راه‌حل‌ها در مسئله آب نباید صرفاً دولت‌محور باشد/ برای آغاز گفت‌وگوها باید از مسئله آب درک مشترکی داشته باشیم

عضو شورای راهبردی اندیشکده تدبیر آب با اشاره به اینکه راه‌حل‌ها درباره برون‌رفت از وضعیت حاکم در حوزه آب نباید صرفاً دولت‌محور باشد، اظهار کرد: هزینه تأمین هر متر مکعب آب برای سدهای نسل اول، 50 ریال بود، این رقم در حال حاضر به پنج هزار ریال برای هر مترمکعب آب رسیده است، یعنی قیمت هر متر مکعب آب تنظیمی 100 برابر شده است.

به گزارش عطنا، انوش نوری‌اسفندیاری در نشست «آب و رویکرد‌های نو در گذر تاریخی ایران؛ یک دهه همکاری ملی آب» که با حضور استادان جامعه‌شناسی، ارتباطات و کارشناسان حوزه آب، دوشنبه ۱۶ مردادماه در سالن خیام، خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، گفت: هزینه تأمین آب نسبت به سدهای نسل اول، 100 برابر شده است.

وی در مقدمه سخنان خود بیان کرد: بحث من درباره سرمایه اجتماعی است و چیزی فراتر از سرمایه اجتماعی لازم است تا بین این سه رکن حکمرانی، یعنی جامعه مدنی، بخش خصوصی و بخش دولتی یک رابطه متقابل برقرار که این فرآیند از بالا به پایین تعقل پیدا کند و غفلت‌های گذشته تکرار نشود.

نوری‌اسفندیاری با بیان اینکه عرصه عمل برای ادامه سیاست‌های گذشته در بخش آب تنگ شده است، گفت: برای تداوم روند گذشته چهار مکانیزم محدود کننده داریم، مکانیزم اول قیمت تمام شده آب اضافی برای کشور است که به شدت رو به افزایش است، به لحاظ شرایط عرضه آب در کشور، برای تأمین هر متر مکعب آب اضافه، باید هزینه زیادی از نظر مالی، اقتصادی و زیست محیطی پرداخت شود.

قیمت هر متر مکعب آب تنظیمی 100 برابر شده است

عضو شورای راهبردی اندیشکده تدبیر آب تصریح کرد: هزینه تأمین هر متر مکعب آب برای سدهای نسل اول، 50 ریال بود، این رقم در حال حاضر به پنج هزار ریال برای هر مترمکعب آب رسیده است، یعنی قیمت هر متر مکعب آب تنظیمی 100 برابر شده است در حالی که این رقم در سال 1375، نسبت به هزینه تأمین آب سدهای نسل اول، حدود 17 برابر شده بود.

وی افزود: دومین مکانیزم، رشد مهار نشده تقاضا برای آب است که در سراسر کشور همه به دنبال دریافت آب بیشتر هستند.

نوری‌اسفندیاری درباره سومین میکانیزم محدودکننده، خاطرنشان کرد: سومین عامل محدود کننده تداوم سیاست‌های گذشته در بخش آب، فشار فقر و نابرابری است که منجر به تعرض به محیط زیست شده است، بنابراین هیچ منطقی نمی‌پذیرد که سیاست‌های گذشته بدون پذیرش غفلت‌ها ادامه یابد.

بخشی از غفلت‌ها آشکار شده ولی بخشی دیگر همچنان پنهان است، این غفلت بر‌می‌گردد به رابطه آب و توهم توسعه و تفکر غلطی که در این زمینه وجود دارد این است که فکر می‌کنیم آب پیش‌‌زمینه توسعه کشور بوده در صورتی که اگر قرار است توسعه اتفاق بیافتد در نتیجه باید آب بیشتری نیز فراهم کنیم.

وی درباره همین موضوع ادامه داد: چهارمین عامل محدود کننده لجاجت و ادامه سیاست‌های گذشته است و عدم پذیرش غفلت‌های آن دوران است و ما با چنین شرایطی روبرو هستیم که هر چقدر می‌گذرد میدان عمل ما محدودتر می‌شود.

این پژوهشگر حوزه آب خاطرنشان کرد: دشوار شدن ارائه راه‌حل‌های جایگزین، لزوم تغییر در سیاست‌های گذشته را اثبات می‌کند، بنابراین هرچه می‌گذرد میدان عمل ما محدودتر می‌شود و پیدا کردن راه‌حل جایگزین را برای ما سخت می‌کند.

دولت جدید باید بر باز تعریف نظام حکمرانی آب متمرکز شود

وی با بیان بر اینکه رویکردهای جدید نباید تکنولوژی محور باشد، اظهار کرد: دولت جدید باید بر باز تعریف نظام حکمرانی آب متمرکز شود، همواره توزیع منافع را عامل لجاجت در سیاست‌های گذشته معرفی می‌کنیم، شاید این مسئله درست باشد، اگر ما به دنبال سیاست‌های جدید باشیم و به این مسائل توجهی نشود، مسیر درست را هم نمی‌توانیم طی کنیم.

‌نوری‌اسفندیاری با اشاره بر نقش بسیار تعیین کننده زیرسیستم سیاسی و سیاست‌گذاری در تحولات بخش آب، گفت: سیاست‌گذاری‌ها همواره سد راه تغییرات اساسی می‌شوند، اینکه منافع چگونه در جامعه توزیع شود، در چارچوب اقتصاد سیاسی آب می‌گنجد.

وی افزود: باید راهی پیدا کنیم که وضعیت توزیع منافع را تغییر داده و آن را در مسیر منافع ملی قرار دهد، متأسفانه مسئله آب در جامعه به درستی مطرح نمی‌شود، همچنین مردم  باید از نظاره‌گر صرف به کنشگران عرصه آب تبدیل شوند.

اسفندیاری در همین رابطه ادامه داد: حضور مردم، شرایط را در عرصه عمل برای تصمیم‌سازان تنگ کرده و منجر به ایجاد تحولات می‌شود، باید در مذاکرات، تفکیک منافع ایجاد و با طرح صورت مسئله به صورت شفاف، فضا را برای به نتیجه رسیدن گفتگوها فراهم کرد.

برای آغاز گفت‌وگوها باید از مسئله آب درک مشترکی داشته باشیم

وی بیان کرد: برای آغاز گفت‌وگوها باید از مفاهیم، درک مشترکی داشته باشیم تا درک بینشی و تفاهم شکل بگیرد، مفاهیم و فهم مشترک مقابل جلوی خیلی از مباحث غلطی که امروز اتفاق می‌افتد را می‌گیرد.

این پژوهشگر حوزه آب با بیان اینکه بخشی از غفلت‌ها آشکار شده ولی بخشی دیگر همچنان پنهان است، گفت: این غفلت بر‌می‌گردد به رابطه آب و توهم توسعه و تفکر غلطی که در این زمینه وجود دارد این است که فکر می‌کنیم آب پیش‌‌زمینه توسعه کشور بوده در صورتی که اگر قرار است توسعه اتفاق بیافتد در نتیجه باید آب بیشتری نیز فراهم کنیم.

وی افزود: این نگاه رابطه آب و توهم توسعه و تفکر غلطی که در این زمینه وجود دارد به چهار نکته‌ای که بیان کردم، بر‌می‌گردد و تقاضا مهار نشده و بسیار افسارگسیخته‌ای که در بخش آب با آن روبرو هستیم.

نوری‌اسفندیاری با بیان اینکه اکثر بحث‌ها به نوعی به توسعه مربوط می‌شوند، اظهار کرد: این موضوع نشان می‌دهم ما نیازمند نظم جدیدی هستیم و منظور ما از رویکردهای جدید و نظام جدید این است که راه‌حل‌ها صرفاً دولت‌محور نباشد، البته این به معنای این نیست که دولت را کنار بگذاریم بلکه در کنار دولت مکانیسم‌های دیگری هم حضور داشته باشد.