه شناسان با پزشکان

در ادامه این نشست، کاظمی با تایید این موضوع که کمپینی در زمینه آموزش مدیریت بدن  وجود ندارد، گفت: من از دوستان جامعه شناس گله مند هستم زیرا باید در کنار پزشکان تلاش کنند تا پیوند بین این دو حوزه ایجاد شود. چرا که پزشکان درمان می‌کنند در صورتی که باید به دنبال پیشگیری بود و برای این کار نیازمند نگاه جامعه شناسانه هستیم. همچنین زنان تا خود خواهان تغییر شرایط نباشند و خودشان را نفهمند هیچ اتفاقی نمیافتد.

کرمی در پایان بیان کرد: مفهوم جوانی در جامعه جهانی و ایران مساله‌ای گسترده است. به این معنی که اکنون خیلی از افراد در دهه‌های شش و هفت عمر، احساس جوانی می‌کنند. هنگامی که جوانی به مفهومی کش‌دار تبیدل شد سائق و بدن هر دو مهم می‌شوند. به این دلیل که ابعاد ذهنی سائق در زندگی ما پررنگ تر از ابعاد عینی آن است. یعنی فرد خواهان ظرفیت بیشتری از آن چیزی است که دنیا آمادگی اش را دارد که به ما بدهد. هنگامی که بین میل ما و عینیت فاصله وجود دارد فرد به سمت کارهایی جبرانی از جمله عمل زیبایی می‌رود.