مراجعه آگاهانه به روان‌شناس، نشانه بلوغ روانی و مسئولیت‌پذیری فردی در قبال سلامت روان خویش است

به گزارش عطنا، نهم اردیبهشت ماه هر سال به عنوان روز جهانی روان‌شناسی و مشاوره نام‌گذاری شده است. به همین مناسبت پایگاه خبری تحلیلی دانشگاه علامه طباطبائی (عطنا) مصاحبه‌ای را با دکتر فریبرز درتاج عضو هیئت علمی گروه آموزشی روان‌شناسی تربیتی دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه انجام داده است که مشروح این مصاحبه را در زیر می‌خوانید:

لطفا به عنوان نخستین سوال، توضیحی درخصوص ماهیت و اهمیت رشته روان‌شناسی بفرمایید.
رشته روان‌شناسی به عنوان دانشی بین‌رشته‌ای و پویا تعریف می‌شود که درک عمیق انسان را در بستر زیستی، روانی، اجتماعی و فرهنگی دنبال می‌کند. در جهانی که پیچیدگی‌های روانی و اجتماعی انسان به دلایل فناوری‌های نوظهور، تغییرات فرهنگی سریع و چالش‌های گوناگون افزایش یافته، افراد با فشار‌های روانی، بحران‌های هویتی، اضطراب‌های شغلی، مشکلات ارتباطی و تحصیلی زیادی روبرو هستند. در این شرایط روانشناسی به ما کمک می‌کند که پیچیدگی و درهم تنیدگی این مسائل را بهتر بشناسیم و در نتیجه راه‌های سالم‌تری برای مقابله با مشکلات ارائه کنیم. از سوی دیگر به عنوان ابزاری پیشگیرانه برای ارتقای کیفیت زندگی فردی و جمعی عمل می‌کند؛ بنابراین روانشناسی امروزی، هم نقش درمانگر را ایفا می‌کند و هم نقش توانمندساز.

در جامعه ما نیز، اهمیت روان‌شناسی به دلیل افزایش آگاهی عمومی، تحولات خانواده، تحمیل استرس‌های گوناگون و تغییر انتظارات اجتماعی برجسته‌تر شده است. نیاز به سواد روان‌شناختی، مدیریت هیجانی، بهبود مهارت‌های ارتباطی و تربیت نسلی تاب‌آور، روان‌شناسی را به رشته‌ای حیاتی در سیاست‌گذاری‌های اجتماعی، آموزش و بهداشت روان تبدیل کرده است.

در نهایت، روان‌شناسی امروز بیش از آنکه در جستجوی درمان آسیب باشد، باید در پی ساختن زیست روانی سالم، پیشگیری از آسیب و پرورش ظرفیت‌های انسانی باشد.

چگونه باید متوجه شویم که به دریافت مشاوره و کمک روان‌شناس احتیاج داریم؟
به طور کلی یکی از کلیدی‌ترین موارد در خصوص زمان مراجعه به روان‌شناس و مشاور این است که فرد در مواجهه با مسائل هیجانی، شناختی یا رفتاری، دچار «اختلال در عملکرد روزمره و معمول خود» شود. تداوم علائمی نظیر اضطراب، افسردگی، بی‌انگیزگی، افت عملکرد، مشکلات خواب یا اشتها یا ناتوانی در تصمیم‌گیری‌های مهم و مختل شدن مسیر زندگی، از شاخص‌های اصلی ضرورت مراجعه به روان‌شناس است.

همچنین باید توجه داشت که کمک گرفتن از مشاور، صرفاً در چارچوب درمان اختلالات روانی تعریف نمی‌شود؛ بلکه فرآیندی پیشگیرانه است که به ارتقای سرمایه‌های درونی افراد نظیر تاب‌آوری، عزت‌نفس، امیدواری، مهارت‌های مقابله‌ای و درکل بهبود کیفیت زندگی فردی و اجتماعی می‌شود. مراجعه آگاهانه به روان‌شناس، نشانه بلوغ روانی و مسئولیت‌پذیری فردی در قبال سلامت روان خویش است.

دانشگاه علامه طباطبائی برای ارتقای سلامت روان و کاهش مشکلات روحی استادان و کارکنان و دانشجویان چه تمهیداتی اندیشیده است؟
دانشگاه علامه طباطبائی به عنوان دانشگاه پیشرو در علوم انسانی کشور، در راستای توجه به ارتقای سلامت روان و توانمندسازی افراد، در مراکز مشاوره وابسته به دانشگاه با بهره‌گیری از متخصصان مجرب، خدمات تخصصی در زمینه مشاوره فردی، گروهی، تحصیلی، شغلی و خانوادگی را به دانشجویان، استادان و کارمندان ارائه می‌دهد.

همچنین، دانشگاه با برگزاری کارگاه‌های آموزشی متنوع در حوزه‌های مهارت‌های زندگی، مدیریت استرس، تاب‌آوری، ارتباط مؤثر، ارتقای خودآگاهی و پیشگیری از آسیب‌های روانی - اجتماعی، زمینه ارتقای سواد روان‌شناختی و توانمندسازی روانی اعضای دانشگاه را فراهم کرده است. از سویی دانشگاه علامه طباطبائی با همکاری و تلاش انجمن‌ها و دفتر مهارت‌افزایی، با برگزاری کارگاه‌های تخصصی برای ارتقای سواد و مهارت متخصصان و دانشجویان روان‌شناسی نیز گامی مهم و ارزشمند برداشته است.

این اقدامات با هدف ایجاد محیطی سالم، پویا و حمایتگر انجام می‌شود و نشان‌دهنده تعهد دانشگاه به اهمیت سلامت روان به عنوان یکی از ارکان اصلی موفقیت تحصیلی و شغلی است.

از نظر شما مهم‌ترین آسیب‌های روانی که دانشجویان در سال‌های اخیر با آن‌ها مواجه بودند چیست و برای درمان این آسیب‌ها چه کار‌هایی انجام شده است؟
در سال‌های اخیر، دانشجویان به دلایلی همچون تغییرات سریع اجتماعی، فشار‌های تحصیلی، همه‌گیری کرونا و تحولات فرهنگی، با آسیب‌های روانی متعددی مواجه شده‌اند. از جمله آسیب‌های شایع می‌توان به افزایش اضطراب، افسردگی و احساس بی‌معنایی، فرسودگی تحصیلی، انزوای اجتماعی، کاهش عزت‌نفس، مشکلات خواب و در برخی موارد، افزایش گرایش به رفتار‌های پرخطر اشاره کرد.

برای مقابله با این آسیب‌ها می‌توان به گسترش خدمات تخصصی مشاوره روان‌شناختی، برگزاری کارگاه‌های مهارت‌های زندگی و مدیریت هیجان، ارائه برنامه‌های غربالگری سلامت روان، افزایش خدمات مشاوره آنلاین و حضوری، ایجاد گروه‌های حمایتی، و ارتقای سواد روان‌شناختی از طریق آموزش‌های مداوم پرداخت.
با این حال، تجربه نشان می‌دهد که برای اثربخشی بیشتر، لازم است اقدامات پیشگیرانه و نظام‌مند در سطح سیاست‌گذاری دانشگاهی تقویت شود و خدمات سلامت روان به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از فرآیند آموزش و رشد دانشجویی در نظر گرفته شود.

پیش‌بینی کلی شما در مورد روند آسیب‌های روانی در جامعه ایرانی چیست. چه آسیب‌هایی در آینده بیشتر خواهند شد و برای کاهش ان‌ها چه کاری می‌توان انجام داد؟
با توجه به شواهد پژوهشی و مطالعات انجام‌شده در ایران، روند آسیب‌های روانی در جامعه رو به افزایش است و پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده اختلالاتی همچون افسردگی، اضطراب، فرسودگی تحصیلی و شغلی، اختلالات خواب، انزوای اجتماعی، و اعتیاد به اینترنت بیش از پیش گسترش یابد. تغییرات سریع در سبک زندگی، تحولات فناورانه، کاهش کیفیت روابط اجتماعی، رقابت‌های فزاینده تحصیلی و شغلی، و چالش‌های هویتی نسل‌های جدید از جمله عوامل مؤثر در این روند هستند.

برای پیشگیری و کاهش آسیب‌های روانی در جامعه، بر اساس مطالعات روز دنیا، اقداماتی نظیر ارتقای سواد سلامت روان از طریق آموزش‌های سیستماتیک، توسعه خدمات مشاوره آنلاین جهت افزایش سهولت دسترسی افراد به خدمات تخصصی، گسترش مداخلات گروهی و طراحی راهبرد‌های پیشگیرانه چندلایه در سطوح فردی، سازمانی و اجتماعی ضروری به نظر می‌رسد. این رویکرد‌ها بر مبنای شواهد علمی معتبر شکل گرفته و می‌توانند مسیر مؤثری برای ارتقاء سلامت روان در جامعه ایرانی ترسیم کنند.