مسئله اساسی آینده‌نگری در زمینه کلیت فضای مجازی است/ سیاست‌گذاری‌ها نباید پشت در‌های بسته باشد

رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی به همکاری مشترک این دانشکده و مرکز ملی فضای مجازی در زمینه معطوف شدن سیاست‌گذاری‌ها بر اساس انتظارات و شرایط افکار عمومی جامعه و نه تصمیم‌گیری پشت درهای بسته، اشاره کرد و گفت: با انجام مطالعات تطبیقی می‌توان به راه‌حل‌های بومی نه برای مقابله بلکه برای مواجهه با فضای مجازی دست یافت.

دکتر محمدمهدی فرقانی در گفت‌و‌گو با عطنا به برگزاری نشست، ۱۹ فروردین‌ماه با ابوالحسن فیروزآبادی، رئیس مرکز ملی فضای مجازی کشور و برخی از مسئولان این مرکز در سالن شورای دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی اشاره کرد و گفت: در این نشست در زمینه همکاری‌های علمی، پژوهشی و مطالعاتی که می‌تواند بین دو طرف انجام شود، به‌خصوص در زمینه کمک به فرهنگ‌سازی، اصلاح طرزتلقی‌ها و بحث آینده‌نگری در زمینه فضای مجازی صحبت و گفت‌و‌گو کردیم.

وی با اشاره به اینکه این روز‌ها بحث تلگرام داغ است ولی مسئله اساسی در واقع آینده‌نگری در زمینه فضای مجازی است، افزود: یعنی کلیت فضای مجازی و آنچه حاکمیت‌های ملی با آن روبرو هستند، بسیار مهم‌تر است.

فرقانی تصریح کرد: در رابطه با موضوع فضای مجازی ما پیشنهاد دادیم، تفاهم‌نامه همکاری بین دانشکده علوم ارتباطات به نمایندگی از دانشگاه علامه طباطبائی و مرکز ملی فضای مجازی منعقد شود تا در چارچوب آن بتوانیم در این حوزه که نه تنها امروز مسئله ملی ما است، بلکه در سطح بین‌المللی نیز دغدغه بسیاری از دولت‌ها و حاکمیت‌ها است، کمک‌هایی در قالب طرح مباحث مختلف علمی داشته باشیم.

وی با بیان اینکه در این نشست، دانشکده علوم ارتباطات علامه طباطبائی پیشنهادهای خود را در چهار محور مطرح کرد، گفت: ما می‌توانیم به مرکز ملی فضای مجازی کشور کمک کنیم تا داده‌های علمی را برای سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری در اختیار داشته باشد.

رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی بیان کرد: اولین پیشنهاد ما به مسئولان مرکز ملی فضای مجازی این بود که یک سری نشست‌های علمی را با مشارکت کار‌شناسان و نخبگان حوزه فضای مجازی برگزار کنیم تا مسائلی که کشور در این حوزه با آن روبرو است، مثل تجارت الکترونیک، اقتصاد در فضای مجازی، بحث‌های مربوط به روابط بین‌الملل، راهبردهای فضای مجازی در سطح بین‌المللی و نقش رسانه‌ها در این زمینه مورد بررسی علمی و کار‌شناسی قرار گیرد.

وی با اشاره به نقش رسانه‌ها و عملکرد آن‌ها در حوزه فضای مجازی کشور، افزود: نقش عملکرد نارسای برخی از رسانه‌ها در دامن زدن به گرایش عمومی در استفاده از فضای مجازی و همچنین موضوع اخلاق در این فضا از جمله مهم‌ترین موضوعاتی است که می‌توان با حضور کار‌شناسان به بررسی و بحث گذاشته شود. ضمن‌آنکه بحث دیگر در حوزه فضای مجازی موضوع فیک‌نیوز‌ها، اطلاعات مجهول، نادرست و تحریف شده‌ است که در فضای مجازی کشور منتشر می‌شود.

فرقانی اضافه کرد: اینکه چگونه می‌توان در حوزه فضای مجازی اعتماد عمومی به دستگاه‌های سیاست‌گذاری در کشور را بازسازی و ارتقاء داد نیز از جمله موارد و موضوعاتی است که در این نشست‌های علمی مطرح و گزارش نهایی آن برای استفاده در اختیار شورای عالی فضای مجازی و مرکز ملی فضای مجازی قرار می‌گیرد.

وی در ادامه محور دوم پیشنهاد‌های دانشکده علوم ارتباطات علامه طباطبائی به مرکز ملی فضای مجازی را انجام یک‌سری مطالعات تطبیقی برشمرد و خاطرنشان کرد: در این محور نیز کشورهای مشابه با شرایط فعلی کشور ما در زمینه فضای مجازی مورد بررسی قرار گرفته و اینکه چه سیاست‌ها، تصمیم‌ها و مقررات‌گذاری‌هایی داشته و در همین موارد چه تفاوت‌هایی با کشور ما دارند نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.

فرقانی افزود: برخی از مشکلات و مسائلی که درمورد فضای مجازی در کشور ما مطرح می‌شود، برخی کشورهای پیشرفته و صنعتی غربی نیز با آن مواجه هستند، بنابراین با انجام مطالعات تطبیقی می‌توان به راه‌حل‌های بومی برای مواجهه با فضای مجازی و نه برای مقابله با آن دست یافت.

وی با اشاره به اینکه ما و برخی از دانشگاه‌های دیگر کشور که در حوزه ارتباطات فعال هستند، رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها در مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکترا داریم که در رابطه با فضای مجازی تولید و تدوین شده‌اند، گفت: در این آثار کارهای تحقیقاتی خوبی در زمینه فضای مجازی انجام شده است که نتایج آن‌ها فقط در جلسه دفاع مطرح و در ‌‌نهایت آن اثر در کتابخانه بایگانی می‌شود و در جایی از کشور منتشر و مورد استفاده قرار نگرفته است.

رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی درباره همین موضوع اظهار کرد: برخی از این رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها می‌توانند در مسئله‌یابی و یافتن راه‌حل‌های مناسب به ما کمک کنند و پیشنهاد ما این بود که دو تیم مطالعاتی در این حوزه تشکیل شود و با هزینه‌ای که مرکز ملی فضای مجازی تأمین می‌کند، این تیم‌ها با بررسی رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها، داده‌های اصلی آن‌ها را استخراج و برای هر کدام گزارش علمی تهیه کنند و آن‌ها را به مرکز ملی فضای مجازی ارائه دهند.

وی در ادامه گفت: در سطح کلان نیز یک‌سری پروژه‌های تحقیقاتی بزرگ و راهبردی هستند که می‌توانند برای درازمدت به ما چشم‌انداز ارائه دهند که پیشنهاد ما این بود که این پروژه‌های کلان ملی با محوریت پژوهشکده ارتباطات دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی انجام شود.

فرقانی بیان کرد: تأثیرات و بازتاب‌های اجتماعی عملکرد و سیاست‌گذاری در فضای مجازی هم می‌تواند عامل تسهیل‌کننده باشد و هم بازدارنده، تلاش ما این است که با شناخت به اصطلاح زمینه‌های اجتماعی و تلقی‌های که در افکار عمومی نسبت به کارکرد فضای مجازی وجود دارد، کمک کنیم تا این سیاست‌ها با انتظارات عمومی هم‌گرا‌تر و نزدیک‌تر شود و در واقع تأثیرگذار و کاربردی باشد.

وی با بیان اینکه در این نشست مسئولان مرکز ملی فضای مجازی اعتقاد داشتند که به میزان زیادی از واقعیت‌های روز فضای مجازی دور هستیم و در حالی که کشورهای توسعه‌یافته از مرحله الکترونیک گذار کرده‌اند ولی ما در آن متوقف هستیم، گفت: وضعیت کنونی فضای مجازی در دنیا به‌گونه‌ای است که در یک شرایط به اصطلاح ابری قرار گرفته‌ایم و مرز و جغرافیا نمی‌شناسد.

رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی درباره همین موضوع افزود: بسیاری از کشور‌ها در حالی که در این فضای مجازی که حد و مرز نمی‌شناسد، زندگی می‌کنند و تصمیمات و سیاست‌گذاری مختص به خود را می‌گیرند در حالی که کشور ما هنوز وارد این فضا نشده است و اینکه آینده فضای مجازی چطور خواهد بود یا اینکه چه شکل و ساختاری دارد، سئوال اساسی و مهم ما در حوزه مطالعاتی است.

وی اظهار کرد: ما در این زمینه تلاش می‌کنیم تا یک‌سری از رساله‌های دکترا و پایان‌نامه‌های کارشناسی‌ارشد در دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی را به سمت آینده‌نگری در فضای مجازی سوق دهیم تا نتایج آن برای دستگاه‌های اجرایی سیاست‌گذار کاربردی باشد و بتوانند به‌اصطلاح در خط‌و‌مشی و سیاستگذاری خود از آن‌ها استفاده کنند.

فرقانی به همکاری مشترک دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی و مرکز ملی فضای مجازی به‌خصوص در زمینه معطوف شدن سیاست‌گذاری‌ها بر اساس انتظارات و شرایط عمومی جامعه اشاره کرد و گفت: تصمیم‌ها و سیاست‌گذاری‌ها در فضای مجازی نباید پشت در‌های بسته اتفاق بیفتد و باید بر اساس شرایط و واقعیت‌های اجتماعی و انتظارات افکار عمومی باشد.

رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی در پایان اظهار امیدواری کرد در اسرع وقت تفاهم‌نامه بین این دانشکده و مرکز ملی فضای مجازی نهایی شده و به عنوان شروع نیز در آینده‌ای نزدیک حداقل نشست‌های علمی که از دل آن‌ها راهکارهای عملی استخراج شود را در کوتاه مدت برگزار کنیم.