نظریه‌پرداز لایکی نمی‌خواهیم!/ مقررات هیئت امناها مانع استقلال دانشگاه است

علی ربیعی در افتتاحیه همایش ملی«استقلال دانشگاه‌ها» در دانشگاه علامه طباطبائی با بیان نقاط ضعف اختیارات هیئت‌ امنای دانشگاه‌ها، نقش این نهاد را تشریفاتی دانست و تاکید کرد تا زمانی که مقررات هیئت امنا اصلاح نشود، دانشگاه از حالت متمرکز بیرون نیاید و تولید دانش کپی-پیستی باشد استقلال دانشگاه‌ها به عنوان رابط دولت و ملت محقق نخواهد شد.

به گزارش عطنا، علی ربیعی، وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی دولت تدبیر و امید و همچنین عضو هیئت امنای دانشگاه علامه طباطبائی، امروز، 26 بهمن‌ماه در سخنانی در همایش ملی استقلال‌دانشگاه‌ها در دانشگاه‌ علامه طباطبائی، به نقش هیئت امنا در استقلال دانشگاه پرداخت.

ربیعی با یاد کردن از سال‌های تحصیل خود در این دانشگاه، ضمن قدردانی از استادان دانشگاه علامه طباطبائی، با مرور قانونی جایگاه  هیئت امنا در دانشگاه‌ها، گفت: استقلال و امنیت دو رکن دانشگاه هستند که باید در کنار هم تعریف شوند.

وی افزود: دانشگاه به عنوان یک نهاد علمی و مدنی طی صدسال اخیر هرچه بیشتر جلو آمده دچار تمرکز بیشتری شده است.

وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی یادآور شد: امروزه دانشگاه هرچه بیشتر خود را از نهادهای دیگر تفکیک کرده است و این برخلاف روند تکاملی این نهاد در برخی دیگر از کشورها بوده که در آن‌ها، دانشگاه تاثیرات جدی‌تری در زندگی اجتماعی مردم داشته است.

شاید یکی از دلایل این امر این بوده است که دانشگاه هم مثل اکثر نهادهای مهم از قبیل رادیو و تلویزیون، مطبوعات و احزاب بر اساس یک نیاز محلی، منطقه‌ای یا یک نیاز احتماعی شکل نگرفته است و بیشتر توسط دولت‌ها یا اصطلاحا دولت‌های توسعه‌گرا که به نحوی به دنبال ترویج دانشگاه بودند و یا بر اساس برنامه‌های توسعه، این نهاد را هم مورد نظر قرار می‌دادند، شکل گرفته است.

ربیعی با اشاره به تمرکز بیشتر دانشگاه‌ها و تفکیک عمیق‌تر آن‌ها از سایر نهادها در صدسال اخیر، ادامه داد: همیشه در انجمن‌های علمی و کلاس‌ها یک آرمان مطرح بوده است که دانشگاه به مثابه یک عقل منفصل چگونه به نظام سیاسی و جامعه مشورت دهد در حالی که نه به خواسته‌های دولت تن بدهد و نه دچار عموام‌زدگی شود.

وی با تاکید بر این دل‌مشغولی در فضای آکادمیک، آن را مسئله هنوز جامعه خواند و به طرح این سوال پرداخت که دانشگاه چگونه می‌تواند برای قدرت و جامعه تولید نظریه بکند.

عضو هیئت امنای دانشگاه علامه طباطبائی با یادآوری اینکه شاید یکی از موضوعات این همایش این است که ما مدت‌هاست تئورسین خوب تولید نمی‌کنیم، گفت: شاید عدم تمرکز دانشگاه بتواند راهی برای توسعه دانشگاه‌های ما باشد، چیزی که قبل از ما هم دغدغه مسئولان بوده است.

وی با بیان اینکه هیئت‌ امناهای مستقل چگونه می‌توانند با درک بهتر از شرایط، نیازها و امکانات هر دانشگاه را به سمت صلاح دانشگاه طی کنند، با نگاهی به قوانین این عرصه که وظایف آن در 16 بند، مصوبه سال 1367 شورای عالی انقلاب فرهنگی، گفت: ما این اختیارات و وظایف هیئت امنای دانشگاه‌ها را سی سال قبل نوشته‌ایم و هنوز با آن حرکت می‌کنیم، در حالی که هیچ اصلاحیه‌ای و هیچ تجربه‌ای برای تکمیل بر آن وارد نشده است.

وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی این بندهای 16گانه را چنین برشمرد: تصویب آیین‌نامه، تصویب سازمان اداری، تصویب بودجه تفصیلی، تصویب ترازنامه، نحوه وصول درآمد اختصاصی، تعیین خزانه‌داری و حسابرسی، کوشش برای جلب کمک‌های بخش خصوصی، تصویب آیین‌نامه ‌های مالی و معاملاتی، پیشنهاد میزان فوق‌العاده اعضای هیئت علمی و غیر هیئت علمی.

ربیعی دیگر وظایف هیئت امنای دانشگاه‌ها را این‌گونه عنوان کرد: نحوه اداره واحدهای تولیدی و خدماتی و کارگاهی، میزان پرداخت‌های حق‌التدریس، حق‌التالیف و یا حق الترجمه، بررسی گزارش موسسه، تصویب مقررات استخدامی، تعیین شهریه‌های مختلف جزو وظیف مختلف و مهم این نهاد عنوان شده‌اند.

وی با بیان اینکه این بندها نشان می‌دهد که تنها دو بند از 16 بند مذکور بر امور غیر از مالی و اداری دلالت می‌کنند، گفت: 14 بند مطلق آیین‌نامه اختیارات هیئت امنا، همگی ناظر بر مواردی است که با توجه نحوه بودجه‌بندی متمرکز دانشگاه‌ها از بالا، اتفاقا در همین بندها هم هیئت امنا نقش ملموسی ایفا نمی‌کند.

وزیر کار تاکید کرد: فقط در بندی که مبنی بر کوشش برای جلب کمک‌های بخش خصوصی و عواید محلی است، هیئت امنا می‌تواند نوعی ارتباط با بیرون از دانشگاه برقرار کند که البته این ارتباط صرفا یک ارتباط مالی است و به نوع رابطه دانشگاه با عرصه‌های مختلف جامعه نمی‌شود و حتی به نحوی تنها مسئول این است که جذب منابع بکند و کاری با امور دیگر ندارید.

او اضافه کرد: در بند مربوط به تصویب مقررات استخدامی اعضای هیئت علمی فکر نمی‌کنم این هیئت حتی به اندازه یک مصاحبه‌کننده فرهنگی هم نقش داشته باشد.

ربیعی با تاکید بر اینکه با این شرایط هیئت‌ امنا نمی‌توانند نقشی در استقلال دانشگاه داشته باشند، گفت: محوریت تعامل دانشگاه با محیط پیرامون و سایر نهادها صرفا تامین مالی است و در این فرایند بده-بستانی وقتی نوبت به «بده» می‌رسد، دانشگاه برای مشارکت مالی و این داد و ستد، طبیعتاً باید ضمانت‌هایی را به این نهادها و بخش خصوصی یا حتی عمومی بدهد، امری که دانشگاه را پاسخگوتر می‌کند.

او در این‌باره که بخش خصوصی که منابع اضافی ندارد که در اختیار دانشگاهی غیر پاسخگو بدهد، افزود: بخش خصوصی یا نهادهای عمومی در مقابل مشارکت مالی که می‌کند یک سری انتظارات از دانشگاه‌ دارد، لذا بدون ارتباط با محیط پیرامونی و نیازهای آن، محدودیت زیادی ایجاد می‌شود.

وی با استثنا خواندن کمک‌های خیرین به دانشگاه، قدرت هیئت امنا در تامین مالی مستقل از سایر نهادها را ضعیف دانست و ادامه داد: دانشگاه پاسخگو به نیازهای جامعه در همه سطوح راه استقلال دانشگاه است، تعاملی که می‌تواند نقش دانشگاه را در جامعه معنادار بکند.

ربیعی تصریح کرد: در عمل همه موسسات عالی از مقررات استخدامی یکسان پیروی می‌کنند، این بند چندین تناقض دارد و واقعیت این است که سعی شود هرچه بیشتر به مقررات محلی نزدیک شود و هیئت امنا باید قدرت داشته باشد اداره امور را به نحوی در دست بگیرد که یک دانشگاه در گیلان با دانشگاهی در سیستان و بلوچستان تفاوت داشته باشد، چراکه شیوه اداره دو دانشگاه مختلف هرگز یکسان نیست.

وی افزود: ما حتی وقتی در خارج از کشور هم دانشگاهی تاسیس می‌کنیم، آیا نباید نسبت به محیط متنوع عمل ‌کنیم، چرا که هر محیطی نیازها و پاسخگوهای متناسب با آن‌ها را می‌طلبد.

شاهد یک شکاف بحران در اداره کشور هستیم

وزیر کار ادامه داد: من فکر می‌کنم نه تنها این تنوع وجود ندارد بلکه هیئت امنا حتی نمی‌تواند در جذب اعضای هیئت علمی متناسب با دانشگاه خود اقدام کند.

وی با طرح مثالی از یک دانشجو به تنوع زیستی و علاقه‌مندی‌های افراد برای تدریس در یک محیط اشاره کرد و در این‌باره پرسید: آیا ما می‌توانیم محیط‌های محلی متفاوتی را توسط مقررات هیئت امناهای مستقل متناسب با افراد فراهم کنیم.

وی تصریح کرد: در مجموعه به نظرم، مجموعه مقرراتی که ما برای شیوه عمل هیئت امنای دانشگاه‌ها در پیش گرفتیم، کارکردی برای ظهور استقلال آکادمیک ندارد.

به گفته این وزیر کابینه روحانی، هیئت امناها به مجموعه‌ای از اقدامات اداری و مالی منحصر شده‌اند که نقشی در هدایت دانشگاه ندارند، طوری‌که دانشگاه‌ها کماکان متمرکز اداره شده و شکل و قالب خاصی از حیات آکادمیک بر کل بدنه دانشگاهی کشور با استانداردسازی مستولی شده است.

ربیعی تاکید کرد: هیئت‌ امناها وقتی کارکرد مناسب خواهند داشت که بتوانند با درک شرایط محیطی، در جهت برنامه‌ریزی برای دانشگاه گام بردارند و به نیازهای خود و محیط پاسخ بدهند، که متاسفانه در شرایط فعلی این توانایی را ندارند و صرفا در حد برخی اقدامات مالی می‌توانند نظر بدهند.

وی با اشاره به ضرورت نیاز به دانشگاه‌های پویا تاکید کرد: ظرفیت‌هایی که امروز در دانشگاه‌های ما وجود دارد، کفایت و ظرفیت بهبود وضعیت زندگی مردم را در خود دارند. استادان و پژوهشگران همین دانشگاه‌ها توانایی این را دارند که حتی در این شرایط به راهکارهایی را برای بهبود زندگی ایرانیان ارائه کنند و ما هم وظیفه داریم این شور درس را اضافه کنیم.

وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی البته به نقدی از خود به عنوان یک عضو نهاد دانشگاه پرداخت و گفت: واقعیت این است که ما هم در دانشگاه، شور زیادی برای درس دادن نداریم و نسل کپی-پیست و لایک ما را هم به نسل نظریه‌پردازان لایکی تبدیل کرده است و ما می‌نویسیم که لایک بیشتر بگیریم.

این استاد دانشگاه با یادی از استاد  مرحوم صدیق سروستانی، یادآور شد: در آستانه انتخابات سال 92 که من در اتاق ایشان بودم با کتابی با عنوان «مطالعات فرهنگی» مواجه شدم که با مداد چگونه با شور و هیجان فیش‌برداری کرده و حاشیه نوشته بود، این نوع شور مطالعه و میل به یادگیری و یاد دادن واقعا مثال‌زدنی و نیاز امروز ما است.

ربیعی افزود: شرایط متفاوت امروز نیاز به این دارد که ما خود را با برنامه‌ریزی دقیق با محیط جدید سازگار کنیم، کما اینکه با عقب‌ماندگی برنامه‌ریزی ما از شرایط، شاهد یک شکاف بحران اداره کشور هستیم.

عضو هیئت امنای دانشگاه علامه طباطبائی ابراز امیدواری کرد: ما شور درس دادن در دانشگاه را چنان تقویت کنیم که با تولید فراوران دانش و نظریه، حتی در صورت نبود رابطه متعامل با محیط، که راه خود را در جامعه پیدا کنیم، همانطورکه پیش از انقلاب صنعتی اروپا، آنقدر تولید علم و نظریه شده بود که این انقلاب باید رخ می‌داد، لذا ما وظیفه داریم فارغ از پرسش «که چه؟!» به تولید علم و دانش و نظریه‌پردازی اهتمام بورزیم.

وی در پایان گفت: امروز در نظریه‌های رفاه، اشتغال و غیره تغییرات چشم‌گیری داشته‌ایم و به‌ویژه در حوزه  پیشگیری و شناخت اقدامات خوبی انجام داده‌ایم، طوری‌که حدود 200 هزار میلیارد تومان در مجموع همه بخش‌ها هدفدار مصرف شود.

گفتنی است همایش‌ «استقلال دانشگاه‌ها، چالش‌ها و راهبردها» به مدت یک روز با هدف بررسی علمی وضعیت استقلال دانشگاه‌ها و ارزیابی شرایط موجود و چگونگی رسیدن به شرایط مطلوب با حضور اعضای مجمع، امروز، سه‌شنبه ۲۶ بهمن‌ماه برگزار خواهد شد.