حافظی:‌ شهرداری خودمختاری گرفته بود/ میرزایی: ساخت‌وساز جدید هیچ توجیهی ندارد

در نشست بررسی عملکرد شهرداری تهران در دانشگاه تهران با اشاره به نابرابری‌های ادامه‌دار در این شهر، عملکرد شهرداری تهران بسیار خودمختارانه و بی‌برنامه توصیف شد و تصریح شد شورای چهارم نقش خود را فراموش کرده بود و به دلیل تصویب نشدن سند چشم‌انداز، 6 سال ساخت‌وسازهای بی برنامه صورت گرفت.

به گزارش عطنا، نشست علمی «بررسی عملکرد شهرداری و چشم‌اندازهای پیش‌ رو به همت انجمن اسلامی دانشجویان دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران یکشنبه، ۳۰ مهرماه برگزار شد، رحمت‌الله حافظی، نماینده سابق شورای شهر تهران و حجت‌الله میرزایی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری شهرداری تهران به بحث و گفت‌وگو پرداختند.

در این نشست، نعمت‌الله حافظی با اشاره به اینکه محیط دانشگاهی محیط بحث‌ها تخصصی و غیرسیاسی است و هدف از چنین صحبت‌هایی اصلاح محیط شهری است، گفت: نمی‌توان عملکرد شهرداری را به تنهایی بررسی‌کرد، چون مجموعه‌ای با هم تعامل دارند و خروجی آن عملکرد مدیریت شهری است که حتی دولت و مجلس و قوه قضاییه هم در آن نقش دارند.

عضو سابق شورای شهر تهران ادامه داد: در حوزه عملکرد به ابعاد مختلفی می‌توان به مسائلی مثل شهرسازی، بودجه محیط زیست، درآمد‌ها، ایمنی و مدیریت بحران و بسیاری دیگر اشاره کرد.

وی با بیان اینکه یکی از سندهای چشم‌انداز، طرح جامع شهر تهران است که از سال 86 مصوب و اجرا شده است، به بخش‌هایی از آن اشاره کرد و گفت: تهران شهری با اصالت و هویت ایرانی‌اسلامی است. شهری که برای رشد و تعالی انسان و حیات ‌طیبه سامان می‌‌‌‌‌‌یابد،‌‌ شهری هوشمند و جهانی شهری شاداب و زنده با فضاهای عمومی متنوع و گسترده شهری، امن و مقاوم در برابر انواع آسیب‌ها و مخاطرات و سوانح، شهری پایدار و منسجم و با ساختاری مناسب برای سکونت، فعالیت و فراغت، شهری روان با رفاه عمومی، زیرساخت‌های مناسب همراه با تعدیل نابرابری‌ها، و تامین عادلانه کلیه حقوق شهروندی، کلان‌شهری با عملکردهای ملی و جهانی، و با اقتصادی مدرن و مرکزیت امور ‌فرهنگی، پژوهشی و سیاسی در سطح کشور و حداقل یکی از سه شهر مهم و برتر منطقه آسیای جنوب غربی است.

وی در این‌باره تصریح کرد: در حال حاضر هیچ‌کدام از این موارد محقق نشده است، آیا شهری سرسبز و ترافیکی روان داریم، آیا شهری هوشمند و مقاوم در برابر آسیب ها داریم؟ آیا همه شهروندان از امکانات شهروندی به طور مساوی  برخوردار هستند؟

عضو شورای شهر تهران یکی از اصلی‌ترین مشکلات را نداشتن شاخصی برای ارزیابی عملکرد مدیریت شهری دانست و گفت: به همین دلیل در پایان هر دوره از مدیریت شهری شهردار مدعی است که بهترین عملکرد را داشته است چون راهی برای سنجش عملکرد وجود ندارد.

وی اضافه‌کرد: طبق قانون هر سال گزارش حسابرس، تلفیق بودجه و... برای وزارت کشور ارسال می‌شود، و وزارت کشور هرگز شهرداری‌ها را از حیث پایبندی به نظام بودجه‌ریزی و پایبندی به مصوبات بالادستی مورد بررسی قرار نداده است.

حافظی در ادامه بیان کرد: هر شهری طرح جامع و طرح تفضیلی دارد، طرح جامع کلان محور است و استراتژی‌ها و راهبرد‌ها را تعریف می‌کند، طرح تفضیلی هم به جزئیات می‌‌پردازد و در آن تعریف کاربری، انواع پهنه‌بندی‌ها، ارتفاع ساختمان‌ها و ضوابط ساخت و ساز و غیره تعیین می‌شود.

ما دارایی‌های با ارزش شهرمان را می‌فروشیم و آنچه که کسب می‌کنیم ارزش کمتری دارد.

وی با اشاره به اینکه آخرین طرح، همان طرح مربوط به سال 86 است، گفت: در فرایند تصویب یک طرح، شهرداری پیش‌نویس را تنظیم و شورای شهر آن را تصویب می‌‌کند و سپس در کمیسیون ماده قانونی هم تصویب می‌شود و بعد از طی این مراحل شورای عالی معماری و شهرسازی، طرح را تصویب و ابلاغ می‌کند.

وی افزود: طرح جامع ما آذر 86 و طرح تفضیلی سال 92 مصوب و ابلاغ شد یعنی 6 سال ساخت‌وساز بدون حساب و کتاب!

عضو شورای شهر چهارم تاکید کرد: دستورالعمل ساخت‌و‌ساز در حریم گسل‌های تهران سال 95 ابلاغ شد، در صورتی که باید منع می‌شد اما نه تنها منعی نشد که در حال حاضر نه فقط در کنار گسل‌ها بلکه روی گسل‌ها نیز ساخت‌وساز انجام می‌شود.

حافظی ضمن پرسش از اینکه چه کسی پاسخگوی مشکلات خواهد بود، گفت: در طرح جامع یکی از بند‌ها بند 8/8/4 است که بازنگری طرح را هر 5 سال یک بار تکلیف کرده است و مسئولیت آن برعهده نهاد دائمی مطالعات و تهیه قلب‌های توسعه شهری تهران است. در سال 89 دبیر شورای عالی معماری شهرسازی این نهاد را منحل کرد و مسئولیت آن را به شهردار داد و از سال 86 تا الان باید 2 بار بازنگری انجام شده باشد، که چنین اتفاقی هم رخ نداده است.

ساختارهای موازی، هزینه زیاد، بهره‌وری کم

حافظی در ادامه با اشاره به چگونگی عملکرد شهرداری‌ گفت: در دوره گذشته شهرداری تهران مدعی بود که شهرداری نهادی است که از جایگاه خدماتی به جایگاه فرهنگی اجتماعی ارتقا پیدا کرده است، با چنین اتفاقی آسیب‌های اجتماعی را چگونه می‌توان توضیح داد.

او خاطرنشان کرد: در شهر تهران سالانه دو هزار میلیارد تومان برای مسائل فرهنگی اجتماعی هزینه می‌شود، که بخشی تملک و بخشی برای هزینه‌های جاری است، اما آسیب‌های اجتماعی کاهش پیدا نکرده‌ است.

عضو سابق شورای شهر با اشاره به اینکه یکی از مشکلات «ساختار‌های موازی» است، ادامه داد: ما معاونت فرهنگی اجتماعی و سازمان فرهنگی هنری داریم، در سازمان فرهنگی هنری سالانه 200 میلیارد تومان هزینه می‌شود و ما هرگز شاهد هم‌افزایی نخواهیم بود. زیرا این نهادها با یکدیگر همسو و همگرا نیستند.

حافظی تاکید کرد: هیچ نهادی شهرداری را در موضوعاتی مانند پایبندی شهرداری به بودجه، پایبندی به مصوبات شورا و ... مورد بررسی قرار نداده است و حتی شاخص‌هایی جهت بررسی عملکرد نیز وجود ندارد.

وی افزود: یک ضعف ساختاری در نظام مدیریت شهری ما وجود دارد و آن این است که حاکمیت ملی باید در ادوار منظم و چهارساله، ارزیابی عملکرد از ساختار مدیریت شهری داشته باشد.

او تصریح کرد: در مسائل مالی حسابرس وجود دارد، که به صورت دوره‌ای بررسی می‌کند و براساس گزارش حسابرس می‌توانیم یک قضاوت عام را داشته باشیم و اگرچه آشفتگی ایجاد می‌شود اما در سایر حوزه‌ها بررسی علمی وجود ندارد.

وی در ادامه اظهار کرد: در حوزه شهرسازی، تقریبا می‌توانیم عملکرد شهرسازی‌ها را واکاوی کنیم، هر چه بخش شهرسازی آشفتگی داشته باشد به این معناست که حوزه‌ی عملکرد شهریمان از شاخص‌های توسعه فاصله دارد.

حافظی درباره عملکرد بودجه‌ای هم گفت: آشفتگی در نظام درآمدی است که نقش شهرداری کمرنگ‌تر و نگاه شورا پررنگ‌تر است، در سال‌های گذشته از نظام بودجه‌ریزی صحبت شده است، که سهم عمده آن از درآمد های ناپایدار مقطعی است که به زیرساخت‌های شهر نیز آسیب می‌زند.

وی افزود: ما دارایی‌های با ارزش شهرمان را می‌فروشیم و آنچه که کسب می‌کنیم ارزش کمتری دارد، ما باید جا‌به‌جایی‌ها را کمتر و دسترسی‌ها را بیشتر کنیم، اما در حال حاضر برعکس است.

در ادامه نشست، دکتر حجت‌الله میرزایی گفت: تاکید داشتن بر ضرورت ارزیابی بر مبنای مصوبات قانونی، اسناد قانونی و معیارهای منطقی است، ما سازمانی ناکارآمد و بزرگ، با تعداد زیاد نیروی انسانی و با یک بودجه غیر قابل اعتماد و آسیب پذیر داریم.

«4 برابر ظرفیت و نیاز» هزینه نیروی انسانی می‌کنیم

معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری شهرداری تهران ادامه داد: خدمات شهری مثل جمع‌آوری زباله و نگهداری فضای سبز در سطح قابل قبولی ارائه شده است و شهروندان رضایت نسبی داشته‌اند، اما ما انتظار داریم که این نظام درباره عملکرد‌های قبلی خود پاسخگو باشد و یک سازمان عمومی باید نماینده رجحان‌های عمومی شود.

وی با بیان اینکه هیچ تصمیمی بدون هزینه نیست یادآور شد: منظور وجوه پرداختی نیست بلکه فرصت‌هایی است که از دست می‌رود مثلا با اجرای یک پروژه بعضی از فرصت‌ها را از دست می‌دهیم، ما برای اجرای یک پروژه باید منطقی خاص داشته باشیم، برخی پروژه‌ها فقط به نفع بعضی افراد بوده است و این نابرابری را افزایش می‌دهد.

حجت میرزایی با اشاره به صنعت ماشینی شدن گفت: جایگزین ماشین به جای نیروی انسانی علاوه بر اینکه باعث از بین رفتن چندین شغل شده است، باعث افزایش نابرابری می‌شود.

معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری شهرداری تهران افزود: حداکثر تعداد نیروی انسانی مورد نیاز تهران حدود 30 تا 35 هزار نفر است، اما امروز 135 هزار نفر نیروی انسانی وجود دارد که انباشت نیروی انسانی بودجه زیادی را متعلق به خود می‌کند.

میرزایی ناپایداری درآمدی را اینگونه تعریف کرد: یک ویژگی مسلط کلان‌شهرهای ایران، که افزایش یافته است و به این معناست که نزدیک به 80 درصد درآمدهای شهرداری وابسته به ساخت‌وساز است و سهم پرداخت عوارض شهری شهروندان پایین است، اما بخشی تحت عنوان توافق و یا درآمد حاصل از تخلفات سهم بالایی دارد و در نتیجه شهری زشت، آلوده و با جمعیتی بالا به وجود می‌آید.

وی افزود: وقتی از ساخت‌وساز‌های موجود نتوانستیم درآمد کسب ‌کنیم، تهران را برای ساخت‌وسازهای آینده به حراج گذاشتیم، یعنی تحت عنوان تراکم سیار آینده‌فروشی می‌کنیم.

او درباره نقش شهروندان در تصمیم‌گیری‌ها هم گفت: این مسئله مهمی است که مشارکت سازمان یافته مردم در قالب نهادهای مدنی و... شکل بگیرد.

 شهرداری خودمختاری گرفته بود

دکتر حافظی بر رضایت نسبی که دکتر میرزایی درباره جمع‌آوری زباله مطرح کرد، نقدی وارد کرد و با اشاره به نقش شورا در نظارت بر این مسائل گفت: شهرداری حداقل طی 10 سال گذشته بسیار خودمختار عمل کرده است.

او افزود: مردم تعدادی نماینده را انتخاب کردند و چگونگی کسب درآمد و چگونگی هزینه درآمدها و منابع را به این افراد سپردند و نمایندگان سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و نظارت را برعهده دارند، در اینجا شهرداری تنها مجری است.

حافظی ادامه داد: جایگاه شورا نظارت، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی است، اما متاسفانه شورای چهارم نقش خود را فراموش کرده بود و شهرداری پس از انجام آن چه که می‌خواهد به راحتی مصوبه شورا را می‌گیرد.

عضو شورای شهر چهارم درباره توزیع ناعادلانه کالاها و خدمات بیان کرد: هنوز نه تنها شکاف کاهش پیدا نکرده است، بلکه افزایش یافته است.

وی با اشاره به دفاتر خدمات الکترونیک که در دوران قالیباف راه اندازی شد، گفت: هدف این دفاتر تسهیل مراجعات عمومی بوده است، اما این هدف ایجاد نشد و این کار یک کار عبث بود که برای مردم منافعی نداشت، اما برای عده‌ای دیگر منافع داشت.

سپس دکتر میرزایی گفت: سال 96 شهرداری با کسر بودجه روبه‌رو است که یا باید این کسری بودجه را از بانک شهر یا جای دیگری قرض می‌کرد و یا تعدیل بودجه را انجام می‌داد که شهرداری مسیر دوم را انتخاب کرده ‌است و با همفکری شورای شهر سقف بودجه را دست کم دو هزار میلیارد تومان کاهش داده است.

وی برای جلوگیری از انباشت نیرو در شهرداری‌ها که قسمتی از بودجه به آنها می‌رسد گفت: باید تشکیلات را اصلاح کرد، چرا که بخش بزرگی که در شهرداری است قابلیت تعدیل ندارد.

او ادامه داد: در 6 ماه اول سال 96 قبل از اینکه شهردار امور شهرداری را تحویل دهد، 8 هزار و ششصد نفر استخدام شده‌اند، در شرکت بهره برداری مترو حدود 9 هزارنفر نیروی انسانی و حدود 4 هزار نفر پیمانکار داریم که غیر متعارف است که تنها راه حل ممکن توسعه خطوط ‌مترو و جلوگیری از استخدام مجدد است.

در ادامه بحث، معاون برنامه ریزی و توسعه شهر تهران درباره حضور دانشگاه به جای سیاست‌مدارها در امور نظارتی شهرداری گفت: بهتر است دانشگاه ابتدا مسائل مربوط به خود را سامان دهد و وقتی انحرافات بزرگی در طرح تفضیلی ایجاد شد دانشگاه‌ها اظهار نظر نکردند، آنها اطلاعات کافی نداشتند.

میرزایی ادامه داد: شهرداری هر صد روز یک گزارش از وضعیت موجود ارائه می‌دهد و بخش مهمی از این اطلاعات وجود ندارد که این تنها جنبه اطلاع رسانی دارد.

وی اضافه کرد: در حال حاضر در تهران جمعیت پذیری و مهاجرت به تهران تقریبا به صفر رسیده و 500 هزار واحد مسکونی خالی داریم و ساخت‌وساز جدید توجیهی ندارد و صدها میلیون متر مربع فضای تجاری مازاد وجود دارد.

حجت میرزایی بیان‌کرد: در بعضی مناطق یک نظام معماری بی‌‌وجود دارد، آنها طبقه برترند که تمام قوانین را زیر پا گذاشتند مانند منطقه 22 تهران که دارای ساختمان های بسیار بلند است، و برخی مناطق در پایین ترین نقاط قرار دارند و دلیل این اقتصاد سیاسی است.

در پایان حافظی اینگونه جمع‌بندی کرد: اگر شهرمان نامناسب است همه مقصرند و همه باید برای اصلاح همکاری‌کنند تا تصمیم‌گیری‌ها باید سلامت محور باشد.