فضای مجازی؛ دانش یا اطلاعات؟!

استاد ارتباطات دانشگاه سوره: اطلاعات موجود در رسانه‌های فضای مجازی، تنها با داشتن سواد رسانه‌ای قابل مطالعه و تفسیر است. این پیام‌ها حاوی اطلاعات و داده‌هاست ولی نمی‌تواند حاوی دانش باشد.

فناوری‌های جدید اطلاعاتی و ارتباطی، دسترسی ما را به حجم عظیمی از داده‌ها و اطلاعات میسر ساخته‌است؛ اما داشتن «اطلاعات» الزاما به معنای داشتن «دانش» نیست. بسیاری از دانشجویان در کلاس‌های درس، با استفاده از اطلاعات موجود در گوشی‌های هوشمندشان و به رخ کشیدن این اطلاعات به استادان و همکلاسی‌های خود، تصور می‌کنند دیگر نیازی به حضور در دانشگاه و تحصیلات آکادمیک ندارند. چنین حالتی ناشی از توهم و تصور داشتن دانش مجازی است؛ در حالی که دانشگاه محلی برای تجزیه و تحلیل این داده‌ها به شیوه‌ای روشمند است تا به دانش تبدیل شود.

فراموش نکنیم اطلاعات امری تدریجی و گذراست ولی دانش ساختار، سازماندهی و اهمیتی پایدار دارد. اطلاعات در پیام شکل می‌گیرد اما دانش در ذهن پردازش می‌شود. جیمز پاتر، مولف و نظریه‌پرداز سواد رسانه‌ای معتقد است: «اطلاعات چیزی برای تفسیر کردن در اختیار اشخاص می‌گذارد، در حالی که دانش بازتاب دهنده چیزی است که شخص قبلا تفسیر کرده است.»

برای تشخیص اطلاعات از دانش، لازم است بدانیم اطلاعات از واقعیت‌ها تشکیل می‌شود. واقعیت‌ها خود دانش نیست؛ همان گونه که توده‌ای از مصالح ساختمانی، خانه نیست. دانش برای ایجاد متن و متعاقب آن برای عرضه معنا، به ساختار نیازمند است. پیام‌ها مواد خامی است که با مهارت‌های محقق و کار کردن روی آ‌نها مورد استفاده قرار می‌گیرد. کار محقق و دانشگاه، بیرون کشیدن اطلاعات از پیام‌ها و تبدیلشان به دانش است. بنابراین دانشگاه و مدرسه به ما کمک می‌کند تا بتوانیم با بازسازی اطلاعات، آنها را به دانش تبدیل کنیم.

مطلب مهم‌تر این است که پیام‌های رسانه‌ای، معمولا بازتاب دهنده واقعیت‌ است و نه خود واقعیت. هرچند انتشار دانش دایره‌المعارفی در ویکی‌ها به نحو روزافزونی به تولید پیام کمک می‌کند، اما اعتبار و روایی این‌گونه دانش‌های ویکی‌پدیایی سخت زیر سوال است.

در مجموع، اطلاعات موجود در رسانه‌های فضای مجازی، تنها با داشتن سواد رسانه‌ای قابل مطالعه و تفسیر است. این پیام‌ها حاوی اطلاعات و داده‌هاست ولی نمی‌تواند حاوی دانش باشد. برای تعیین اعتبار و روایی دانش، دانشگاه‌ها نقش اصلی را دارند و تصور حذف دانشگاه‌ها پس از دسترسی به حجم عظیمی از اطلاعات، باطل و تائیدی است بر حضور زنده‌ و پویاتر نقش حضور دانشگاه در جوامع، برای ارتقای سطح دانش و علم. دانشگاه‌های مجازی نیز تنها با برگزیدن شیوه‌های آکادمیک در دنیای واقعی، توان حضور در جوامع را خواهند داشت. این سخن به معنای طرد و حذف اطلاعات موجود در فضای مجازی نیست؛ زیرا از همین اطلاعات گسترده از متن و تصویر می‌توان در آکادمی‌ها برای ایجاد دانش و آگاهی استفاده کرد. اما باز هم تاکید می‌شود که وجود این اطلاعات به معنای وجود دانش نیست.