لزوم افزایش تاب آوری در جهان 8 میلیاردی

عطنا- دنیا به سمت 8 میلیاردی شدن پیش می‌رود و بزودی شاهد ثبت این رکورد در نرخ جمعیت جهان خواهیم بود. 11 ژوئیه به عنوان روز جهانی جمعیت در سال ۱۹۹۰ برای اولین‌بار در بیش از ۹۰ کشور گرامی داشته شد و هر سال برای این روز شعاری در نظر گرفته می‌شود تا جمعیت جهانی برای زندگی در چنین فضای گسترده‌ای، خودش، مسئولیت‌هایش و انتخاب‌هایش را مرور کند. شعار امسال روز جهانی جمعیت هم «دنیای ۸ میلیارد نفری؛ به سوی آینده‌ای تاب‌آور برای همه، استفاده از فرصت‌ها و تضمین حقوق و انتخاب برای همه» تعیین شد، چرا که بر اساس پیش‌بینی‌های به عمل آمده توسط سازمان ملل تا نوامبر امسال جمعیت دنیا به 8 میلیارد نفر خواهد رسید.

افزایش نرخ جمعیت چه در دنیا و چه در مقیاس‌های کوچک‌تر در کشورها می‌تواند تبعاتی را به همراه داشته باشد؛ یکی از تبعات مثبت می‌تواند این باشد که امیدوار باشیم کشور از پروسه سالمند شدن رها شود و در زبان جمعیت‌شناسی از تبعات منفی می‌تواند کاهش منابع طبیعی یا آلودگی زیست‌محیطی باشد که ازدیاد جمعیت برای زمین به همراه خواهد داشت. با افزایش جمعیت، استفاده از زیرساخت‌ها و منابع گوناگون انرژی هم به صورت تصاعدی بالا می‌رود. از سوی دیگر جوامع به سمت مصرف‌گرایی سوق پیدا کرده‌اند و به عنوان یک نمونه بارز، میزان خودروها در تمامی کشورها به اندازه قابل توجهی افزایش یافته است که همین یک نمونه از مصرف‌گرایی، توانسته دست‌کم آلودگی هوا را رقم بزند. 

به گفته دکتر حسین میرزایی، مردم‌شناس و عضو هیأت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی، در سال 2011، جمعیت جهان به 7 میلیارد نفر رسید و امسال این رقم به 8 میلیارد نفر خواهد رسید که بدون شک این افزایش، واکنش‌های فراوانی را در ابعاد مختلف در پی خواهد داشت. در جهان، برخی از پیشرفت‌های شگفت‌انگیز بهداشتی باعث افزایش امید به زندگی، کاهش مرگ‌و‌میر مادران و نوزادان شده و امکان ساخت واکسن‌های گوناگون را در زمان بی‌سابقه فراهم کرده است. قطعاً همگان از نوآوری‌های فناورانه که زندگی ما را در زیست‌بوم طبیعی - فرهنگی آسان‌تر و ما را بیش از هر زمان دیگری به یکدیگر متصل می‌کند، تمجید خواهند کرد. با وجود این، زنان هنوز در بسیاری از کشورها هنگام زایمان، جان خود را از دست می‌دهند و شکاف‌های دیجیتالی بین زندگی واقعی و مجازی همچنان مسأله‌زا هستند. طی دو سال گذشته، شاهد توزیع نابرابر واکسن‌های کرونا در جهان هستیم. در کنار این مسائل، نگرانی‌ها و مشکلاتی که قبلاً هم محل بحث بوده‌اند، همچنان پابرجا هستند و گاهی متأسفانه بدتر شده‌اند، به عنوان نمونه تغییرات آب وهوا، خشونت و تبعیض از جمله این موارد هستند.

زندگی 66 درصد جمعیت جهان در شهرها تا سال 2050 

میرزایی با اشاره به اینکه در بهار گذشته، با بیش از 100 میلیون آواره اجباری در سرتاسر جهان رکورد نامطلوبی ثبت شد، به «ایران» توضیح می‌دهد: در یک دنیای ایده‌آل، 8 میلیارد نفر به معنای 8 میلیارد فرصت برای جوامع سالم‌تر و انسانی‌تر است که با حقوق و انتخاب‌های خود توانمند شوند. با این حال، باید بپذیریم که همه آنها هرگز در شرایط برابر نبوده‌اند. آنچه در جهان امروز همچنان دامنگیر جوامع است، بر‌اساس جنسیت، قومیت، طبقه اجتماعی، مذهب و نظایر آن، این مسأله است که بسیاری از مردم هنوز در معرض تبعیض، آزار و اذیت و خشونت هستند.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: غفلت از بازماندگان بلایای طبیعی مثل سیل و زلزله، بلایای سیاسی مثل جنگ‌، کشمکش و کودتا، به روح جمعی ما در جهان آسیب می‌رساند. به نظر می‌رسد باید اقداماتی در خور، در جوامع صورت بگیرد، از جمله آنها می‌توان به سرمایه‌گذاری در مباحث انسانی و فیزیکی، برای جوامع فراگیر و مولد که از حقوق انسانی و باروری حمایت می‌کنند، اشاره کرد، تنها در این صورت است که می‌توانیم با مشکلات عظیمی روبه‌رو شویم که در انتظار کره زمین است، لازم است جهانی بسازیم که در آن سلامت، کرامت و آموزش حق و واقعیت باشد، نه فقط امتیاز و وعده.

این جامعه‌شناس در ادامه می‌افزاید: در دنیای 8 میلیارد نفری، باید برای امکانات، فضا ایجاد کرد. شاید جالب باشد بدانیم که صدها هزار سال طول کشید تا جمعیت جهان به یک میلیارد نفر برسد، اما تنها 200 سال بیشتر طول نکشید تا این جمعیت 7 برابر شود و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2050 این جمعیت به 9.7 میلیارد نفر برسد. این رشد چشمگیر از نظر جمعیتی، تا حد زیادی به افزایش تعداد افراد در سن باروری نسبت داده می‌شود و با تغییر قابل توجهی در نرخ باروری، شهرنشینی رو به رشد و تسریع و فراوانی مهاجرت همراه بوده است.

او ادامه داد: این روندها قطعاً پیامدهای مهمی برای نسل‌های آینده خواهد داشت. اخیراً تغییرات عظیمی در نرخ باروری و امید به زندگی رخ داده است. در اوایل دهه 1970، هر زن به طور متوسط 4.5 فرزند داشت. در سال 2014، نرخ باروری جهانی به حدود 2.5 فرزند برای هر زن کاهش یافت. در عین حال، میانگین امید به زندگی از 64.8 سال در اوایل دهه 1990 به 70 سال امروز افزایش یافته است. علاوه بر این، جهان با نرخ بالای شهرنشینی و جریان‌های مهاجرت شتابان مواجه است.

میرزایی با تأکید بر وجود پیامدهای بی‌شمار ناشی از رشد جمعیت، بیان کرد: طبق آمار صندوق بین‌المللی جمعیت، سال 2007 اولین سالی بود که با غلبه جمعیت شهری بر جمعیت روستایی مواجه شدیم و تا سال 2050 حدود 66 درصد از جمعیت جهان در شهرها زندگی خواهند کرد. این ابر روندها، پیامدهای گسترده‌ای دارند و می‌توان اذعان داشت که بر توسعه اقتصادی، اشتغال، توزیع درآمد، فقر و حمایت‌های اجتماعی تأثیر می‌گذارند. آنها همچنین در ابتکارات برای تضمین دسترسی همگانی به مراقبت‌های بهداشتی، آموزش، مسکن، بهداشت، آب، غذا و انرژی مداخلاتی دارند.

وی افزود: برای برآوردن پایدار نیازهای مردم، سیاستگذاران باید بدانند که چند نفر روی کره زمین زندگی می‌کنند، کجا هستند، چند سال دارند و چند نفر بعد از آنها خواهند آمد. قطعاً برنامه‌ها باید به صورت محلی هم پیاده‌سازی شوند، چرا که با توجه به ملاحظات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، در برخی مکان‌ها باید بر کاهش جمعیت و در برخی نقاط بر افزایش هدفمند آن تأکید کرد. ایران نیز از جمله کشورهایی است که باید برنامه‌ریزی‌های ملی به سمتی برود که امکان زمینه‌سازی جوانی هرم جمعیت در آن مهیا شود.

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام